Aleksandr Oxrimenko
Ukrayna analitik mərkəzin prezidenti özəl olaraq Eurasia Diary üçün (Kiyev)
Artıq beş ilə yaxındır ki, Ukrayna və Türkiyə azad ticarət zonasının yaradılmasına dair danışıqlar aparır. Bu müqavilənin ilin sonunda və ya gələn ilin əvvəlində imzalanması gözlənilir. Lakin yaxşı olardı ki, o daha tez imzalansın.
Ukrayna üçün Türkiyə həmişə önəmli ticarət tərəfdaşı olub. Elə vaxtlar olub ki, Ukrayna ixracatında Türkiyə öz payına görə Rusiyadan sonra ikinci yerdə olub. Təəssüf ki, son zamanlar Ukrayna Türkiyəyə ixracatda əvvəlki mövqeyini itirməyə başlayıb. Əgər 2013-cü ildə Ukraynanın Türkiyəyə ixracatı 37 mlrd dolar həcmində idisə, 2016-cı ildə bu rəqəm yalnız 20 mlrd-a bərabərdir. İndi Türkiyə Ukrayna məhsullarının əsas alıcıları içində beşinci yerdədir. Əgər Ukrayna Türkiyə ilə azad ticarət zonasının yaradılması prosesini bir az da uzatsa bu Ukrayna ixracatçılarının Türkiyə bazarını itirmələrinə səbəb olacaq. Bu isə Ukrayna iqtisadiyyatına ciddi zərbə vuracaq.
Əgər belə bir sual versək: “Ukrayna üçün Aİ ilə yoxsa Türkiyə ilə azad ticarət zonasının yaradılması daha sərfəlidir?” Cavab birmənalıdır – Türkiyə ilə azad ticarət zonası daha yaxşıdır nəinki Aİ ilə. Aİ bazarında Ukrayna üçün çətindir. Ukrayna və Ai arasındakı ticarət balansı həmişə mənfi olub və bu cür də qalacaq. Xarici ticarət balansı müsbət olan Türkiyə ilə isə məsələ başqa cürdür. Burada hər şey çox sadədir. Türkiyəyə Ukrayna məhsulları lazımdır, Ukrayna üçün isə Avropa bürokratiyası və məhdudiyyətlərinin olmadığı Türkiyə ilə çalışmaq daha asandır. Türkiyə ilə azad ticarət zonası buna görə doğrudan da bir çox səbəblərdən dolayı daha çox Ukraynaya lazımdır. Lakin Türkiyə də bundan çox şey qazana bilər.
Ən azından Ukraynanı yox, Türkiyəni Aİ-ə üzvlüyə heç vaxt qəbul etməyəcəklər, onlara birgə səy göstərməklə özlərinin mini-Aİ-lərini yaratmaq lazımdı və o zaman Aİ özü Ukrayna və Türkiyə ilə çalışmaq istəyəcək. Güclülərə həmişə hamı hörmət edir və onunla dostlaşmaq və ticarət etmək istəyirlər.
Azad ticarət zonası Türkiyə və Ukraynaya metallurgiya eləcə də, yüngül sənaye və maşınqayırma sənayesini fəal şəkildə inkişaf etdirməyə imkan verir.
Ancaq azad ticarət zonası yalnız malların ticarətindən ibarət deyil. Ukraynada tikinti sahəsində Türkiyə şirkətləri üçün yetərli qədər maraqlı layihələr mövcuddur. Eləcə də azad ticarət zonasının yaradılması Ukraynaya turizm biznesinin idarə edilməsində yardımçı ola bilər.
Bəs azad tricarət zonasının yaradılmasını ləngidən problemlər hansılardır ? Başlıca problem qida məhsulllarının idxal-ixracıdır. Türkiyə və Ukrayna bu sahədə rəqibdirlər. Ona görə də Ukrayna tərəfi ərzaq, xüsusilə də Türkiyədən Ukraynaya ixrac olunan meyvə və tərəvəzin idxalındakı məhdudiyyəti saxlamaq istəyir. Aydındır ki, Türkiyə tərəfi razı deyil və bu məhdudiyyətə görə iri kompensasiya almaq istəyir. Bu da azad ticarət zonasının yaradılması prosesini əhəmiyyətli dərəcədə yavaşıdır. Yaxşı olardı ki, Ukrayna türk biznesinə Ukraynanın kənd təsərrüfatı biznesinə invesitisiya yatırmaq imkanını yaratsın. Lakin bunun üçün kənd təsərrüfatı torpaqlarının bazarı və türk biznesi üçün xüsusi şərait yaradılmalıdır. Bütün bunları etmək olar, ancaq hələ ki, Ukraynanın buna siyasi iradəsi yetmir.
Həqiqətən də, Ukrayna və Türkiyə arasında azad ticarət zonası nə qədər tez yaradılsa Ukrayna və Türkiyə bundan bir o qədər çox qazanacaq.
