Azərbaycanın tarixinə Qanlı Yanvar faciəsi kimi daxil olmuş 1990-cı il 20 Yanvar hadisələrindən 29 il keçir.
XX əsr boyu xalqımıza qarşı yeridilən düşünülmüş siyasətin növbəti təzahürü olan bu hadisə sovet rəhbərliyinin himayədarlığı ilə başlayan Dağlıq Qarabağ hadisələrinin, Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımının və azərbaycanlıların Ermənistan ərazisindəki əzəli torpaqlarından qovulmasının davamı kimi qiymətləndirilə bilər.
20 yanvar faciəsinin tarixi siyasi səbəbləri və nəticələri, habelə Azərbaycanın müstəqilliyi üçün əhəmiyyəti nədən ibarət oldu?
“20 yanvar faciəsi sovet hərb maşınının Azərbaycan xalqına qarşı həyata keçirdiyi hərbi təcavüz kimi qiymətləndirilməlidir. Bu, insanlığa qarşı törədilmiş ən ağır cinayətlərdən biridir. Milli üstəqillik və torpaqlarımızın bütövlüyü uğrunda mübarizəyə qalxmış dinc əhaliyə silahlı təcavüz nəticəsində yüzlərlə günahsız insanın qətlə yetirilməsi və yaralanması sovet imperiyasının süqutu ərəfəsində onun cinayətkar mahiyyətini bütün dünyaya bir daha nümayiş etdirdi”.
Bu sözləri Eurasia Diary-yə açıqlamasında Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun (BAMF) prezidenti Umud Rəhimoğlu deyib. Onun fikrincə, 1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda baş verən hadisələri ölkəmizə qarşı erməni təcavüzündən ayrıca təhlil etmək düzgün olmazdı: “Sovet dövründə mərkəzin himayədarlığı ilə Azərbaycan əleyhinə məqsədyönlü şəkildə təbliğat kampaniyası aparılmış və nəticədə, mənfi ictimai fikir formalaşdırılmışdı. Erməni ideoloqları və onların ilhamvericiləri Azərbaycanın tarixi, sosial-iqtisadi inkişafı haqqında faktları açıq-aşkar saxtalaşdıraraq bütün ittifaq miqyasında yaymışdılar. Ermənistanın təcavüzkarlıq siyasəti və keçmiş SSRİ rəhbərliyinin onlara himayədarlığına etirazını bildirən geniş xalq kütlələrinə qarşı sovet ordusunun xüsusi təlim keçmiş hissələrindən istifadə olunması 1990-cı ilin 20 Yanvarında qanlı faciəyə gətirib çıxardı”.
BAMF prezidenti xatırladır ki, Rusiyada fəaliyyət göstərən “Şit” hüquq-müdafiə təşkilatının ekspertləri Bakıda baş vermiş bu qanlı hadisənin dəhşətli təfərrüatlarını ortaya çıxarmışdlar: “Onların rəyi mətbuatda da yayıldı. Həmin rəylərdə bildirilirdi ki, Bakının küçələrində adamları xüsusi qəddarlıqla və yaxın məsafədən güllələmiş, xəstəxanalar, təcili yardım maşınları atəşə tutulmuş, həkimlər öldürülmüşdü. Ən dəhşətli detallardan biri bu idi ki, adamlar bəziləri süngü-bıçaqla qətlə yetirilmişdi. “Kalaşnikov” avtomatının ağırlıq mərkəzi dəyişən 5,45 çaplı güllələrindən istifadə edilmişdi. Bunlar hamısı 1948-ci ilin Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi, 1966-cı ilin Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktı, 1966-cı ilin İqtisadi, Sosial və Mədəni Hüquqlar Haqqında Paktı və 1975-ci ilin Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Müşavirəsinin (ATƏM) Helsinki Yekun Aktı, ATƏM-in 1989-cu il Vyana görüşünün son qərarı (Fövqəladə vəziyyətdə və hərbi münaqişələr zamanı qadın və uşaq hüquqlarının müdafiəsi Bəyannaməsi), hərbi əməliyyatların aparılmasını tənzimləyən qüvvədə olan müqavilələr, əsasən də 1980-ci ilin döyüş zamanı yüngül fırlanan və yayılan güllələrin istifadə edilməməsi Bəyannaməsi (1967-ci ildə quru döyüşünün qayda və qanunları barədə IV Haaqa Müqaviləsi) də daxil olmaqla, insan hüquqlarına dair bütün beynəlxalq müqavilələr kobudcasına pozulmuşdu”.
Umud Rəhimoğlu bildirib ki, 1993-cü ildə Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışından sonra Azərbaycanda müstəqil dövlətçilik ideyaları möhkəmləndirildi və 1990-cı ilin qanlı yanvar faciəsinə dövlət səviyyəsində tam siyasi-hüquqi qiymət verildi.
BAMF prezidenti qeyd edib ki, 20 Yanvar hadisələri Azərbaycanda sovet idarəçiliyinin sonu oldu: “Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa etdi. Hər il yanvarın 20-də biz müstəqillik uğrunda canından keçən vətəndaşlarımızı hörmətlə yad edirik. Hesab edirəm ki, dünyanın harasında yaşamasından asılı olmayaraq, hər bir azərbaycanlı bilməlidir ki, bu faciəni xatırlamaq və şəhidlərimizin əziz xatirəsini yad etmək müqəddəs bir borcdur”.
