Pol Qobl

Birinci Soyuq müharibə veteranı MKİ-nin və ABŞ Dövlət departamentinin əməkdaşı, dövlət katibi Ceyms Beykerin Sovet və Baltik yanı ölkələrdə (ABŞ)  milli təhlükəsizlik üzrə keçmiş müşaviri Pol Qobl Eurasia Diary portalına özəl açıqlama verib.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasıının iclası – bu böyük gözləntilər və məyusluqlar zamanıdır. Bir tərəfdən dünya liderləri öz mövqelərini kürsüdən səsləndirirərək digər liderlərə nəyə çalışdıqlarını göstərmiş olur. Digər tərəfdən Nyu Yorkda elə çox lider var ki, görüşlər qısa və yüksək səviyyəli olur, təşkilati məsələlərə həsr olunur və fəaliyyətlərinin yeganə sübutu iki dövlət liderinin görüşünün şəkilləri olur. Bu ikililik dövlətlərarası, həmçinin Azərbaycan və ABŞ arasındakı münasibətlərin istiqamətlərini anlamağa kömək edir.

ABŞ prezidenti öz çıxışında ikitərəfli münasibətlər üçün ciddi nəticələr doğuracaq bir sıra məsələlərə toxundu, lakin eyni zamanda daha çox nəticələri ola biləcək bir çox şeylər barədə heç nə demədi. O, Bakı üçün son dərəcə əhəmiyyəti olan iki faktı qeyd etdi və bəlkə də daha vacib olan nəyisə dilə gətirmədi. Hər şeydən öncə Tramp vurğuladı ki, Vaşinqton heç bir çoxtərəfli müqaviləyə məhəl qoymadan ilk olaraq öz milli maraqlarını güdür. Bu o deməkdir ki, o ABŞ prezidentliyi dövründə digər dövlətlərin davranışlarını Amerika Birləşmiş Ştatlarının milli maraqlarına uyğunluq baxımından dəyərləndirəcək.

İkincisi Tramp digər dövlətlərin liderlərindən də eyni şeyi - öz milli maraqlarını güdməyi və hər şeydən əvvəl onunla hesablaşmağı gözləyir. Hətta belə olduqda  onlar bu addımlar Vaşinqton üçün arzuolunmaz hallara gətirib çıxarsa da ABŞ anlayışla yanaşacaq. Lakin Tramp  bəlkə də ən vacib məsələyə toxunmadı: Demokratiyanın dəstəklənməsi və insan hüquqları və ya beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi barədə heç nə deməməklə ABŞ üçün onun hakimiyyəti altında bütün danıışıq proseslərində bu məsələnin ikinci dərəcəli olacağını bildirmiş oldu.

Yuxarıda sadalanan hər bir bəndin Azərbaycan üçün iki prezidentin və onların xanımlarının şəkilləri qədər  vacib nəticələri var.

Birincisi o deməkdir ki, Vaşinqton Trampın dövründə Azərbaycana özünün İran və Rusiyaya dair siyasəti çərçivəsində baxacaq. Nəzərə alsaq ki, bu iki məsələ prioritetdir, ABŞ hər şeydən öncə Bakıdan balanslı xarici siyasət yürüdəcəyini və İrana münasibətdə daha qəddar olacağını və sanksiyalar tətbiq olunan Rusiya ilə dünyanın yerdə qalan hissəsi arasında körpü olmayacağını gözləyir. Lakin bu həm də ABŞ-ın digər məsələlərə diqqətinin daha çox yönəldiyi üçün Azərbaycana Bakının istədiyindən daha az meylli olmasına səbəb olacaq.

İkinci o deməkdir ki, ABŞ Azərbaycanın ərazi bütövlüyü də daxil olmaqla öz maraqlarını müdafiə edəcək. Bu o deməkdir ki, ABŞ-ı Qarabağ münaqişəsinin həll olunmasından keçmişə nisbətən indi daha çox şey gözləyir. Problem Ermənistanın öz ordusunun çıxaracağı və Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərinin azad olunduğu təqdirdə həll edilə bilər. Ola bilsin ki, bu siyasətdə dəyişiklik yaratmayacaq, lakin ən azından bu Vaşinqton və Bakı arasında daha sıx dialoqun yaranması üçün əsas verəcək.

Üçüncüsü o deməkdir ki, ABŞ ən azından insan haqqları və demokratik dəyərlər məsələlərində keçmişə nisbətən Azərbaycana qarşı daha az tənqidi yanaşacaq. Yenə də bu iki dövlət arasındakı milli maraqlara əsaslanan münasibətlərdəki köklü dəyişikliyə səbəb olmayacaq: lakin bu o deməkdir ki, onlar bu maraqların təmin edilməsində daha az maraqlı olacaqlar , güman ki, onlara keçmişə nisbətən daha az diqqət yetiriləcək.

Qısası, bu il BMT Baş Assambleyası Bakıya gözlənildiyindən daha çox lakin ola bilsin ki, arzu edildiyindən daha az imkanlar təqdim etdi.