Azərbaycan mediası, bəlkə də, ən acınacaqlı dövrünü yaşayır. IP dərdi ucbatından saytlar jurnalistikaya dəxli olmayan xəbərlər yayır, absurd, 18+ başlıqlar qoyur, sosial şəbəkələrdə də bəh-bəhlə paylaşırlar. Adını da qoyurlar ki, modern jurnalistika, ay nə bilim, postmodern media. Jurnalistika sahəsində əyləncə, şou kateqoriyası da var. Ona görə ki, oxucu, ağır, neqativ xəbər yükündən az da olsa təsəlli tapsın. Daha bu şounu, əyləncəni məsxərəyə çevirmək bu sahəyə xələl gətirmək, hətta deyərdim, xəyanət etməkdir.
18 yaşımdan bu sahədə külüng döyürəm. Qəzetlə başlamış, müxtəlif saytlarda müxbir, redaktor vəzifələrində çalışmışam. Saytların IP üçün etdikləri rüsvayçılığı qəzetlərdə, demək olar, görməmişəm. Bir xəbər (ona xəbər demək mümkünsə) başlığı isə heç vaxt yadımdan çıxmır: ”65 yaşlı kişi tovuzquşunu zorladı”.
148 il bundan öncə Həsən bəy Zərdabi deyirdi ki, “mətbuat cəmiyyətin aynasıdır”. Burdan aydın olur ki, xəbər gücü olmayan məlumatların yayılması və paylaşılması həm də cəmiyyət üçün maraqlıdır. Cəmiyyətimiz aqressiv, 18+ başlıqlı linkə tıklamaqda maraqlıdır. Bunun bariz nümunəsini “TikTok”da aydın şəkildə görmək mümkündür. Bəzi media orqanlarımız bir az məşhurluq qazanan tiktokeri də xəbərə gətirir, ondan reytinq qazanmağa çalışır. Maarifləndirici, ədəbi, elmi yazılar niyə günümüzün insanlarına maraqlı gəlmir? Səbəbi yuxarıda qeyd elədiyim nüanslardır.
Azərbaycan mediasında ən əndrabadi başlıqları sizin üçün sıraladım:
“Bakıda daha bir küçədə ilan peyda olub”
“Sinəm sərvət dəyərindədir, kişilərə toxunmağa qoymuram”
“Azərbaycanda gəlin bakirə "çıxmadı": Ər və qayınana gözlənilməz qərar verdi”
“Beynini Amerikaya, meyitini Azərbaycana etibar edən Lütfi Zadə”
“Müğənni Nəfəs haqda ŞOK FAKTLAR – 15 yaşında evləndi, anasına və özünə villa aldı, boşandı və…”
“Xalq artistinin ayaqlarını kəsdilər”
“Güneldən Ebruya sərt sözlər: "Allah cəzasını versin"
Yadımdadır, bir dəfə belə bir hadisə olmuşdu. Deməli, Təyyarə adlı bir xanımı maşın vurmuşdu. Bizim media orqanlarının biri xəbərə bu cür başlıq qoymuşdu: “Maşın təyyarəni vurdu”. Başlığa baxanda elə bilirdin ki, həqiqətən də, maşın təyyarəni vurub. Xəbərə daxil olanda isə əlin üzündə qalırdı. Sən demə, vurulan Təyyarə adlı xanımmış.
Bu başlıqları yazanlar, doğrudan da, jurnalistdirlərmi? Oxucunu aldatmaq, oxunma sayını yüksəltmək üçün min hoqqadan çıxan mediamızın acınacaqlı dövrü...
Jurnalsit hansı saytda, hansı mətbu orqanda işləməsindən asılı olmayaraq vicdanlı olmalıdır. Təəssüf ki, mediamız başlıq jurnalstikası ilə önə çıxır. Keçən dəfə kilsə rahibi ilə müsahibə etdim. Müsahibədən sonra dedi ki, çap olunmadan mənə mətni göndərərsiz. Soruşdum ki, niyə, bəs deyəsən ki, sözlərimi təhrif edə bilərsiniz.
Mən heç kəsə dərs keçmək, ağıl öyrətmək, peşə etikası öyrətmək fikrində deyiləm. Olan vəziyyəti, hazırkı mediamızın durumunu yazıram. Bu nadanlığa, qeyri-peşəkarlığa etiraz edirəm. Çünki bu vəziyyət düzəlməsə bizi çox acınacaqlı gələcək gözləyir. Media güzgüdür. Media böyük gücdür. İnsanları media ilə təsir altında saxlamaq olur. İllər keçir, hər şey dəyişir, yenilənir, ancaq mediaya münasibətimiz dəyişmir. Medianın tək dərdi IP olmamalıdır. IP bir yerə qədər səni apara bilər. Yox, sən, IP ilə qürrələnib, maarifləndirmə kimi lazımlı missiyanı yerinə yetirmirsənsə, o zaman cəmiyyəti sıldırım qayadan aşağı tullayırsan.
Əndrəbadi, oxucu tutmaq üçün yalan-yarğan başlıqlarla media olmaz. Cəlbedici başlıq ayrıdır, yalançı başlıq ayrı. Bu ikisinin fərqini bilməmək, ya bilərəkdən, qəsdən yalan başlıqla oxucunu tora salmaq ən axırıncı yoldur. Çünki artıq dünyanın hər yerində medianı əvəzləyən sosial şəbəkələr var. Ona görə də media yalan desə də, bu yalan ayaq tutub yerimir. Olduğu yerdə saymağa başlayır. Yalan xəbər dərhal bilinir. Əndrəbadi başlıqlar o saat lağ-lağı predmeti olur. Çünki artıq açıq bir dünyada yaşayırıq. Gərək bu açıq dünyanın konturlarını bilək və ona görə davranaq. Yalançı, əndrəbadi başlıqlarla, altı təzək, üstü bəzək materiallarla bu yeni dünyanın insanını aldatmaq mümkün deyil.
Heç vaxt heç kimi aldatmayın! Aldatmaqla həqiqəti ört-basdır edə bilməyəcəksiniz. Onsuz da, axır-əvvəl hər şey üzə çıxacaq. Haradansa oxumuşdum, ya da özüm demişdim, bilmirəm, deyir, ləyaqət işini yaxşı görməkdir. Əgər ləyaqətlə işləyirsənsə, deməli, sənə heç vaxt üstün gələ bilməyəcəklər. Medianın qara ləkəsini təmizləmək lazımdır. Ona görə ki, media güzgüdür. Ləkəli güzgü ilə isə heç nəyi, hətta özümüzü belə görmək mümkün deyil.
