Ednews tanınmış politoloq Əlimusa İbrahimovla siyasi gündəm mövzuları əsasında yazılı müsahibəni təqdim edir. 

- Son günlər Cənubi Qafqazda ciddi proseslər aparılır. Qarabağda müvəqqəti yerləşdirilmiş Rusiya sülhməramlı hərbi kontingenti bölgədən çıxmağa başladı. Rus qoşunlarının çıxması nələri dəyişdərəcək? 

- Rusiyanın sülhməramlı qüvvələrinin Azərbaycandan çıxarılması müəyyən qədər gözlənilməz oldu. Yəni Azərbaycanda və Rusiyada bu qüvvələrin çıxarılacağı barədə heç bir şübhə yox idi. Amma hamı 2025-ci ili gözləyirdi. Müddət başa çatmadan Rusiyanın bu addımı atması həm regiondakı, həm də regiondan kənarda bəzi qüvvələri təəcübləndirdi. Ona görə ki, Azərbaycan əleyhinə olan qüvvələr sülhməramlıların çıxarılmasından Azərbaycan əleyhinə istifadə etmək üçün hələ lazımi şayiələr hazırlaya bilməyiblər. Belə ki, Azərbaycanın hər addımını tənqid etməkdə ixtisaslaşan qüvvələr Rusiya süülhməramlılarının Qarabağda mövcudluğunu az qala Rusiyanın Azərbaycandakı bazasının mövcudluğu kimi qiymətləndirirdilər. İndi artıq sülhməramlılar bölgəni tərk edir, bədxahlar üçün Azərbaycana qarşı istifadə etmək naminə yeni nağıllara ehtiyac var. Ermənilər və onların arxasında dayanan xarici qüvvələr hazırda məhz bu işlə məşğuldurlar. Belə nağıllardan biri və heç də yeni olmayanı NATO və ya Aİ-nin sülhməramlılarını Azərbaycana gələcəyi barədə şayiələrdir.

- Sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsi Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinə necə təsir edəcək? 

- Azərbaycan heç bir qüvvənin öz ərazisinə buraxmayacağı imkanına malik olduğuna əmindir və məhz ona görə də Rusiya sülhməramlıları regionu tərk edirlər. NATO və Aİ sülhməramlılarının Azərbaycana gəlmək ehtimalı mövcud olsaydı Rusiya sülhməramlıları Qarabağı tərk etməyəcəkdi. Bu təhlükə 10 il də mövcud olsaydı ruslar bu müddəti burada qalacaqdılar. Ona görə düşünürəm ki, sülhməramlı adı altında heç bir ölkə və təşkilatın qüvvələrinin Azərbaycan gətirilməsi mümkün deyil. Üstəlik rus sülhməramlıları çıxsa da Türkiyə kontingenti hələ Azərbaycandadır. Onların isə çıxarılmasından deyil, daha da gücləndirilməsindən söhbət gedə bilər.

Sülhməramlıların Azərbaycan ərazisini tərk etməsi Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində yeni səhifənin açılması deməkdir və bu barədə Azərbaycan və Rusiya Prezidentləri Moskvafdakı görüşdə artıq ilk ipucunu verdilər.

Bu eyni zamanda Aİ və ABŞ-ın Azərbaycan haqqında ortaya atdıqları iddiaların nə qədər əsassız olduğunu bir daha sübut etdi. Azərbaycan öz müstəqil statusunu bir daha legitimləşdirdi və ona qarşı dayanan qüvvələri bərabərhüquqlu, qarşılılqlı faydalı dialoqa dəvət etdi.

- Qazaxın işğalda olan 4 qeyri-anklav kəndinin Azərbaycana qaytarılması barədə İrəvanla Bakı arasında razılaşma əldə olundu. Bunu necə qiymətləndirirsiniz?
 
- Haqqında uzun müddətdir ki, müzakirələr gedən kəndlərimizin qaytarılması Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi istiqamətində atılan növbəti addım kimi qiymətləndirilməlidir. 

- Nə üçün növbəti addım? 

- Çünki qarşıda hələ də görəcəyimiz işlər var və sonuncu addım deyənə qədər hələ çox məsafə qət etməliyik. Ermənistranın öz xoşu ilə, silaha əl atmadan torpaqlarımızı boşaltması sübut edir ki, danışıqlar vasitəsi ilə də nəticə əldə etmək mümkün imiş. Amma çox təəssüf ki, erməniləri bu taktiya inandırana qədər hər iki tərəfdən çoxlu qanlar töküldü. Bu hadisədən sonra onlar papaqlarını qarşılarına qoyub bir daha düşünəcəklər və itirdikləri övladlarını əbəs yerə məhv edildikləri üçün peşimançılıq çəkəcəklər.

Bu kəndlərin qaytarılması Azərbaycan üçün ciddi regional münaqişənin həll olunmasına verilmiş bir töhfə kimi də qiymətləndirilə bilər. Qarşıdakı hədəflərə yollar açılır. Naxçıvan Azərbaycanla quru yolla birləşməsini gözləyir. Türk dünyasının daha sıx münasibətləri üçün yeni vasitələrə ehtiyac var. Bütün bunlar addım-addım bizi daha böyük qələbələr yaxınlaşdıracaq.

- Bu il gözlənilən sülh müqaviləsi bağlanacaq?

- Azərbaycanla Ermənistan arasında son aylar baş verən hadisələr, əldə olunan razılaşmalar, aparılan danışıqlar və müzakirələr bizi addım-addım sülh müqaviləsinə yaxınlaşdırır. Amma hələ həll olunacağı və Ermənistanla bağlı Konstitusiyada dəyişiklik etmək, Zəngəzur dəhlizi, delimitasiya və demarkasiya kimi çox ciddi məsələlər var. Bütün bu məsələlərin ilin sonuna qədər həll olunması mümkün kimi görünmür. Amma sülh müqaviləsinin bu il deyil, gələn il imzalanacağ barədə ümidlər belə sevindiricidir və irəliyə atılan addım kimi qiymətləndirilməlidir. Əsas dialoqun aparılması və münasibətlərin hər keçən gün yaxınlaşmasıdır. Heç kim 30 illik düşmənçiliyin bir-iki ildə dostluğa çeviriləcəyini gözləmir. Gözlənilən isə müharibənin qarşısının alınması və görüşlərin keçirilməsidir. 

- Yaxın Şərqdə vəziyyət gərgin olaraq qalır. İran ilk dəfə öz ərazisindən İsrailə raket və dronlarla hücum etdi. İsrail cavab verəcəyini bəyan etsə də, hələ ki, ciddi addım atılmayıb. Bununla yanaşı, İsrail Qəzza zolağında hərbi əməliyyatlarını davam etdirir. Yaxın Şərqdə baş verənləri necə qiymətləndirmək olarq?

- Yaxın Şərqdə baş verən proseslər 6 aydır ki, diqqət mərkəzində qalmaqda davam edir. Baxmayaraq ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi  də öz aktuallığını saxlamaqda davam edir. İsrailə İran ətrafında baş verən proseslər də dünyanın təhlükəsizliyini təhdid edən ciddi hadisələrdir. Bəzən hansı münaqişənin bəşəriyyət üçün daha da təhlükəli olduğunu müəyyən etməkdə çətinlik çəkirsən. İsrailin İrana cavab verməməsi və ya gözlənilən səviyyədə cavab verməməsi bir daha sübut edir ki, İsraildən fərqli olaraq ABŞ və İran böyük Yaxın Şərq müharibəsində maraqlı deyillər. Üstəlik İsrail nəhayət ABŞ-ı  dinləmək qərarına gəlib. Amma bu o demək deyil ki, iki region dövləti arasında müharibə qaçılmazdır. Son hadisələr həm İran, həm də İsrailə öz hərbi qüvvələrini təftiş etmək üçün imkan verdi. Onlar arsenallarında olan silahları bir daha nəzərdən keçirərərk yeni atəşlərə hazırlaşırlar. Növbəti qarşılıqlı atəşlərin nə zaman olacağını söyləmək çətindir. Bu böyük ehtimalla Qəzza əməliyyatı bitdikdən və ABŞ-da seçkilərdən sonraya da saxlanıla bilər. Hər halda dünyanın alovun içinə atmaqdan çəkinən qüvvələr hələ ki, üstünlük təşkil edir.

- Son olaraq, III Dünya Müharibəsi gözlənilir?

- Mən III Dünya Müharibəsinin artıq başlayaraq davam etdiyini düşünüən siyasətçilər cərgəsindəyəm və hesab edirəm ki, əgər dünya dövlətlərinin ciddi çoxluğu bu və ya digər tərəfdən müharibə ilə məşğuldurlarsa, bu elə dünya müharibəsidir. III Dünya Müharibəsinin başlamadığını iddia edənlə bu amildən həm ictimaiyyəti qorxutmaq üçün istifadə edirlər, həm də əsas gətirirlər ki, III Dünya Müharibəsində mütləq nüvə silahından istifadə edilməlidir. Onların düşüncəsinə görə, nüvə silahı atəşlənməyibsə deməli, III Dünya Müharibəsi başlamayıb. Amma az qala dünya dövlətlərinin yarıdan çoxu müharibədədir. Bəs bu müharibələri nə adlandıraq? Belə yanaşnmanı məntiqli hesab etmirəm. Bu müharibələr bitəndən sonra müharibəni qızışdıran və aparan tərəflər etiraf edəcəklər ki, II Dünya Müharibəsi baş verib və bitib.

Söhbətləşdi: Oğuz Ayvaz