Aprelin 9-da görkəmli incəsənət xadimi, teatr və kino aktyoru, Xalq artisti Tariyel Qasımov və Özbəkistanın azərbaycanlı kinorejissoru Eldar Məmmədov Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun (BAMF) ofisində olublar.

Eurasia Diary aktyor Tariyel Qasımov və Özbəkistanda fəaliyyət göstərən kinorejissor Eldar Məmmədovdan müsahibə alıb.   

Tariyel Qasımov müsahibənin əvvəlində sənətə gəlməyi barədə məlumat verib. O, bildirib ki, ilk olaraq təhsil həyatıma Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasında başlasam da, akyorluğa olan həvəsim məni bu sahəyə gətirdi. İş həyatına Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrına başlayan aktyor bir qədər sonra Gənc Tamaşaçılar teatrında fəaliyyətini davam etdirib. 1966-cı ildə Naxçıvan Dövlət Teatrının təklifi ilə oraya köçən Tariyel Qasımov teatr rəhbərliyinin ona göstərdiyi qayğı və diqqəti xüsusilə vurğulayıb. 1967-ci ildə İrəvan Dövlət  Dram Teatrı "Sevil" tamaşasının səhnəyə qoyulması ilə fəaliyyətə başladı. Balaş obrazını canlandıran akyor 1 il 6 ay orda çıxış edib. 

-Səhnə fəaliyyətinizin kino hissəsi hansı film ilə əlamətdar olub?

-Mən İrəvandan qayıdan kimi, 1969-cu ildə "Tacikfilm" kinostudiyası məni "Rüstəm və Söhrab" adlı 3 seriyalı filmə dəvət etdi. Bu təklifə qədər mən cəmi bir filmə çəkilmişdim ki, bu da 1965-ci ildə lentə alınan "Liftçi qız" qısametrajlı filmi idi. Orda bizim görkəmli aktrisamız Xuraman Qasımova ilə eyni filmdə çəkildik. Daha sonra "Özbəkfilm", "Türkmənfilm", "Mosfilm", və Almaniyanın "DEFA" film kinostudiyalarında filmlərə çəkildim. Kino fəaliyyətimin əlamətdar anları 1979-cu ildə "Əməkdar artist", 1991-ci ildə isə "Xalq artisti" fəxri adlarını almağım oldu. 

-Karyeranız müdddətində hansı mükafatlarla təltif olunmusunuz?

-Düzdür, oynadığım tamaşalarda 2 mükafata namizəd olmuşam. Bununla belə, oynadığım digər rollara görə xalq artisti adını qazandım. Özüm teatrlarda quruluşlar vermişəm. Ən böyük mükafatım isə layiq görüldüyüm "Xalq artisti" fəxri adı olub. Ən son aldığım ən dəyərli mükafat isə 2018-ci il dekabr ayının 10-u möhtərəm cənab Prezidentin məni təltif etdiyi 3-cü dərəcəli Əmək ordeni oldu. 

-Özbəkistanla kino əlaqələri necə başladı?

-Ümumilikdə, Özbəkistanda 7 filmə çəkilmişəm və onlardan biri 17 seriyadan ibarət olan "Alovlu Yollarla" filmi olub. Burada Şöhrət Abbasov, Dəmir Salamov, Hacımurad İbrahimov kimi böyük rejissorlarla işlədim.

-Dünya film mediasının və kinostudiyalarının sizə olan marağı hansı səviyyədədir? Qeyd etdiniz ki, Almaniyada fəaliyyətiniz olub, bəs bu kinostudiya ilə necə tanış oldunuz?

-Almaniyanın "DEFA" film kinostudiyasına mən SSRİ Kinomatoqrafiya İttifaqının üzvü olarkən dəvət olundum. 15 Respublikanın kinostudiyalarında mənim portretim olub. Qorki adına Moskva kinostudiyasında olan portretimi görən alman rejissoru Ştefan Bernxard kinostudiyaya dəvət edilməyim barədə müraciət edib. Moskvadan təklif gəldikdən sonra oraya getdim və mənə geyim verildi. Bu geyimdə olan şəklimi çəkərək Berlinə yollayacaqlarını bildirdilər. Bakıya qayıtdıqdan 20 gün sonra teleqram gəldi ki, Mayor Andrey rolu üçün mən təsdiq olunmuşam. 1983-cü ildə mən Berlində "DEFA" film kinostudiyasının hazırladığı "Sonya raport verir" filmində həmin rola çəkildim.

-Bəs həmin kinostudiyada qalıb fəaliyyətinizi orada davam etdirməyə sizə nə mane oldu?

-Əslində, mənim bu rolu ifa etməyim rejissor və çəkiliş heyətinin çox xoşuna gəlmişdi. Hətta mənə təklif etdi ki, Berlində qalıb filmlərə çəkilim. Mən azərbaycandan gəldiyim üçün tərəddüdlə yanaşdım. O, mənə Yuqoslaviyanın aktyoru Qoyka Metiçi misal göstərdi. Bu aktyorun yuqoslav olmasına baxmayaraq, hal-hazırda Berlində yaşadığını qeyd etdi. Amma mən öz ölkəmi sevdiyim üçün bura qayıtdım. Digər tərəfdən, mənim teatra sevgim var idi, bu amil də məni Bakıya qayıtmağa məcbur etdi. 

-Almaniyada gördüyünüz şərait ilə buranı müqayisə edə bilərsiniz?

-Deyə bilərəm ki, Almaniya ilə Azərbaycanın bu sahədə olan şəraiti əvəzolunmazdır. Çünki orada aktyora qayğı, hörmət və böyük miqdarda qonorar var. Bizdə isə həmin dövr üçün vəziyyət başqa idi. Aktyorlar səhər saat 9-da çağırılırdı və axşam saat 5-ə qədər tamaşalarda rollar ifa edirdi, bunun nəticəsi kimi aktyor yorulub əldən düşürdü. Almaniyada isə dəqiqlik yüksək səviyyədə idi. Məsələn, bir dəfə Potsdamda oteldə qalarkən səhər 9-da almanlar mənimlə görüşəcəklərini bildirdilər və mən 9-a 15 dəqiqə qalmış gəlmişdim. Onlar isə düz saat 9-da gəldilər. Çatandan sonra mənə dedilər ki, ilk dəfə görürük ki, Sovet aktyoru dəqiqdir.

-Ən uğurlu filminiz hansı olub?

-Çəkildiyim filmlər arasında mənə şöhrət gətirən "Özbəkfilm" kinostudiyasının lentə aldığı "Alovlu Yollarla" filmində ifa etdiyim Mahmudəli obrazı olub. Belə baxanda isə özümü tərifləmək kimi çıxmasın, bütün oynadığım rollar uğurlu olub. 

-Bu sahəni seçərkən əsas amil sizin üçün nə oldu?

-Akyorluğu seçərkən heç vaxt düşünməmişdim ki, mənim pulum olacaq, Prezident təqaüdçüsü olacam, fəxri ad alacam. Mənim yeganə arzum o idi ki, akyor olum, filmlərə çəkilim. 

-Rejissorlarla münasibətiniz necə idi?

-Heç bir rejissor ilə problem yaşamamışam. Mənim təəssüfləndiyim məqam odur ki, Azərbaycan rejissorları məndən az istifadə edirlər. Yalnız mən başqa ölkələrdə filmə çəkildikdən sonra onlar məni dəvət etməyə başladılar. 

-Müasir dövrdə ölkəmizdə olan kino və teatrlar barədə fikirləriniz?

-Hal-hazırda bizdə dövlət filmi yoxdur. Filmlərin çəkilməməsi, lentə alınan filmlərdə isə heyətdə qeyri-professional insanların yer alması onların keyfiyyətini xeyli aşağı salır. Mən 5 il ərzində 3 dövlət filminə çəkildim. Son dövrlər cənab Prezidentin bu sahəyə olan diqqəti və film sektoruna ayırdığı 5 milyon manat vəsait qeyd olunmalıdır. Ümid edirəm ki, bundan sonra filmlərin keyfiyyəti keçmişdə olduğu vəziyyətinə qayıdar. 

-İndiki dövrdə sizə hansı rol təklif olunsa ürəklə onu ifa edərsiz?

-Açığını desəm, bütün seriallara dəvət alıram və mənə film təklifləri də olur. Bəzi hallarda ssenarinin zəif olması səbəbilə və ya komanda işinin olmamasına görə mən təkliflərdən imtina edirəm. Bütün rejissorlara ilk olaraq, ssenarini mənə təqdim etmələrini xahiş edirəm. Qonorar mənimçün vacib deyil. İfa etdiyim rol ilk növbədə tamaşaçıların xoşuna gəlməlidir. Pul üçün heç vaxt filmə çəkilməmişəm. 

-Ən çox sevdiyiniz rol hansı olub?

-"Doğma Sahillər" filmində rol aldığım Polkovnik Nəsibov obrazı mənimçün çox əzizdir. Burada mən Rasim Balayev ilə eyni filmdə yer almışam. O, İran tərəfdən polkovnik, mən isə SSRİ tərəfdən polkovnik obrazını canlandırdım. 

-Tamaşalarda ən çox bəyəndiyiniz tərəfdaşınız kim olub?

-Xuraman Hacıyeva, Nübar Novruzova, Naibə Allahverdiyeva, Yusif Vəliyev, Süleyman Ələsgərov, Yasin Qarayev, Elşən Rüstəmov.

- Teatr və film sahəsində qarşılaşdığınız çətin məqamlar hansılardır?

-1966-cı ildə Naxçıvana gedərkən yeni ailə qurduğum üçün burada mənim həm maaşım az idi, həm də evim yox idi. Naxçıvanda isə məni evlə təmin etdilər və münasib məbləğdə qonorar da ödədilər. 

-Qeyd etdiniz ki, İdman İnstitutunda bir müddət təhsil almısız. İndi sizə idmançı obrazı təklif olunsa qəbul edərdiniz?

-Tacikfilm kinostudiyasında "Rüstəm və Söhrab" filminə çəkilərkən orada bir səhnə var idi. At çapmaq səhnəsi və bu səhnədə at məni yıxmalı idi. Gəlib görəndə ki, mənim ifa edəcəyim obrazın geyimini kimsə geyinib, mənə dedilər ki, bu rolu dublyor ifa edəcək. Mən təkid etdim ki, bu səhnəni özüm oynamaq istəyirəm və rejissor Boris Alekseyeviçə deyəndə cavab verdi ki, sən şəhər adamısan və bu at Rostovdan gətirilib və çox möhkəm qaçırlar. Bununla belə mən səhnəni canlandırdım və 3-cü dublda at məni yıxarkən qolum çıxdı. Amma indiki məqamda o səhnədən qolumda qalan ağrılar səbəbilə idmana aid rolları ifa edə bilmərəm. 

-Gənc aktyorlara məsləhətiniz nə olardı?

-Əsas olan filmə çəkilib tanınmaq deyil, mənimçün əsas peşəyə olan sevgi və hörmətdir. İndiki gənclər tez tanınmaq istəyir, onlar akyorluğu yox, özlərini sevirlər. Ancaq bu sənəti sevib gəlmək lazımdır. Aktyor sənəti çətin sənətdir. İlk olaraq bu sənətdə olan əsas amillər peşəyə olan sevgi və istedaddır.

Özbəkistanla Azərbaycan arasında müştərək film çəkiləcək

Əlavə olaraq, kinorejissor Eldar Məmmədov peşə fəaliyyəti barədə öz fikirlərini bölüşdü. Bildirdi ki, ilk uğurlu filmləri 1969-cu ildə çəkilmiş "2 Görüş" filmi, 1978-ci ildə "Azərbaycanın uzunömürlüləri" filmi, 1977-ci ildə lentə alınan "Aslanovçular" filmidir. Bu filmlər arasında "Aslanovçular" filmi Odisseyada keçirilən dəniz filmləri festivalında gümüş medal, uzunömürlülər haqqında olan dıgər film isə qızıl medal qazanıb. 1979-cu ildə Özbəkistana köçən rejissor kinostudiyada işə başlayıb. Bildirib ki, işə başlamasında Tariyel Qasımovun böyük rolu olub. İki il sonra da Moskvada Kinomateqrofiya İnstitutunun Operatorluq fakültəsinə qəbul olan rejissor indiyə qədər 137 sənədli, 28 bədii filmin müəllifidir. 5 bədii filmdə həm kinorejissor, həm kinooperator vəzifəsini icra edib. Ramsel adlı özünün kinostudiyası Özbəkistanda fəaliyyət göstərir.

-Filmdə bir çox vəzifələri özünüz icra etməyiniz baxımından sizi hansı rejissorlara bənzədirlər?

-Alman bir rejissor idi, Fays Binder. 33 yaşında dünyasını dəyişsə də, o da mənim kimi kinolarında bir çox vəzifələri özü icra edib.

-Keçmişdə və indi Özbəkistan-Azərbaycan kino əlaqələri nə dərəcədə inkişaf edib?

-Keçmişdə çox az filmlər çəkilirdi. Sovetfilm 4-5, Özbəkfilm isə 10-12 film çəkirdi. Bəzi mənbələr Azərbaycan və Özbəkistanı Orta Asiyada körpü olaraq qələmə verirlər. Daşkənddə yerləşən Heydər Əliyev Mədəniyyət Mərkəzinin və Samir Abbasovun köməyilə 3 film çəkildi - "Daşnaklar Fərqanədən Qarabağa qədər"- filmin rejissoru mən, ssenari müəllifi Özbəkistanlı tarixçi-publisist Şöhrət Barlas olub. İkinci filmimiz "Əbədi dostluq rişxələri" oldu, bu filmdə Özbəkistan və Azərbaycan arasında olan dostluq əlaqələrinin qədim zamandan müasir dövrə qədər inkişafından söhbət açılır. Və 4 kinostudiyanın məhsulu olan "Şirəli və Aybəçin" filmidir. Bu filmdə müğənni Aybəniz Haşımova da rol alıb. 

-Özbəkistanın və Azərbaycanın bir-birlərinin film sənayelərinə olan münasibəti necədir?

-Azərbaycanın 3 filmi orda məşhurdur - "Arşın mal alan", "Qaynana" və "Əhməd haradadır?". Yaşadığım 40 illik müddət ərzində bu filmlər demək olar ki, hər ay bütün kanallarda yayımlanır. Özbəklərin isə Basmaçlar haqqında olan filmləri Sovet dövründə Azərbaycanda nümayiş olunurdu. Biz Samir Abbasovla birlikdə qərara aldıq ki, iki filmi, "Bəxt üzüyü" və "Yol Əhvəlatı" filmlərini tərcümə edək. Qarşıdakı illərdə isə "O olmasın, bu olsun" filmini tərcümə edəcəyik. Seriyallarımızdan isə "Vicdan haqqı" serialı daha çox müasir filmlər arasında baxılır və sevilir.

-Özbəkistanda olan fəaliyyətinizə yerli xalqın reaksiyası necə oldu?

-Çox əla, çünki onlarda heç bir paxıllıq hissi yoxdur. Bir misal çəkim, məndən əvvəl film sənayesində Muxtar Ağamirzəyev işləyib. Burada həmin şəxs 7 filmin müəllifi olub. Bir rejissor olaraq onun haqqında sənədli film yaratdım. Ondan sonra Özbəkistan film sənayesində ikinci azərbaycanlıyam. 

-Gələcəkdə Özbəkistanla Azərbaycan arasında müştərək şəkildə çəkiləcək film gözlənilirmi?

-Şöhrət Barlas hal-hazırda ssenari yazır, bu barədə əgər mümkün olarsa filmin çəkilişi gözlənilir. Filmin adı ssenari müəllifinin təklifinə əsasən "Ailə" ola bilər. Amma bu hələ ki, şərti addır.

-Hansı janrda filmlər yaratmısınız?

-Daha çox tibb, astronomiya, sənədli-bioqrafik filmlər üstünlük təşkil edir.

-Avropadan yaxud Amerikadan film təklifi gəlsə qəbul edərsiniz?

-Bu təklifə müsbət yanaşaram, yaratdığım mövzudan kənar olsa belə, istənilən mövzuda öz ustalığımı göstərə bilərəm. 

- Həm Özbəkistanlı, Həm Azərbaycanlı rejissorlara tövsiyyələriniz?

-Hər bir işi başlamazdan öncə ssenarini püxtə öyrənmək lazımdır. Çünki ssenari filmdə əsas rol oynayır. Gənc rejissorlar buna diqqətlə yanaşmalıdırlar. Tamaşaçıya müsbət təsir edəcək ssenarilər əsas götürülməlidir. Ataların bir sözü var: Yeddi ölç, bir biç. Ona görə də ssenarini yeddi dəfə oxuyub təhlil etmək vacibdir. 

Müsahibəni götürdü: Azad Nuriyev