Vladimir Oliynık,
siyasi analitik, Ukraynanın Fridrix Nauman Fondunda layihə meneceri özəl olaraq Eurasia Diary üçün
İki qonşu dövlət arasında çoxəsrlik tarixə malik münasibətərin pozulduğuna inanmaq çətindir.
Polşa 1991-ci ilin dekabrında Ukraynanın müstəqilliyini tanıyan ilk dövlət olub. Hətta deyirlər ki, o Kanadanı qabaqlamaq üçün tələsirmiş. Hətta belə bir deyim vardı: Polşa Ukraynanın Avropada vəkilidir.
Qarşılıqlı əlaqələrdə yeni aksent
İndi isə vəkil prokurora çevrilir. Polşada parlament seçkilərində sağçı populist, milli-mühavizəkar “Hüquq və ədalət”partiyasının qalib gəlməsindən sonra Polşa tərəfi iki ölkə arasında münasibətlərin keçmişinə daha ciddi nəzər salmağa başladı. Ukrayanaya qarşı peşmançılıq keçirmə tələbi irəli sürərək, Ukrayna əsgərlərinin Polşadakı abidələrinin sökülməsi, məişət məhsullarını daha çox digər dövlətlərdən idxal etməsi və s. buna misal gətirmək olar. Həmçinin Ukraynanın şərq qonşusu olan böyük dövlətlə faktiki olaraq müharibə şəraitində milliyyətçi əhval ruhiyyənin artması da buna səbəb oldu. Təəccüblü deyil ki, keçmişdə münaqişələrdə tərəfdaş və müttəfiq hesab etdiyin qoşunun senlə olan münasibətləri yenidən nəzərdən keçirilən Ukrayna əvvəlcə təəccüb, anlaşılmazlıq yaşadı və sonra isə buna qarşı çıxmağa başladı. Ukrayna ikinci dünya müharibə zamanı həlak olmuş polşalıların qəbirlərinin yerini dəyişdirdilər.
Sonra vəziyyət daha da pisləşdi. Bir sıra Polşa rəsmiləri həmçinin, nazirlər( xarici və daxili işlər, müdafiə) Ukraynaya qarşı çıxışlar etdilər və hətta prezident A. Duda da Ukrayna dövlət strukturunda anti Polşa yönümlü siyasət yürüdən şəxslərin kənarlaşdırılmasını tələb etdi.
Polşa xarici işlər naziri Vitold Vaşşikovskiy
Ukrayna tərəfi bu cür kəskin addımlar atmadı. P. Poroşenko Ukrayna və Polşa prezidentlərinin Komitə iclasını çağırılması təşəbbüsü ilə çıxış etdi. Görüşün 2017-ci ilin dekabrın 3-də A.Dudanın səfəri zamanı Xarkovda keçirilməsi planlaşdırılır.
Ukrayna prezidenti Pyotr Poroşenko və Polşa prezidenti Anjey Duda
Qeyd etmək lazımdır ki, Polşanın təkcə Ukrayna ilə deyil həm də Litva, İsrail ilə də münasibətləri bu vəziyyətdədir. Almaniya ilə isə münasibətlər Soyuq müharibədən sonra ən pis həddə çatıb. Varşava və Brüssel münasibətləri də böyük narahatlıq doğurur. D. Tuskun Avropa Şurası sədrliyi dönəmində səlahiyyətlərinin uzadılması zamanı Polşa və Aİ arasında yaşanan gərginliyi xatırlamaq kifayət edir. Lakin Krım və Donbasda təcavüzlə üzəşən Ukrayna müttəfiq bildiyi dövlətlərə qarşı yönəlmiş addımlara qarşı xüsusilə həssas yanaşır.
Kremlin əli?
Çoxu bu məsələdə Kremlin əlinin olduğunu düşünür. Hüquq və Ədalət (HvƏ) partiyasının “baş katib”nin Y. Kaçinskinin öldüyü “Smolensk təyyarəsi” faciəsilə bağlı mövqeyini nəzərə alsaq, bununla razılaşmaq çətindir. Bu daha çox tarixi aspektlərə aksent etmək, milliyyətçi mövzuları gücləndirməklə seçicilər arasında reytinqi qaldırmaq üçün adı çəkilən siyasi qüvvələrin davranış şəklidir. Aydındır ki, ikitərəfli münasibətlərə ciddi ziyan dəyib və xüsusilə Polşa Respublikasının müstəqilliyinin b bərpa edilməsinin yüzüncü ildönümünün qeyd olunacağı 2018-ci ildə Poşada seçkilər öncəsi hər hansı yumşalma gözlənilmir.
Lakin Ukrayna cəmiyyəti daha bir “böyük qardaş”ı qəbul etməyə hazır deyil.
HvƏ həmişə hakimiyyətdə olmayacaq. Eləcə də, Rusiyanın imperiya ambisiyalarının kəskinləşdiyi dövrdə Polşanın xarici dəstəyə (NATO, ABŞ) ehtiyacı olan zamanlarda üçün isə Ukrayna bufer rolunu oynayıb. Bundan əlavə Ukrayna Polşanı ölkəni tərk edərək qərbə gəlir dalınca gedənləri əvəzləyəcək işçi qüvvəsi ilə təmin edir. Polşa rəhbərliyi bu boşluğu yaxın şərqdən gələn qaçqılar hesabına doldurmaq istəmir. PR-da hazırda 2 milyon ukraynalı çalışır və Ukrayna faktorunu inkar etmək Varşavaya müəssər olmayacaq.
