Məlum olduğu kimi, Rusiyanın Vastok şəhərində uzun zamandır gözlənilən hərbi təlim bu gün,11 sentyabrda baş tutacaq. Qeyd etmək lazımdır ki, uzun zamandır Rusiyada bu qədər böyük və beynəlxalq aləmdə əks-səda yaradan hərbi təlim baş tutmamışdı. Hərbi ekspertlər “Vastok-2018” təlimini sovet dövründə keçirilən “Zapad 81” hərbi təliminin məntiqi davamı kimi izah edirlər. Təbii ki, “Zapad 81”-də olduğu kimi bu hərbi təlimlər də Rusiya hərbi qüvvələrinin “güc nümayişi” xarakteri daşıyır.
Həmçinin, Rusiya Müdafiə Naziriyliyinə yaxın mətbuat orqanları bu təlimlərdə 300 mindən çox hərbi qulluqçunun iştirak edəcəyini və bunun dünya praktikasında bir ilk olduğunu bildiriblər. Təlimlərdə 36 min quru qoşunlarından, 1000-ə yaxın isə hərbi hava qüvvələrindən texnikaların nümayiş olunması gözlənilir. Rəqəmlərdən də aydın olur ki, “Vastok-2018” hərbi təlimləri ilə Rusiya rekorda imza atacaq.
Böyüklüyündən savayı “Vastok-2018” təlimlərinin bəzi cəhətləri xüsusi önəmə sahibdir. Əsasən də geosiyasi xüsusiyyətlər diqqəti cəlb edir. Beləki, sözügedən təlimlərə 3 mindən çox hərbi qulluqçu və hərbi texnika ilə Çinin də qatılması bu təlimlərə geosiyasi don geyindirir. Çin və Rusiya Avrasiya regionunda ən böyük hərbi gücə sahib iki nəhəng dövlətdir. Onların bu qədər genişmiqyaslı hərbi təılimlərdə birgə iştirak etməsi əslində regionda yeni bir siyasi-hərbi ittifaqın formalaşmasından xəbər verir. Rusiya ilə Çinin birgə hərbi təlimlərdə iştirak etməsi, hətta Putinin Türkiyəni də bu təlimlərə dəvət etməsi fikrimcə, hər iki dövlətə son günlərdə sanksiyalar tətbiq edən ABŞ-a effektiv reaksiyadır.
Əslində bu təlimlərin birgə keçirilməsi həm Çin, həm də Rusiya üçün çox böyük siyasi və hərbi əhəmiyyətə malikdir. Beləki, Çin güclü texnikaya və sayca böyük orduya sahib olsa da uzun illərdir ki, Çin zabitləri real hərbi əməliyyatlarda iştirak etmir, bu da onların döyüş praktikasının zəif olmasına səbəb olub. Rus ordusu isə tam əksinə Sovet imperiyası dağıldığı dövrdən indiyə qədər saysız-hesabsız hərbi əməliyyatlar keçirmiş, Əfqanıstandan sonra Çeçenistan, Gürcüstan və Ukrayna ilə yaşanan hərbi münaqişələr rus əsgəri üçün praktika olmuşdur. Yəni təlimlərdə iştirak edəcək Çin zabitləri ruslardan çox şeyi öyrənə bilər. Rusiyanın birgə təlimlərdəki əsas marağı isə beynəlxalq aləmdə tək olmadığı və NATO-ya alternativ hərbi-siyasi ittifaqların axtarışında olduğunu göstərməkdir.
Qeyd etməliyik ki, “Vastok 2018” təlimlərinə Monqolustan da qatılır. Əslində, Monqolustan hərbi cəhətdən Çin və Rusiyaya nisbətən zəif dövlətdir. Lakin Monqolustan geostateji əhəmiyyətə malik əraziyə sahibdir. Beləki, o Rusiya ilə Çin arasında “trampon dövlətdir”. Monqolustanın hərbi təlimlərdə iştirakı Çin ilə Rusiya arasında hərbi ittifaqın yaxın zamanda baş tuta biləcəyini göstərir.
“Vastok-2018” təlimlərinin ən önəmli cəhətlərindən biri isə onun keçirilmə vaxtıdır. Beləki, NATO 2018-ci ilin noyabr-dekabr aylarında son illərin ən böyük hərbi təlimi olan “Trident Juncture” hərbi təlimlərinə hazırlaşan zaman Rusiya onu qabaqladı və bir növ NATO-ya güc nümayiş etdirdi. Həmçinin, Vastok təlimləri məhz 11 sentyabr tarixində, yəni, ABŞ-da əkiz qüllələrin vurulması günündə başlayır. Təbii ki, bütün bunlar təsadüf deyil.
“Vastok-2018” təlimlərində diqqət yetirilməsi vacib olan əsas məsələrdən biri Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrinin performansıdır. Xüsusən, Suriyada bir çox hərbi əməliyyatları müvəffəqiyyətlə yerinə yetirən rus pilotları bu təlimlərdə də diqqət çəkəcək.
Rusiyanın genişmiqyaslı hərbi təlimlər keçirməsi, Çinin bura qatılması və növbəti aylarda NATO-nun keçirəcəyi hərbi təlimlər bizə onu deyir ki, dünya yenidən böyük bir hərbi qarşıdurmanın astanasındadır. Bu qarşıdurmada nüvə silahından istifadə edilməsi gözlənilən bir ehtimaldır. Ona görə də, Rusiyanın hərbi təlimlərində diqqət mərkəzində saxlanılan digər bir məsələ isə nüvə silahından istifadə edilib-edilməyəcəyi olacaq. Qeyd edək ki, ekspertlərin proqnozlarına görə nüvə silahından sınaq atışlarının həyata keçirilməsi gözləniləndir.
Beləliklə, bu gün “Vastok-2018” təlimləri başlayır. Təlimlərin strateji hədəfi bir qlobal münaqişədə tez bir zamanda rus silahlı qüvvələrinin mobilizasiyasını təmin etməkdir. Digər bir strateji hədəf isə Çini Rusiya ilə hərbi əməkdaşlığa cəsarətləndirməkdir. Lakin hər iki dövlətin bir çox qarşılıqlı problemləri var. Bu problemlər potensial bir ittifaqı əngəlləyə bilər. Amma ABŞ Çinə və Türkiyəyə təzyiqlərini davam etdirərsə Avrasiyada çox güclü bir hərbi-siyasi ittifaqın qurulacağını praqnozlaşdırmaq olar.
Nicat İsmayılov
