Pakistan və Rusiya əlaqələri möhkəmləndirməyə meyl göstərir, çünki İslamabadla Vaşinqton arasındakı münasibətlər getdikcə pisləşir. Əgər Pakistanın S-400 raket sistemlərini Rusiyadan ala biləcəyi barədə şayiələrə inansaq, Pakistan və ABŞ arasında qarşıdurma yalnız artacaq.
Daimi müttəfiqlər və daimi düşmənlərin olmadığını deyən məşhur bir deyim var - yalnız 71 illik müstəqillikdən sonra Pakistan rəhbərliyinin barəsində düşündüyü daimi maraqlar var.
Pakistan-Rusiya münasibətləri tarixini gərgin adlandırmaq olar. Buna misal olaraq, pakistanlıların İslamabaddakı Rusiya səfirliyinə ziyarətini nümunə gətirmək olar. Bu səfərlərdən sonra, Pakistan xüsusi xidmət orqanları, bir qayda olaraq, ziyarətlərin səbəbini öyrənmək üçün bir neçə ay ərzində bu insanları təqib etdi.
Təəssüf ki, Pakistan Amerika Birləşmiş Ştatlarının müttəfiqi olmaqla bir sıra ölkələrlə, o cümlədən ən yaxın qonşusu olan Rusiya ilə olan münasibətlərini pozub.
Pakistan ilə Amerika arasındakı əlaqələr xarakter etibarilə çox qəribədir. Pakistan 1947-ci ildən bəri ABŞ-ın əsas müttəfiqi və dostu olub. 11 sentyabr hücumundan sonra Pakistan terrorizmlə mübarizədə yaxın tərəfdaş oldu. Bu əməkdaşlığa baxmayaraq, İslamabad və Vaşinqton arasındakı əlaqələr sevgi və nifrətə əsaslanır. Onların münasibətləri institusional əməkdaşlığa deyil, ayrı-ayrı fərdlərin şəxsi sədaqətinə əsaslanır. Pakistanda o cümlədən, qeyri-hökumət təşkilatlarında ABŞ-ın mənafeyinə uyğun şəkildə çalışan çox güclü lobbiçilər var.
1960-cı ildə U-2-nin məhvi ilə bağlı insident
1 May 1960-cı ildə, Soyuq Müharibə dövrünün ən pik həddə çatdığı zaman ABŞ-a məxsus gizli obyektdən uçan Pakistan hökumətinə aid casus təyyarəsi SSRİ tərəfindən vuruldu.
Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Nikita Xruşşov Pakistan hökumətinə sərt mesaj göndərdi: "Cənablar, odla oynamayın".
Pakistan və Rusiya arasındakı münasibətlər bu tarixi hadisədən sonra çox təhlükəli bir mərhələyə qədəm qoydu. Hər iki tərəfdə inamsızlığın səviyyəsi son yeddi il ərzində ən yüksək həddə çatdı.
İki tərəf arasındakı diplomatik münasibətlər, Hindistanın Rusiya ilə strateji tərəfdaşlığı ilə İslamabad və Moskva arasında əlaqələrin qurulmasına maneə törətməsi səbəbindən dolayı küncə dirəndi.
Lakin Pakistan Çinin güclü dəstəyi ilə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) üzvü olduqdan sonra Rusiya və Pakistan arasında buzlar əriməyə başladı.
1960-cı ildə U-2-nin məhv edilməsi ilə bağlı yaranmış insident Pakistan və Rusiya arasında münasibətlərin tarixində acı bir hadisə kimi qalıb və ABŞ-ın SSRİ-nin dağılması üçün Pakistandan istifadə etməsindən xəbər verir. Rusiya üçün Sovet İttifaqının süqutu qorxulu bir kabus idi və buna görə Pakistanla münasibətlərin qurulmasına ehtiyat edir.
Pakistanın S-400 müdafiə sisteminə olan marağı
Yaxın zamanda Rusiyanın Pakistandakı səfiri səlahiyyətlərini icra edən Vladimir Berezyuk Pakistana yüksək səviyyəli iş adamlarından ibarət heyətin gələcəyini təsdiqlədi. Bu nümayəndə heyəti müxtəlif sahələr üzrə bir sıra müqavilələr imzalayacaq.
Hal-hazırda, Rusiya Pakistanda bir sıra layihələrdə iştirak edir. O, bank işi, neft emalı və kosmik texnologiya kimi digər sahələrdə də əməkdaşlıq edə bilər.
Rusiya da bunda çox maraqlıdır və "Bir kəmər, Bir yol" təşəbbüsünün bir hissəsi olan Çin-Pakistan İqtisadi Koridoruna (CPEC) investisiya yatırmaq üçün rəsmi dəvət gözləyir.
Rusiyanın S-400 raket sisteminin satın alınması ilə bağlı qapalı danışıqlar da aparılır. Hindistan sistemi əldə etməyi planlaşdırırdı, amma ölkənin ABŞ-la müdafiə əlaqələrini genişləndirdiyinə görə müqavilə uğursuzluğa uğraya bilər.
ABŞ Pakistanın siyasətinə təsir göstərməyə davam edir: İslamabadda olan Amerika lobbisi daha əvvəl Vladimir Putinin səfərinə mane olmuşdu.
Rusiya ilə Pakistan arasındakı əlaqələrin gələcəyi parlaq olsa da, hələlik güvənsizliklə bağlı mövcud boşluğu doldurmağa çox ehtiyac var. Pakistan Rusiya ilə arasında xüsusilə də, ABŞ-ın təsirləri ilə bağlı yaranmış mümkün problemlərini həll etməlidir.
Malik Əyyub Sumbal,
siyasi icmalçı, politoloq
