Oleq Kuznetsov,
Rusiyalı politoloq və tarixçi,
özəl olaraq Eurasia Diary üçün
Ermənistanda siyasi vəziyyət, kaleydoskopik sürətlə dəyişir və onu analitik məqalə şəklinə salmaq və təhlil etmək çox vaxt tələb etdiyi üçün esse janrında işləmək lazımdır.
Kreml üçün Ermənistanın xarici idarəetmə modeli demək olar ki, idealdır, çünki o, təxminən iki onillik səhvsiz işləyib. Ermənistan Kreml üçün inzibati və bürokratik idarəedicilik nümunəsi kimi görünürdü, ancaq bu iki həftə içində bütün xəyallar puç oldu.
Rusiyanın daxilində federal hökumət və rayonlar arasında əlaqələr bəsit federal əsaslara malikdir. Ermənistanda təbii ehtiyatlar azdır və onun əsas istismar olunduğu Rusiyada yüksək vəzifəli məmurlar bugün etnik erməni olan miqrant işçilərdir.
Bu gün Ermənistanın demək olar ki, bütün infrastrukturu Rusiyanın dövlət korporasiyalarına (Qazprom, Rusiya Dəmir Yolları, Rosatom və s.) məxsusdur.
Erməni siyasi elitasını təmsil edən qondarma "Dağlıq Qarabağ klanı" faktiki olaraq 1999-cu ilin noyabrında Ermənistan parlamentində terror aktı törədərək hakimiyyətə gələn Dağlıq Qarabağın erməni separatçılarının qanunsuz silahlı hərbi hissə komandirləri də Kremlə sadiq idi.
Lakin ən vacib element olan xalqın fikri nəzərə alınmamışdı.
Ümumiyyətlə, məndə belə bir təəssürat yaranır ki, Rusiyaya iki onillik sədaqətlə xidmət edən "Qarabağ klanı" insanların dəstəyini itirərək sabun köpüyü kimi dağıldı.
İtaliyada Benito Mussolini 1924-cü ildə hakimiyyətə gəldikdə məhz bu yol ilə getdi. Yeri gəlmişkən, məhz o 1929-cu ildə Vatikanın yaradılması haqqında fərman imzaladı. İrəvan və digər erməni şəhərlərinin küçələrində yerli kahinlər qürurla irəliləyirdi. 1930-cu ilin İtaliyası və 2000-ci ildəki Ermənistan arasında oxşarlıq var.
Vassal ölkədə idarəetmə sistemi və dövlət idarəçiliyi metodologiyası Rusiyaya uyğun olduğu üçün bu onu qane edirdi. Əhali təkcə hərbi dəstələrin mütləq hakimiyyətini qəbul etmirdi.
Qərbin müdaxiləsi var idimi?
Təbii ki, bütün bunlarda "qərbin fırıldaq əməlləri"nin ən əsası, ABŞ-ın təsiri olub.
Moskva satılmış erməni elitası ilə, Vaşinqton isə xalq ilə əlaqə qururdu.
Sarkisyan hakimiyyəti nəyə arxalanırdı?
Ermənistanda "Qarabağ klanının" hakimiyyəti təbliğat, zorakılıq insanların bu şiddətdən qorxmasına əsaslanırdı. Lakin hərbçilərin etirazçılara qoşulmasıyla bu qorxu götürüldü. 1944-cü ildə İtaliyada, 1945-ci ildə Almaniyada baş verən hadisə Ermənistanda 2018-ci ildə baş verdi. İtalyanlar Mussolinidən, faşistlər Hitlerdən üz çevirdiyi kimi ermənilər Sarkisyanın əlaltılarından üz çevirdilər.
Ermənistanda "Krım" ssenarisi mümkündürmü?
Rusiyanın bu gün Ermənistandakı vəziyyətə güc tətbiq etməklə təsir göstərmək üçün heç bir şansı yoxdur. Ermənistanda indiki şəraitdə 2014-cü ilin nümunəsində heç bir "Krım" ssenarisi mümkün deyil.
Yeni baş nazir kim olacaq?
Aprelin 28-də Ermənistan parlamentinin bütün siyasi partiyaları qarşıdan gələn seçkilərdə Nikol Paşinyanın namizədliyini dəstəkləyəcəklərini bəyan ediblər. Hətta hakim Respublika Partiyasının uzun müddət siyasi peyki olmuş "Dashnaktstyun" da onu dəstək çıxdı.
Onlar baş nazir vəzifəsinə öz namizədlərini təklif etməyəcəklərini bildirərək, Karen Karapetyanın Kreml və Qazpromun adamı olduğunu və başını qorumaq üçün kənara çəkildiyini deyib.
Bu gün heç kimin şübhəsi yoxdur ki, Nikol Paşinyan Ermənistanın baş naziri olacaq, əlbəttə ki, parlamentdə səsvermə ərəfəsində və ya səsvermə zamanı öldürülməzsə. Bunu deməyə son 20 ildə Yerevanda hakimiyyət uğrunda mübarizənin bu ölkənin ən yeni tarixini və bəzi qaranlıq və qanlı nüanslarını bilmək kifayət edir.
Sonra nə olacaq?
Biz hamımız Ermənistanda siyasi rejim dəyişikliyinə şahid oluruq. Ümid var ki, bu ölkədə hakimiyyətə keçmişdən fəarli olaraq mütərəqqi və liberal fikirli insanlar, gələcək.
Beləliklə, heç bir xalq öz ambisiyaları və ya rahatlığı naminə hərəkət edən rəhbərliyə razı olmur. İnsan özünə hörmət hissi qaçılmaz həqiqətdir. Aleksandr Duma oğlun yazdığı kimi, "Dünyada heç bir ordu, bu vaxtı çatan ideyanı durdura bilməz".