Bu həftə, Asiya və Sakit Okean regionunda nazirlər və yüksək səviyyəli siyasətçilər region üçün mühüm olan bir dövrdə əhalinin dinamikasına diqqət çəkmək üçün Banqkokda toplandılar. Onların məqsədi: əhalini və onların hüquqlarını regionun davamlı inkişafına nail olmaq istəyinin mərkəzində saxlamaqdır. Onlar 1994-cü ildə Əhali və İnkişaf üzrə Beynəlxalq Konfransda və ya ƏİBK-dən əldə edilmiş mühüm Fəaliyyət Proqramında təsbit olunmuş hamı üçün hüquqlar və seçkilərlə dəstəklənən sosial öhdəliklər ilə iqtisadi inkişafın tarazlığının nə qədər yaxşı olduğuna baxacaqlar.
Fəaliyyət Proqramında əhalinin müxtəlif təsəvvürləri, gender bərabərliyi, cinsi və reproduktiv sağlamlıq və davamlı inkişaf ümumən inkişafın əsasında fərdin ləyaqəti və insan hüquqlarının durduğu əlamətdar bir qlobal konsensusa çevrilib.
Həqiqətən də о dövr üçün inqilabi olan ƏİBK təxminən dörddə bir əsr sonra öz Davamlı İnkişaf Məqsədləri ilə 2030-cu il Davamlı İnkişaf Gündəminin bu mərhələsi üçün daha aktual və uyğundur. ƏİBK olmadan, bizim DİM olmayacaqdı və həqiqətən onlar əl-ələ verdilər. ƏİBK bizim DİM-nə dair qərar vermək, onlara nail olmaq və həyata keçirə bilmək üçün xüsusi vasitədir.
Əhalinin yaşlanması və beynəlxalq miqrasiya kimi tendensiyalara reaksiyamız nə dərəcədə yaxşı oldu? Seçki hüququ, nigaha hansı yaşda daxil olmaq, nə vaxt və nə qədər uşağa sahibi olmaq daxil olmaqla optimal cinsi və ya reproduktiv sağlamlığın təmin edilməsinə nə dərəcədə nail olmuşuq? Gender bərabərliyinin gücləndirilməsinə və qadınların hüquq və imkanlarının genişləndirilməsi və daha həssas insanların hüquqlarının qorunmasına nə dərəcədə nail olmuşuq? Heç kimin kənarda qalmaması üçün səylərimizə harada yenidən istiqamət verməliyik?
Asiya və Sakit Okean regionu nəaliyyət qazanmaq üçün bir çox imkanlara malikdir. Region qlobal artımın hərəkətverici qüvvəsi olaraq qalır və yoxsulluğa qarşı qlobal mübarizədə öndə gedir. Hal-hazırda dünyada orta sinifin yarısı burada yaşayır. Yoxsulluq şəraitində yaşayan əhalinin sayı yüksək olsa da əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. İnsanlar daha sağlam həyat sürür. İnsan hüquqları əsasında planlama iqtisadi inkişafı və qadınların hüquq və imkanlarının genişlənməsini əhəmiyyətli dərəcədə təşviq etmişdir. Və biz 2030-cu ilə qədər universal təhsilə nail olacağıq.
Ancaq bu inkişaf ilə yanaşı ədalətsizlik də mövcuddur. Hazırkı vəziyyətə baxsaq, region 2030-cu ilədək Gündəmdə qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmayacaq. Bir çox sahələrdə biz tamamilə yanlış istiqamətdə hərəkət edirik. Ölkə daxilində və ölkələr arasında bərabərsizlik genişlənir. Təqribən 1.2 milyard insan yoxsulluq içində, onlardan 400 milyonu isə kəskin yoxsulluq şəraitində yaşayır. Uyğun iş imkanlarının olmaması və əsas xidmətlərin təmin edilməsinin mümkünsüzlüyü nəsillərarası ədalətsizliyi davam etdirir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Asiya və Sakit okean üçün İqtisadi və Sosial komissiyası (ESCAP) və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondunda (UNFPA) biz regional öhdəliklərin vacib olduğu üç əsas suala cavab verməyə çalışırıq.
Birincisi, Asiya və Sakit Okean bölgəsində baş vermiş görünməmiş demoqrafik dəyişikliklərə cavab vermək lazımdır. Bir çox ölkələr əhalinin sürətlə yaşlanması problemilə qarşılaşırlar. 2050-ci ildə yaşı altmışdan çox olan inlanların sayının iki dəfə artacağı gözlənilir. Yaşlanan cəmiyyətin ehtiyaclarını səmərəli yerinə yetirmək, sağlam və məhsuldar həyatın təmin edilməsi prioritet olmalıdır. Bu hamiləlikdən və doğumdan, yeniyetməlikdən və yetkinlik yaşından qocalanadək - bütün insanların fərdi hüquq və seçimlərinə əsaslanan sosial-iqtisadi potensialının yerinə yetirməsini təmin etmək üçün xüsusi yanaşma tələb edir.
Eyni şəkildə, Asiya və Sakit okean regionunun beynəlxalq miqrasiyaya reaksiyasını gücləndirmək üçün ciddi səbəb var. Miqrantlar onlara icazə verildiyi halda, inkişafa mühüm töhfə verə bilərlər. Lakin biz bilirik ki, miqrantlar istismar və sui-istifadəyə qarşı həssasdırlar. Beləliklə, bizim məqsədimiz gələcəkdə öz inkişafının üstünlüklərindən tam istifadə etmək üçün təhlükəsiz, müntəzəm miqrasiyanı dəstəkləməsi istiqamətində növbəti addımları müzakirə etməkdir.
İkincisi, regionda sosial müdafiə, eləcə də sağlamlıq və təhsil sahəsində daha çox çalışmaq lazım olduğu aydın oldu. Bu gün sosial müdafiə hər kəsin malik ola bilmədiyi bir hüquqdur. Nəticədə, əhalimizin 60 faizi zəifliyə düçar olmaq riski ilə üzləşir və ya xəstəlik, əlillik, işsizlik və ya yaşlılıq dövründə yoxsulluq səviyyəsinə keçir ki, bu da tez-tez gender bərabərsizliyi ilə möhkəmlənir. ESCAP-ın bu həftə sonlarında dərc etdirəcəyi "Asiya və Sakit okeanı regionu üçün Sosial Perspektiv: pis müdafiə olunan” sənədi sosial müdafiənin genişləndirilməsinin yoxsulluğun miqyasının azaldılması, həssas qrupların hüquqların gücləndirilməsi üçün daha təsirli vasitə olduğunu izah edir. Bir çox qadınlar, miqrantlar, yaşlılar və kənd icmaları da bundan faydalanacaq. Bizim məlumatlarımız göstərir ki, 2030-cu ilədək bir sıra ölkələrdə kəskin yoxsulluğun aradan qaldırılması mümkündür.
Üçüncüsü, əhalinin dinamikası qarşısında verdiyimiz reaksiyanın məqsədyönlü və etibarlı olmasını təmin etmək üçün geridə qalanlar barədə məlumatla təmin etməliyik. Sosial və demoqrafik məsələlər üzrə məlumatların çoxluğu iqtisadiyyatla bağlı hər şeydən geri qalır. Milyonlarla doğuş halı qeydiyyatdan keçməyir və bu xüsusilə də qadın və qızların bir çox əsas hüquqlarının pozulmasına səbəb olur. 2005-ci və 2014-cü illər arasında siyahıyaalma aparan 43 ölkənin yalnız 16-sı beynəlxalq miqrasiya ilə bağlı etibarlı məlumatlara malikdir.
Yenidən tərtib ediləcək 2020-ci il siyahıyaalmalarından sonra bu məlumat boşluqlarını doldurmaq üçün məlumat bazalarının yaradılması sahəsində yeni tərəfdaşlıqların gücləndirilməsi və məlumatları siyasət və fəaliyyətə çevirmək üçün hökumət və digər tərəfdaşlarla işləməklə səylərimizi artıracayıq.
Asiya və Sakit okean regionunun Əhali və İnkişaf üzrə nazirlərin bəyannamələrinin, eləcə də Sosial İnkişaf üzrə Komitənin orta müddətli nəzərdən keçirilməsi regionun əhali və inkişaf məsələləri ilə bağlı vahid mövqedən danışmaq imkanı verir. ESCAP və UNFPA-nı gələcək nəsillər üçün gələcəyi müəyyən edəcək məsələlərə regional səviyyədə reaksiya verilməsini yaratmaq və gücləndirmək üçün üzv dövlətlərə dəstək vermək öhdəliyi birləşdirir.
Biz bu həftə ƏİBK və DİM əlaqələndirən, geridə qalmış ölkələri əhatə etmək və Asiya və Sakit okean regionunda heç kimin inkişafının geridə qalmaması və işlərimizi sürətləndirmək üçün müzakirələr keçiririk.
Xanım Armida Salsia Alisyahbana, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibinin müavini və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Asiya və Sakit okean üzrə İqtisadi və Sosial Komissiyasının (ESCAP) icraçı katibi
Dr. Natalya Kanem, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibinin müavini və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondunun (UNFPA) İcraçı Direktoru
