Dostluqda örtülü bazar olmamalıdır. Əks halda bu “bazar” həqiqətən dostluğu pozur. Azərbaycan Rusiya əlaqələrinə xələl gətirəcək bu “örtülü bazar” məhz Rusiyanın Ermənistan kimi militarist bir ölkəyə göstərdiyi hərtərəfli hərbi yardımdır. Hazırda Cənubi Qafqazda bitərəf təhlükəsizlik siyasəti yürüdən Azərbaycan həm Rusiya və KTT, həm də ABŞ və NATO ilə tərəfdaşlıq münasibətləri saxlamağa çalışır. Təəssüf ki, Rusiyanın, Cənubi Qafqaz regionunda Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyəyə qarşı əsassız ərazi iddiasında olan, eləcə də Azərbaycan torpaqlarının 20%-ni işğal altında saxlayan Ermənistana təmənnasız hərbi yardımı regional təhlükəsizliyi ciddi təhdid altında qoyur. Xaricdəki erməni diasporunun və ermənipərəst qüvvələrin dəstəyindən maksimum şəkildə yararlanan rəsmi İrəvan silahlanma prosesini qeyri şəffaf şəkildə həyata keçirir. Əsasən də “qara bazar” prinsipindən istifadə edərək müxtəlif ölkələr üzərindən Ermənistana silah, hərbi texnika və digər müdafiə təyinatlı məhsulların ötürülməsi prosesi davam edir. BMT Adi Silahlar Registrinə alıcı (Ermənistan) və satıcı ölkələrin təqdim etdikləri məlumatlar, eləcə də ortaya çıxan digər faktlar Ermənistanın şəffaf siyasət yürütmədiyini, beynəlxalq təşkilatları aldatdığını sübuta yetirir. İqtisadi imkanları yetərsiz olan Ermənistanın silahlanma prosesi bir neçə istiqamət üzrə inkişaf edir. Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı vasitəsi ilə bu təşkilata üzv olan ölkələrdən və digər dövlətlərdən satınalmalar və erməni diasporunun dəstəyi ilə beynəlxalq hesabatlara düşmədən müxtəlif ölkələrdən silah idxalı. Amma ən əsası sözsüz ki, Rusiya tərəfindən hərbi əmlakın təmənnasız bağışlanmasıdır. Bəli məhz təmənnasız. Çünki Rusiyanın Ermənistana müasir silahlar almaq üçün 200 milyon dollar krediti 20 il müddətinə özü də bu müddətin 5 ilinin illik 3 faiz dərəcəsi ilə güzəştli ayırması belə düşünməyə əsas verir. Əslində bu silahlar sadəcə bağışlanıb. Artıq Ermənistan hökuməti oktyabrın 12-də 100 milyon dollarlıq birinci kredit paketini təsdiq etdi. Sual oluna bilər, Rusiya Ermənistanı müasir silahlarla niyə təchiz edir, niyə təcavüzkar və işğalçı dövlətin hərbi potensialını gücləndirməyə çalışır ?
Mütəxəssislərin fikrincə görə, Rusiyadakı bəzi siyasi dairələrin hazırkı maraqları "Dağlıq Qarabağı nə Ermənistana vermək, nə də ki, Azərbaycana qaytarmaq" məqsədinə uyğundur. Həmin qruplar bu münaqişədən bəhrələnərək hər iki ölkənin beynəlxalq fəaliyyətini və regional siyasətini öz təsiri altında saxlamaq istəyir. Onların fikrincə, Cənubi Qafqaz respublikalarındakı mövcud ziddiyyətlərin və münaqişəli halların birdəfəlik həll edilməsi və bu regionda əbədi sülhün bərqərar olması Rusiyanın regional təhlükəsizlik siyasətinin uzunmüddətli məqsədlərinə qətiyyən cavab vermir.
Cənubi Qafqazın Rusiya modeli ilə planlaşdırılan təhlükəsizlik sistemində Azərbaycanı qane etməyən əsas cəhət məhz Rusiyanın bölgədə hamını qane edəcək səmərəli kollektiv təhlükəsizlik mexanizmlərinin yaradılması əvəzinə, Ermənistanla kollektiv təhlükəsizlik və hərbi-strateji müttəfiqlik çərçivəsində Azərbaycanın suveren dövlət hüquqlarına, milli təhlükəsizlik maraqlarına və Cənubi Qafqazın regional güc tarazlığına mənfi təsir göstərən bəzi addımları hesab oluna bilər. Azərbaycanın, əsasında Rusiya və onun yaratdığı Kollektiv Təhlükəsizlik Təşkilatı dayanan MDB təhlükəsizlik sisteminə qoşulmaqdan imtina etməsinin səbəbi də, ilk növbədə, məhz bu məsələ ilə bağlıdır. Qərbin Cənubi Qafqazda hərbi-geostrateji maraqlarının artması və bölgə ölkələrinin NATO-ya həvəs göstərməsi fonunda Rusiyanın "forpostu" olmaqdan başqa heç bir ciddi potensial nümayiş etdirmək qabiliyyəti olmayan Ermənistanın "xarici və təhlükəsizlik maraqlarını müdafiə etmək" adı altında öz suveren dövlət hüquqlarını birtərəfli qaydada güzəştə getməsi kimi qiymətləndirilir. Cənubi Qafqazda Rusiyanın Ermənistana güclü iqtisadi və hərbi yardım göstərməsi, onun işğalçı ordusunu təmənnasız silahlandırması, bir tərəfdən işğalçı ölkənin siyasi rəhbərliyini Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc yolla həllindən yayındırır, danışıqlarda qeyri-konstruktivliyə təşviq edir, digər tərəfdənsə Azərbaycanın beynəlxalq təhlükəsizlik siyasətinə, regional hərbi-geostrateji seçiminə fərqli təsir göstərir. Odur ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi hazırda həm Ermənistana, həm də Azərbaycana təsir göstərmək üçün Rusiyanın əlində ciddi bir mexanizmdir. Digər tərəfdən, torpaqlarının bir qismi Ermənistanın işğalı altında olan Azərbaycan ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr dövlətlərindən biri kimi, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında sülhyaratma proseslərinə cəlb edilmiş Rusiyanın rəqib ölkə ilə "hərbi-strateji tərəfdaşlığına", bu ölkədə xüsusi hərbi baza saxlamasına və işğalçı erməni ordusunu təmənnasız silah-sursatla təmin etməsinə biganə qala bilməz. Məhz bu səbəbdən Azərbaycan rəsmiləri bu sazişə etiraz edərək Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı regional təhlükəsizlik sahəsindəki fəaliyyətinin Minsk qrupunun həmsədri statusu ilə bir araya sığmadığını bildirmiş, bu məsələni beynəlxalq aləmin diqqətinə çatdırmışdır.
Rusiya Cənubi Qafqazda yürütdüyü təhlükəsizlik siyasətini və Ermənistan kimi işğalçı dövlətə göstərdiyi hərbi dəstəyi onunla izah etməyə çalışır ki, guya Ermənistanda yerləşən və ona məxsus 102-ci hərbi baza bu ölkəni müdafiə etmək, yaxud hər hansı bölgə dövlətinin təhlükəsizliyini təhdid etmək deyil, yalnız Rusiyanın bölgədəki hərbi-geostrateji maraqlarını təmin etmək məqsədilə saxlanılır. Hətta öz mövqeyinin inandırıcı görünməsi üçün Rusiyanın bəzi siyasi və hərbi dairələri eyni məzmunlu müqaviləni Azərbaycan və Gürcüstanla da imzalamağa, onlarla da hərbi-strateji müttəfiqlik münasibətləri yaratmağa hazır olduqlarını bəyan edirlər.
Azərbaycan rəsmiləri dəfələrlə bəyan etmişlər ki, Rəsmi Bakı Rusiya və KTT ilə hər hansı ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlığın, hərbi-strateji tərəfdaşlığın əleyhinə deyil. Azərbaycanın Rusiya və KTT ilə əməkdaşlığına bilavasitə təsir göstərən ən əsas məsələ onun pozulmuş ərazi bütövlüyünün bərpası, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli sahəsindəki fəaliyyətlə bağlıdır. Azərbaycanın torpaqlarını açıq-aşkar işğal edən, Cənubi Qafqazda qonşu ölkələrə qarşı ərazi iddiası irəli sürən, sabit millətlərarası və dövlətlərarası regional mühiti pozan, işğalçı və militarist Ermənistanın hərəkətlərinə beynəlxalq hüquqa əsaslanan prinsipial münasibət bildirmək istəməyən, əksinə, işğalçı ölkə ilə hərbi müttəfiqlik edən, Qafqazda mövcud olan digər region ölkələrinin siyasi-hərbi təhlükəsizliyinə, ərazi bütövlüyünə və regional sülhə təminat verməyən qurum və ona himayədarlıq edən ölkə ilə strateji tərəfdaşlıq etmək bu gün üçün mümkün görünmür. Azərbaycan Kollektiv Təhlükəsizlik Təşkilatı ilə əməkdaşlığın əksər üzv ölkələrin təhlükəsizlik və xarici siyasət suverenliyinin təmin olunmasına maneçilik törətmək deyil, köməklik göstərmək istiqamətində olmasını arzulayır. Əslində bəhs olunan Rusiya-Ermənistan hərbi müttəfiqlik müqaviləsindən bir az keçməmiş Moskvanın erməni ordusuna bir milyard dollar dəyərində "təmənnasız" hərbi texnika, silah-sursat bağışlaması ətrafında yaranmış beynəlxalq hay-küy də göstərdi ki, bu ölkənin Cənubi Qafqazdakı hərbi-strateji fəaliyyəti hələ də anlaşılmaz olaraq qalır.
Rusiyanın Ermənistana silah-sursat almaq üçün 100 milyon dollar kredit ayırması ola bilər Azərbaycanın son günlər öz hərbi potensialını gücləndirmək istiqamətində atdığı addımlarla bağlıdır. İstənilən halda Kremlin siyasəti anlaşılan deyil. Əgər söhbət sülh danışıqlarından gedirsə, o halda işğalçıya yeni silah-sursat göndərilməsi əslində işğalın stimullaşdırılmasıdır. Bir məqamı da unutmaq olmaz ki, növbəti ilin aprelində Ermənistan prezidentinin səlahiyyət müddəti bitir və Sərkisyan nə yolla olursa-olsun baş nazir kürsüsünə sahiblənmək istəyir. Bunun üçünsə Ermənistanın terrorçu prezidentinə Qarabağ cəbhəsində sakitlik çox lazımdır. Əks təqdirdə, növbəti savaş və erməni ordusundakı itkilər Sərkisyanın bütün planlarını alt-üst edə bilər. Başqa sözlə, Rusiyanın Ermənistanı silahlandırması həm də Terrorçu Ermənistan rejiminin həyatının uzanması ilə nəticələnir ki, bu da regionda təhlükəsizliyi təhdid edir və gərginliyin daha da artmasını stimullaşdırır. Azərbaycan dövləti və ictimaiyyəti Rusiyadan daha ölçülüb-biçilmiş siyasət yürüdülməsini, işğalçı Ermənistana yardımlarını dayandırmasını və ATƏT MQ həmsədri kimi öz missiyasını və üzərinə düşən öhdəliklərini yerinə yetirməsini gözləyir. Bəli dostluqda örtülü bazar olmamalıdır. Əks halda regional strateji əməkdaşlığı və xalqlar arasındakı xoş münasibəti özündə birləşdirən Rusiya Azərbaycan dostluğuna çox ciddi zərbə ola bilər.
A. Mirzəyev
Eurasia Diary
