Saşa Toperiç (Sasha Toperich) - Transatlantic Leadership Network araşdırma mərkəzinin baş icraçı vitse-prezidenti
Keçən ayın sonu, Virciniya əyalətinin keçmiş sakini, hazırda isə nüfuzlu Liviya lideri Xəlifə Həftar, hərbi qüvvələrə güvənərək, Liviyanına Baş naziri Faiz əl Saraj və Prezident Şurasının sədri ilə birlikdə Abu Dabi şəhərində vətəndaş müharibəsinə son qoymaq və hökumətin idarə olunmasında stabillik qazanmaq üçün danışıqlar apardı.
Liviya hökumətindəki mənbələrdən əldə etdiyim məlumata görə, bu müqaviləyə əsasən, Həftara ölkənin rəhbərliyində mühüm yer verilirdi: O, gələcəkdə yaradılacaq Liviya Milli Təhlükəsizlik Şurasında veto qoymaq hüququna malik Silahlı qüvvələr və Təhlükəsizlik qüvvələrinə rəhbərlik edəcəkdi. Bu halda o, ölkəni Qaddafi rejimindəki avtoritar hərbi rejimi üslubunda idarə etmək imkanını itirmiş olardı. Veto hüququnun hər hansı bir məhdudiyyətə malik olacağı və ya məhdudiyyət əvəzinə müəyyən normaların qəbul ediləcəyi hələ dəqiq deyil. Buna baxmayaraq, bu ölkədə Həftara böyük güc qazandıracaq.
Həftar, yaxşı silahlanmış qoşunlarını Tripoli şəhərinin sərhədlərinə göndərdi və oranı terrorçu qruplaşmalardan təmizlədi. Həftar dünyəvi lider və islamçıların rəqibi sayılsa da, Liviyada cihad çağırışı edən radikal sələfi din xadimləri ilə əlaqələri dəstəkləyir.
Həftar, Fransa, Rusiya, Misir, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Səudiyyə Ərəbistanı tərəfdən dəstək alır. Ancaq məhz Rusiyanın müdaxiləsi Vaşinqtonda ciddi narahatlıq yaradır. Rusiya bu yaxında Təhlükəsizlik Şurasında Həftar və rəhbərlik etdiyi Liviya Milli Ordusuna Tripoliyə hücumu dayandırmağa çağıran qətnamənin qəbul olunmasına mane oldu.
Birləşmiş Ştatların hərəkətsizliyi fonunda Rusiya strateji əhəmiyyətə malik bir ölkədə təsirini, eləcə də rekord həddə neft hasilatı potensialını artırmağa davam edir. Britaniyanın Telegraph qəzetində nəşr olunan hesabatda deyilir ki, Rusiyanın özəl hərbi şirkəti olan Wagner Group, 300 nəfərlik heyətlə Benqazidə Həftarı dəstəkləyir, həmçinin, onu artilleriya, tanklar, dron və döyüş sursatı ilə təchiz edir. Qəzetin verdiyi məlumata görə, onun müzdlu əsgərləri əhəmiyyətli limanlar olan Tobruk və Dernanı Rusiya hərbi-donanmasının ixtiyarına verməyə çalışırlar.
Liviya hökumətindəki mənbələrimdən aldığım məlumata görə, təklif olunan plan, güc balansının formalaşmasını təmin edir. Baş nazirin yeni ofisi mühüm iqtisadi mərkəz sayılan və güclü hərbi birləşmələrin yerləşdirildiyi Misrat şəhərində açılacaq. Bu birləşmələr Həftara qarşı çıxış etmir, lakin onlar Qəddafi dövrünü xatırladan yeni hərbi hökumətə qarşı çıxacaqlar. Təklif olunan plana uyğun olaraq Misrat şəhərinin nümayəndələri yeni kabinetdə də bir neçə yer alacaqlar.
Liviyada müxalif qüvvələr müdafiə mövqeyi tutduqda və döyüşə atıldıqda, sual verməliyik: ABŞ bütün bu məsələlərdə harda durur? Vaşinqton heç bir şey etmir, Moskva isə təsirini artırır.
Vəziyyət nəzarətdən çıxır və ABŞ və Avropa İttifaqı üçün nəticələr əhəmiyyətli ola bilər. Əgər bu münaqişə dayandırılmasa və siyasi partiyalar BMT-nin himayəsi altında danışıqlara qayıtmasa, Avropanın sahillərinə qaçqınların yeni bir güclü dalğası gələcək. Uzun sürən böhran neft bazarında narahatlıqlara səbəb ola bilər və qiymətləri əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb ola bilər.
Rusiya, Əsəd rejimi ilə Suriyanı idarə etdiyi kimi Liviyanı da nəzarət altına almağa ümid edir. Həftarın Liviyanı idarə edə biləcəyi fikri tamamilə səhvdir. Yalnız Liviyadakı bütün qruplaşmalar arasında siyasi qərar və resursların ədalətli bölünməsi ölkədə vəziyyətin yaxşılaşmasına səbəb ola bilər.
Dövlət katibi Pompeonun son bəyanatı doğru istiqamətdə atılmış addımdır, amma daha güclü bəyanatlar lazımdır. Prezident Obamanın, prezidentlik dövründə ən böyük təəssüf hiss keçirdiyi Qəddafi rejiminin nəticələrinə pis hazırlanmaları olub. Tramp administrasiyası keçmişin səhvlərini təkrarlamaq və ABŞ-ın Liviyanı sabitləşdirmək səylərində iştirakını artırmaq üçün daha ağıllı hərəkət etməlidir, çünki Rusiyanın təsir zonası daha böyük ola bilər. Mənəvi cəhətdən Liviyalılara kömək etmək bizim vəzifəmizdir.
Orijinal materialın linki: https://thehill.com/opinion/international/439262-russia-is-gaining-influence-in-libya-how-will-washington-respond
