Makedon-yunan qarşıdurması və 30 sentyabr referendumu Makedoniyanın adı dəyişəcəkmi? - ÖZƏL

Analitika 12:20 30.09.2018

Makedoniya tarixi bir toponim olaraq çox böyük əraziləri əhatə edən cografi bölgədir. Makedoniya yalnız ölkə adı deyil, həm də bir regionun tarixi adıdır. Bu ad Böyük İsgəndərin dövlətinin adı olub və İsgəndər Yunanıstandan Hindistana qədər uzanan ölkəsini Makedoniya olaraq adlandırıb. Makedoniya ötən əsrlərdə Osmanlı hakimiyyəti altında olsa da, Osmanlı imperiyası dağıldıqdan sonra bu ölkə Titonun yaratdığı Yuqoslaviya Respublikasının VI ölkəsi oldu və yuqoslav əsarəti altına düşdü.

Makedoniya yalnız 1991-ci ildə Yuqoslaviyanın parçalanmasından sonra müstəqilliyini əldə edə bildi. Elə bu dövrdə Yunanıstanla aralarında ciddi bir problem meydana gəldi. Problem ondan ibarət idi ki, yunanlar Makedoniyanı öz tarixi ərazisi hesab edir və hətta öz ölkələrinə “Yunan Makedoniyası” deyirdilər.

Yunanlar öz sərhədlərində öz ölkələrinin tarixi adı ilə adlandırılan bir Makedoniya dövlətinin yaranmasını istəmirdilər. Yunanlara görə, Makedoniya Yunanıstanın tarixi adıdır və bu adda heç bir dövlət yaradıla bilməz. Belə bir dövlətin yaradılması yunan tarixi, mədəniyyəti və Yunanıstanın torpaq bütünlüyü üçün ciddi təhdiddir. Sözün əsl mənasında əgər Yunanıstan Makedoniyanı öz adı ilə rəsmi şəkildə tanısa yunan tarixi və makedon tarixi ayrı qəbul edilə və gələcəkdə makedonların yunan torpaqlarına iddiası meydana gələ bilər.

1

Yunanlar həmçinin, 1991-ci ildən bu yana makedonları yunan mədəniyyətini özünkiləşdirməkdə günahkar bilir. Bir çox yunan tarixçisi və siyasi xadimi “Venera Günəşi”, “Böyük İsgəndər” və digər yunan tarix və mədəniyyətinin ən önəmli arqumentlərinə makedonların öz adları və tarixləri ilə əlaqələndirməsinə sərt etiraz edirlər.

Bütün bunlar yunan-makedon qarşıdurmasını alovlandırır. 1991-ci ildən bu yana Yunanıstan Makedoniyanı “Keçmiş Yuqoslaviya ölkəsi Makedoniya” olaraq tanıyır və adlandırır. Makedoniya isə öz müstəqilliyini və öz adını qorumağa çalışır.

Yunanıstan daxilində ciddi makedon əleyhdarlığı formalaşıb. Yunanlar “Makedoniya Yunanıstandır” şüarları ilə xüsusən sərhəd bölgələrdə genişmiqyaslı nümayişlər keçirir və illərdir ölkənin adının dəyişdirilməsini tələb edirlər. Bu illər ərzində Türkiyə istisna olmaqla demək olar ki, bir çox NATO ölkəsi və Avropa birliyinin üzvləri bu məsələdə Yunanıstanı dəstəkləmiş, Makedoniyanın Avro-Atlantik sistemi və AB-nə inteqrasiyasına əngəl olmuşlar. Əksər Avropa ölkələri hələ də Makedoniyanı yunanların adlandırdığı kimi “Keçmiş Yuqoslaviya ölkəsi Makedoniya” olaraq adlandırırlar.

Makedoniya problemi son günlərdə yenidən gündəmə gəlib. Makedoniya hökuməti yunan embarqolarından xilas olmaq, iki dövlət arasında münasibətləri mülayimləşdirmək və ən əsas AB və NATO sisteminə inteqrasiya etmək üçün yunanlarla razılaşıb ölkənin adını “Şimali Makedoniya” olaraq dəyişdirməyə qərar verib.

12 iyun 2018-ci ildə Makedoniya Baş Naziri Zayev və Yunanıstan Baş Naziri Çipras ölkənin adının Şimali Makedoniya olaraq dəyişdirilməsi üçün razılığa gəlib və Makedoniya höküməti refendum haqqında qərar verib. Lakin, razılaşma yunanlarda məmnunluq yaratsa da makedonlar bu razılaşmaya birmənalı yanaşmadılar. Hələ də Makedoniyada bəzi partiyalar və siyasi xadimlər 30 sentyabrda keçiriləcək refendumu boykot edəcəklərini bildirir, ölkənin müxtəlif yerlərində nümayişlər davam edir. Son olaraq, Makedoniya Prezidenti George İvanov seçkilərin makedon tarixi və milli dəyərlərinə xəyanət olduğunu bildirərək makedon xalqını seçkiləri boykot etməyə səsləyib.

Makedoniyadakı refendumun əsas diqqətçəkici məqamlarından biri də məhz orada xalqa müraciət edilən sualdır. Beləki, refendum vərəqində vətəndaşlara “ölkənin adını dəyişdirməyə razısınızmı” deyə bir sual ünvanlanmayıb. Onun əvəzinə belə bir sual qeyd olunub: “Makedoniyanın Avropa Birliyinə və NATO-ya daxil olmasına razısınızmı?

1

Referendum ilə vətəndaşa ünvanlanan sual əslində bəzi siyasi xadimlər və eksperlər tərəfindən “siyasi fırıldaqçılıq” olaraq adlandırıldı. Lakin əslində burada böyük bir həqiqət var. Beləki, doğrudan da Makedoniyanın AB və NATO-ya daxil olması öz adını dəyişdirməsindən asılıdır. AB və NATO Makedoniyanın qarşısında üzvlük üçün yeganə şərt kimi Yunanıstan ilə problemin həll edilməsi və ölkənin adının dəyişdirilməsini qoyub.

Qeyd edək ki, 12 iyun razılaşmasından sonra Yunanıstan Makedoniyaya borc məsələsində güzəştə getmiş və yeni kreditlərin verilməsi haqqında qərar qəbul etmişdi. ABŞ isə Makedoniyanın NATO-ya üzvlüyü üçün addığı addımları dəstəklədiyini bəyan etmişdi. Əslində bütün bunlar öz öhdəsinə düşən işi yerinə yetirən Makedoniyanın bir növ “mükafatlandırılmasıdır”.

NATO Baş Katibi Stoltenberq Makedoniyadakı referendumla bağlı belə bir maraqlı açıqlama verib: “Həm NATO-ya üzv olmaq, həm də ölkənin adını dəyişməmək imkanınız yoxdur”. Bu o deməkdir ki, NATO makedonlara ikinci bir variant vermir. Ya ölkənin adını dəyişəcəksiz ya da öz təhlükəsizliyinizi özünüz təmin edəcəksiz.

NATO-dan Makedoniyaya üzvlük haqqında dəvət məktubu artıq göndərilib. Əgər referendumdan müsbət cavab çıxarsa Şimali Makedoniya NATO-nun sayca 30-cu üzvü olacaq. Bəs ABŞ nə üçün Makedoniyanı NATO üzvü etməyə çalışır?

Burada ABŞ-ın üç əsas məqsədi var:

  1. Makedoniyanın da NATO-ya üzv olması ilə birlikdə regionda qərbə alternativ (məsələn rus) dövlətlərin güclərini yumşaltmaq və təsir imkanlarını azaltmaq;
  2. Regionda sabitliyin təmin edilməsi ilə yeni iqtisadi məkan kimi regiondan fəal istifadə edilməsi;
  3. Regionda faşist, millətçi, seperatist və digər radikal ünsürlərin sabitliyi pozan fəaliyyətlərinin qarşısını almaq.

1

Bəs refendumun nəticələri necə olacaq?

Refendumla bağlı nəticələri proqnozlaşdırmaq üçün əvvəlcə makedonların siyasi aktivliyinə diqqət yetirmək lazımdır. Çünki əgər vətəndaşların 50%-i seçkilərdə iştirak etməsə referendum boykot edilmiş hesab olunacaq. Bundan əlavə referendum qərarı qəbul edildikdən sonra müxaliflər küçələrə axışmış və nümayişlər keçirməyə başlamışdır. Ölkənin əsas müxalif güclərindən biri olan Xristian Demokrat Partiyası seçkiləri boykot edəcəyini bildirmişdi. Lakin son günlərdə Avropanın təzyiqləri nəticəsində partiya seçkilərdə iştirak edəcəyini bəyan etdi.

Makedon vətəndaşların bütün milli dəyərləri və hissləri bir kənara qoyub referendumda ölkənin adını dəyişməyə razı olacağını bildirmək çox düzgün bir fikir olmazdı. Lakin Avropa və ABŞ-ın təzyiqləri və seçki kompaniyalarını maliyyələşdirmələri burada demokratiyanın böyük güclərin siyasi iradəsinə məğlub olacağından xəbər verir.

Nicat İsmayılov

Bu hadisə Azərbaycan tarixində bir ilk oldu - Sahib Məmmədov və Əbülfəz Mehdiyev ilə MÜZAKİRƏ - VİDEO

Xəbər xətti

Müharibə veteranları üçün yeni güzəşt MÜƏYYƏNLƏŞİR
14:25 29.03.2024
Milli Məclisin növbəti iclasının tarixi məlum olub
14:15 29.03.2024
Bu halda ipotekaya xitam VERİLƏCƏK
Bu halda ipotekaya xitam VERİLƏCƏK
14:05 29.03.2024
Azərbaycanda kişilərin 5 il erkən pensiya hüququ tanınacaq
14:00 29.03.2024
Füzulidə daha 35 ailəyə mənzillərinin açarları təqdim olundu
13:55 29.03.2024
Nazim Bəydəmirlinin həbs müddəti uzadılıb
13:50 29.03.2024
Filippində İsa Məsihin çarmıxa çəkilməsi canlandırılıb
Filippində İsa Məsihin çarmıxa çəkilməsi canlandırılıb
13:45 29.03.2024
Umud Mirzəyev: “Aİ-nin Cənubi Qafqaza səfəri regionu öz təsir dairəsində saxlamaqdır”
13:36 29.03.2024
Narkotik istehlak etməsi müəyyənləşdirilən şəxslər vergi orqanlarında xidmətə qəbul olunmayacaq
13:25 29.03.2024
Xüsusi rütbə vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinə ömürlük veriləcək
13:20 29.03.2024
Fransada inflyasiya kəskin artıb
Fransada inflyasiya kəskin artıb
13:15 29.03.2024
Bakıda yeni elektrik avtobusu istifadəyə verildi
13:05 29.03.2024
OPEC-dən həyacan təbili: Enerji qiymətləri kəskin bahalaşa bilər
OPEC-dən həyacan təbili: Enerji qiymətləri kəskin bahalaşa bilər
13:00 29.03.2024
Ötən il Azərbaycana xaricdən 1,7 mlrd. dollar pul baratı daxil olub
12:49 29.03.2024
Bu hadisə Azərbaycan tarixində bir ilk oldu - Sahib Məmmədov və Əbülfəz Mehdiyev ilə MÜZAKİRƏ - VİDEO
12:45 29.03.2024
Oğurluqda ittiham olundu, özünü güllə ilə vurdu - Maraqlı faktlar
12:30 29.03.2024
Cənubi Koreyada uşaq sahibi olan cütlüklərə 75 min dollar ödəniləcək
Cənubi Koreyada uşaq sahibi olan cütlüklərə 75 min dollar ödəniləcək
12:20 29.03.2024
“Crocus”da xəsarət alanların sayı 382 nəfərə ÇATDI
12:18 29.03.2024
AzTV Arayikin müsahibəsini niyə yayımlamadı? – RƏSMİ AÇIQLAMA
AzTV Arayikin müsahibəsini niyə yayımlamadı? – RƏSMİ AÇIQLAMA
12:15 29.03.2024
İndi dünya daha yavaş dönür
12:10 29.03.2024
“Pulu olmayan bələdiyyə necə fəaliyyət göstərsin?!” – Fazil Mustafa
12:05 29.03.2024
Aİ-nın Cənubi Qafqazda səfəri sülh prosesinə necə təsir edəcək? – Amerikalı Ekspert Açıqlayır – ÖZƏL
12:00 29.03.2024
Netanyahu Mossad rəhbərinin sülh təklifini RƏDD EDİB
11:55 29.03.2024
Şuşa şəhərində yeni məscidin təməli qoyulub
11:52 29.03.2024
Rusiya “Yars” raketi ilə təlimlərə çıxıb
Rusiya “Yars” raketi ilə təlimlərə çıxıb
11:50 29.03.2024
Lavrov Aİ-nın müşahidə missiyasını qınayıb
Lavrov Aİ-nın müşahidə missiyasını qınayıb
11:45 29.03.2024
Sosial xarakterli fövqəladə mühit rejimində qaydalarına riayət edilməməsinə görə cərimələr müəyyənləşir
11:42 29.03.2024
Hakim vəzifəsinə namizədlər üçün 30 yaş tələbi ləğv edilir
Hakim vəzifəsinə namizədlər üçün 30 yaş tələbi ləğv edilir
11:40 29.03.2024
Sanksiyalar Rusiyaya mane olur, ödənişləri almaq üçün mübarizə aparır
Sanksiyalar Rusiyaya mane olur, ödənişləri almaq üçün mübarizə aparır
11:38 29.03.2024
ABŞ yeni ittifaq yaradır... - ANALİTİKA
11:33 29.03.2024
Azərbaycanda bu maşınlar kəskin UCUZLAŞDI - Satmaq istəyənlər isə 3 dəfə artdı
11:28 29.03.2024
ABŞ və Aİ Ermənistanı niyə silahlandırır? – SƏBƏB VƏ MƏQSƏD
11:22 29.03.2024
Bakı-Sumqayıt şosesində yaranan sıxlığın SƏBƏBİ bilindi
11:17 29.03.2024
Rusiyalı səfir: ABŞ-la münasibətlər düzəlməyəcək
Rusiyalı səfir: ABŞ-la münasibətlər düzəlməyəcək
11:15 29.03.2024
Milli Məclisin iclası başlayıb
11:05 29.03.2024
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Mərkəzi Asiya ilə Avropanı birləşdirən təbii əlaqədir" - VİDEO
11:00 29.03.2024
Amerikalı cütlüklər İsrail əleyhinə kampaniya BAŞLATDILAR
10:56 29.03.2024
Ermənistan hökuməti "RTR-Planeta" telekanalında yayımlanan Solovyovun verilişinə qadağa tətbiq edib
Ermənistan hökuməti "RTR-Planeta" telekanalında yayımlanan Solovyovun verilişinə qadağa tətbiq edib
10:52 29.03.2024
Ankarada ZƏLZƏLƏ oldu
10:45 29.03.2024
Ermənistan İctimai Televiziyası: Bu kəndlər Azərbaycana qaytarılacaq
Ermənistan İctimai Televiziyası: Bu kəndlər Azərbaycana qaytarılacaq
10:40 29.03.2024
Hamısı