Oleq Kuznetsov

Rusiyalı politoloq və tarixçi,

özəl olaraq Eurasia Diary üçün

Ermənistanın baş naziri Serj Sarkisyanın könüllü olaraq öz postundan istefa verməsi sözsüz ki,  bu gün və növbəti bir neçə gündə təkcə Cənubi Qafqaz regionu üçün deyil, bütün post-sovet məkanı və hətta Avropa üçün əsas siyasi xəbər olacaq. Lakin mən də daxil olmaqla bir çox siyasətçilər, politoloqlar və ictimai xadimlər İrəvanda hakim siyasi rejimin əvvəlki illərdə də olduğu kimi etirazçılara qarşı silahdan istifadə edəcəklərini düşünürdük. Çünki, 1992-ci ildə Sarkisyan Xocalıda dinc sakinlərin qətlə yetirilməsi üçün əmr vermişdi və İrəvanda kütləvi qətllər törədilməsindən çəkinməyəcək. Xüsusilə də, sosial şəbəkələrdə onun Dağlıq Qarabağdakı işğalçı erməni qüvvələrinə aid tank əleyhinə bölmələri İrəvana yeridəcəyi ilə bağlı şayələr dolaşırdı.

Serj Sarkisyan niyə istefa verdi?

Heç şübhəsiz ki, Sarkisyanı istefa verməyə əsgərlərin bir hissəsinin erməni müxalifətinin tərəfinə keçməsi məcbur etdi. Bunu təkcə müxalifət deyil, həm də Rusiya və dünya mətbuatı yazırdı. Həm də böyük ehtimalla onlar İrəvanda kütləvi nümayişləri yatırmaq üçün Qarabağdan çıxmış əsgər və zabitlər idi.

Ermənistandakı hadisələr tamamilə daxili münaqişədir. Məlum olduğu kimi, ermənilər özünə vurğun və buna görə də, öz daxili ziddiyyətlərini ictimaiyyətə çatdırmaq istəməyən birləşmiş bir xalqdır. Buna baxmayaraq, bu gün söyləyə bilərik ki, Ermənistanın yeni tarixində yeni bir tarixi dövr başlayıb. Belə ki, "Mail.ru"nun xəbər lentində Serj Sarkisyanın istefası barədə məlumat dərc olunanda onun altından belə bir şərh yazılmışdı: "Bu necə ola bilər? Bu gün Ermənistan - odur, o - Ermənistandır". Bu sözlərin müəllifi ilə tam razıyam, çünki Serj Sarkisyan 1999-cu ilin noyabrından etibarən Ermənistanda mövcud olan siyasi rejimi təcəssüm etdirirdi. Həmin vaxt Milli Məclisdə terror aktının törədilməsi nəticəsində hakimiyyətə "Qarabağ klanı" gəldi.

Əslində, bu mahiyyətcə Dağlıq Qarabağın erməni separatçılarının qeyri-qanuni silahlı qruplaşmalarının son 18 il ərzində Ermənistanı tam və cəzasız şəkildə idarə etdiyi köhnə sahə komandirlərindən ibarət dəstə idi.

Serj Sarkisyanın istefası ilə, bu faşist rejimin hakimiyyətdə peyda olması ilə əlaqəli yeni Ermənistanın tarixinin bir səhifəsi çevrildi və ümid edirəm, bu həmişəlik bağlandı. Bundan sonra tamamilə məntiqli bir sual yaranır: Daha sonra nə olacaq? Buna cavab olaraq, hadisələrin inkişafının iki mümkün ssenarisini görürəm.

Bundan sonra nə olacaq?

Birinci variant inqilabdır. Serj Sarkisyan vəzifədən Amerika yönümlü müxalifətin çox yaxşı təşkil və nəzarət etdiyi etirazçı xalqın təzyiqi altında getdi. Mənfi göstəriciyə malik iqtisadiyyatı olan dövlət üçün əhalinin etirazçı çıxışları qanyunauyğundur və buna görə də Sarkisyanın istefasından sonra İrəvandakı nümayişlərin sona çatacağına zəmanət vermək olmaz. Böyük ehtimalla İrəvanda nümayişlər dayanmayacaq ancaq şüarları dəyişəcək. İstefa tələbinin yerinə baş nazirin hansısa erməni politoloqunu seçməsini təqdir etməyi tələb edəcəklər.

Və mən əminəm ki, bir dəfə nümayiş keçirən millət vəkilləri ikinci dəfə də bunu edəcək. Və sonra "həqiqət anı" gələcək və biz hamımız Ermənistanda hakimiyyətin dəyişdirilməsini təşkil edən xarici sponsorların kim olduğunu biləcəyik. Və bu xalqın təyin olunmasını tələb etdiyi namizəd olacaq.

Əslində isə, Mixail Saakaşvilinin hakimiyyətə gəldiyi Gürcüstandakı vəziyyətin bənzəri Ermənistanda da olacaq.

Maraqlar dairəsi

Bu gün Ermənistanda  Rusiya və ABŞ-ın geosiyasi və hətta geostrateji maraqlarının toqquşduğu meydana çevrilib. Amerika Birləşmiş Ştatları üçün Serj Sarkisyan rejimini devirmək və Saakaşvili nümunəsində olduğu kimi Ermənistan ərazisində Rusiyanın hərbi varlığına son qoymaq Ön Asiyada geostrateji sahədə itirdiklərini bir növ kompensasiya etmək üçün effektli və səmərəli yol olacaq. Ermənistanda Amerika meylli qüvvələrinin hakimiyyətə gəlməsi həm Rusiya, həm də İran üçün ciddi mənəvi zərbə ola bilər.

Rusiya və Azərbaycan üçün nəticələr

Rusiyanın Cənubi Qafqaz regionunda siyasəti üçün iki ciddi nəticələr olacaq. Birincisi, Rusiyanın daxili siyasi proseslərində erməni lobbisinin təsiri zəifləyəcək. İkincisi, Azərbaycan Cənubi Qafqazda Rusiya ilə mehriban qonşuluq münasibətlərinin olduğu yeganə ölkəyə çevriləcək. Bu halda, Moskva Azərbaycanın hərbi əməliyyatlarını təsdiq edəcək ki, bu da işğal olunmuş əraziləri terrorçu və qondarma "Artsax" dövlətindən azad etmək və Moskva-Ankara- Bakı regional təhlükəsizlik üçbucağını qurmaq, Cənubi Qafqaz regionunda nəhayət sabitlik və təhlükəsizliyi təmin etmək üçün yaxşı şans ola bilər.

Nəticə

Ermənistan Rusiyanın təsiri altında qaldığı müddətdə dövlət ideologiyası və xarici siyasət kursunun liberallaşdırılması üçün şans var. Əgər Ermənistanda hakimiyyətə Amerika meylli qüvvələr gələrsə erməni millətçiliyi və türkofobiya daha da artacaq. ABŞ Sovet İttifaqının "Soyuq müharibə" zamanında etdiyi kimi Ermənistandan və məşhur "erməni məsələsi"ndən regionda, Ön Asiyada və Mərkəzi Asiyada öz maraqlarını təmin etməkdə Türkiyəyə və bütün türk dünyasına qarşı təzyiq vasitəsi kimi istifadə edəcək.

Əgər bu baş verərsə, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin rolu bütün müsəlman Asiyasında regional geosiyasətin faktoru kimi yalnız artacaq. Buna görə də, Qarabağın azad edilməsi üçün aparılacaq müharibə və terrorçu və qondarma "Artsax"  dövlətinin məhv edilməsi  yeni şərtlərdə lokal konflikdən Avrasiya və Avropa maraqlarının toqquşduğu geostrateji əhəmiyyət kəsb edəcək.

Bununla paralel olaraq, biz bunu etiraf etmək istəsək də, istəməsək də Azərbaycanın dünya xəritəsində iradə və imkanlarından Cənubi Qafqazın hüdudlarından kənarda belə sülh və sabitliyin asılı olacağı hərbi-siyasi vahid kimi rolu artmaqdadır.