Xəbər verdiyimiz kimi, bugün Rusiya, Türkiyə və İran prezidentləri arasında Tehranda zirvə görüşü keçirilib. Görüşdə Suriya məsələsi, o cümlədən İdlib əyalətindəki vəziyyət müzakirə olunub. Məsələ ilə bağlı politoloq, UNESCO-dakı Paris Universiteti Diplomatik və Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin Mədəni Diplomatiya bölməsinin müdiri, professor Naciyə Selin Şenocak Eurasia Diary-nin suallarını cavablandırıb.
- Tehrandakı Zirvə görüşündən hansı nəticələrin çıxacağını gözləyirsiniz?
- Tehran Zirvəsi Astana görüşlərinin məntiqi davamıdır. Bu görüşün baş tutmasının özü belə diplomatik qələbə kimi dəyərləndirilə bilər. Çünki ABŞ bu görüşü və Astanada başlayan Türk-Rus strateji ortaqlığını baltalamaq üçün əlindən gələni edirdi. Həmçinin, bugünkü görüş Suriya problemində tərəflərin ortaq bir razılığa gəlməsini ifadə edir. Fikrimcə, bugünkü zirvə görüşünün nəticəsi kimi tərəflərin İdlibdə və bütünlükdə Suriya məsələsində ortaq bir siyasət yürüdəcəkləri proqnozunu qeyd etmək olar.
- Türkiyənin Xarici İşlər Naziri Çavuşoğlu ilə ABŞ Xarici İşlər Naziri Pompeo ötən günlərdə görüşdülər və Pompeo Türkiyənin İdlib məsələsində ABŞ-la ortaq fikirlərə sahib olduğunu qeyd edib. Sizcə Tehran görüşlərində Türkiyə hansı mövqedə olacaq?
- Bəli, Pompeonun açıqlamalarında belə bir ifadə işlətdi, ancaq o konkret hansı məsələlərdə tərəflərin ortaq düşüncədə olduğunu qeyd etmədi. Məncə, İdlibdəki humanitar məsələdə tərəflər ortaq görüşə sahibdir, lakin bütövlükdə İdlib məsələsində Türkiyənin mövqeyi qətiyyən ABŞ ilə üst-üstə düşə bilməz. Türkiyənin mövqeyi İdlibin neytral ərazi elan edilməsi və terrordan təmizlənməsi istiqamətindədir.
- Hal-hazırda görüş davam etsə belə, gələn xəbərlərə görə Rusiya İdlibi bombalamağa davam edir. İdlibin Əsəd qüvvələrinin əlinə keçməsi halında Türkiyə hansı siyasəti yürütməlidir?
- Əvvəlcə onu deyim ki, Rusiya dərhal hücumu dayandırmalıdır. Böyük bir ehtimalla bu gün hər şeyə aydınlıq gələcək. Lakin Rusiyanın İdlibdə və bütövlükdə Suriyada hərbi fəallıq göstərməsi bir müddət əvvəl ABŞ qüvvələrinin rus hərbi bazalarını vurması ilə bağlıdır. Yəni Rusiya bölgədə öz nüfuzunu bərpa etməyə çalışır. İdlibin Əsəd rejimi tərəfindən ələ keçirilməsi isə Astanadan bu yana davam edən görüşlərin üstündən bir xətt çəkmiş olardı.
- Türkiyənin İdlib məsələsində Rusiya və İranla əməkdaşlıq edəcəyini bildirdiniz. Bəs bu əməkdaşlığın Türkiyənin NATO-dakı gələcəyi və ABŞ-la əlaqələrinə təsirinin necə olacağı barədə nə düşünürsünüz?
- Fikrimcə, Türkiyənin nə ABŞ-ın müttəfiqliyinə, nə də NATO-ya ehtiyacı yoxdur. Türkiyənin NATO-dakı müttəfiqi ABŞ, PYD və PKK kimi anti-türk ideoloji görüşlü silahlı qrupları silahlandırır. NATO hərbi bazalarında kürd peşmərgələrə təlimlər keçilir. Belə olan halda Türkiyə nə üçün öz mənafelərinə hörmətlə yanaşmayan müttəfiqlərlə əməkdaşlıq etməlidir? Türkiyə artıq Çin və Rusiya kimi yeni supergüclərlə sıx əlaqələr qurur. “S 400” raketlərinin məhz Rusiyadan alınması artıq Türkiyənin xarici siyasətdə öz qütbünü dəyişdiyinin əyani sübutudur. Hesab edirəm ki, bu doğru addımdır və hətta Türkiyə regional təhlükəsizlik və Qara dəniz kimi strateji məsələlərdə Rusiya ilə əməkdaşlığa məcburdur.
- Regionda Türkiyənin İranla daimi əməkdaşlığı mümkündürmü?
- Düşünürəm ki, xeyir, İran daimi bir müttəfiq deyil və bu İranin demoqrafik, tarixi və ideoloji məsələlərindən irəli gəlir. Amma regional təhlükəsizlik naminə hər iki dövlət sıx əlaqələr qurmağa məcburdur. Türkiyə də mövcud əlaqələri inkişaf etdirməli, lakin ehtiyatı əldən buraxmamalıdır.
- Suriyadakı daxili münaqişənin getdikcə Bəşər Əsədin xeyrinə döndüyünü müşahidə edirik. Əgər İdlib də Əsədin əlinə keçərsə Suriyada yenidən tam şəkildə Əsədin hakimiyyəti bərqərar olacaq. Belə olan halda Türkiyə Suriya siyasətini dəyişə bilərmi?
- Əlbəttə, hal-hazırda Əsəd yenidən Suriyanı birləşdirməyə yaxındır. Türkiyə Suriya siyasətini dəyişdirməlidir və dəyişəcəkdir. Biz artıq bunun ilk addımlarını görürük. Lakin buna zaman lazımdır.
Müsahibəni götürdü: Nicat İsmayılov
