Oleq Kuznetsov,
Mayın 14-də Rusiya prezidenti Vladimir Putin Ermənistanın yeni seçilmiş Baş naziri Nikol Paşinyanla görüşüb. Görüşün qapalı olması tərəflərdən birinin kəşfiyyat zabiti və digərinin ictimai etirazların lideri olmasından irəli gəlir. Bu müqayisə görüş iştirakçılarının öz ölkələrinin başçısı olduğu üçün daha aktualdır.
Şəxsi tanışlıq xarakteri daşıyan və bağlı qapılar arxasında keçirilən görüş dövlət səviyyəsində rəsmi səfər deyil, işgüzar görüş olduğu üçün bu barədə əvvəlcədən məlumat verilməmişdi. Ancaq görüşə hazırlıq və keçirilməsi ilə bağlı sualların sayı azalmır. Bunlardan birincisi isə görüşün kimin təşəbbüsü olması idi? Rəsmilər bu barədə susur. Lakin əgər Rusiya prezidentinin iş qrafikinə diqqətlə nəzər salsaq, Krım körpüsünün tikintisi prosesi ilə şəxsən tanış olmaq və açılış tarixini təyin etmək üçün Kubana səfər etməsi bu görüşün Vladimir Putin tərəfindən irəli sürüldüyünü düşünməyə əsas verir. Rusiya dövlətinin başçısı kəşfiyyata xas gizliliyə sadiq qalan şəxs kimi Paşinyan barədə fikri Ermənistandakı kəşfiyyatın məlumatları əsasında deyil öz şəxsi qənaəti hesabına yürütməli idi. Onun bu istəyi ağıllı və strateji cəhətdən doğru qərar idi. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiyanın gözü önündə yaxın tarixdə Lev Troçki və ya Çe Gevara kimi daimi inqilabçı olan Putinin dialoq qura bilmədiyi dəlisov dövlət başçısı Saakaşvili var idi.
Paşinyanın ikinci Saakaşvili olub-olmamasını anlamaq Putin üçün vacib idi. Bu Rusiya və şəxsən Putin üçün elə də xoş bir sual deyil. Və məsələ amerikalıların Ermənistana gələ biləcəklərində də deyil. Onlar artıq uzun müddətdir ki, oradadırlar. ABŞ-ın İrəvandakı səfirliyində 1500 nəfər işçi var və o ABŞ-ın Bağdaddan sonra dünyada ikinci ən böyük səfirliyidir.
Moskva beynəlxalq arenada artıq iki dəfə - Gürcüstanda və Ukraynada Amerika Birləşmiş Ştatlarının qurduğu eyni geopolitik tələyə düşüb. ABŞ birinci dəfə nisbətən az, ikinci dəfə daha çox uğur qazanmışdı. Ermənistanda da buna bənzər bir şey düşünülüb. İndi Ermənistanda da analoji tələ qurulub və Vaşinqtonda səbirsizliklə Moskvanın üçüncü dəfə tora düşməsini gözləyirlər.
Vaşinqtonun planı mahiyyət etibarilə bəsit və aydındır və buna görə də daha tez sezilir. Əsas məqsəd Rusiyanı dünyanın iqtisadi inkişafı yüksək olan dövlətlərindən təcrid etmək və ya bu əlaqələrdən əldə etdiyi qazancını minimuma endirməkdir.
Yeri gəlmişkən, ABŞ-ın Rusiyaya qarşı sanksiya siyasəti bütövlükdə məhz bu istiqamətdə aparılır. Rusiya Qərb sivilizasiyasının texnologiya, texnika, elm, mədəniyyət sahələrindən təcrid olmalı, öz geridə qalmış resurslarını istehlak edərək tədricən tənəzzülə uğramalıdır.
Bu siyasətin daha effektli olması üçün post-sovet ölkələrində anti-Rusiya əhval-ruhiyyəsi yaratmaq və milli iqtisadiyyatı məhv etmək lazımdır.
Bu siyasət ilk dəfə Avropa İttifaqının 2021-ci ildə dayandırılacaq ianələri hesabına mövcud olan Baltikyanı ölkələrdə həyata keçirildi. Bu planın dinc ssenarisi Moldovada, güc yolu ilə isə hazırda xarici investisiya hesabına mövcud olan Gürcüstanda, Ukraynada təcrübədən keçirildi. İndi isə Ermənistan. Amerika elitasına bu ölkələr və onların xalqlarının başına nə gələcəyi deyil orda nəyin olmayacağı - Rusiyanın hərbi siyasi dirçəlişi və iqtisadi mövcudluğu maraqlıdır. Azərbaycan istisna olmaqla bütün Avropa ölkələri tədricən iqtisadi səhraya çevrilir. Ona görə Putin üçün Paşinyanın da öz ölkəsini bu yola aparacağını bilmək vacib idi.
Rusiya mətbuatının verdiyi məlumata inansaq, Putin danışmaq deyil, Paşinyana qulaq asmaq istəyirdi. Buna görə də o söhbəti Ermənistan kənd təsərrüfatı mallarının Ruisiya bazarına ixracının 39% artması məsələsindən başladı. Düşünürəm ki, bir az əvvəl RİA Novosti xəbər agentliyinin Rusiya Federal Baytarlıq və Fitosanitar Nəzarət Xidmətinin Ermənistandan Rusiyaya Gömrük İttifaqı çərçivəsində gətirilən kənd təsərrüfatı mallarına məhdudiyyət tətbiq etməsi fonunda söhbətin bu cür başladılması Paşinyan üçün istehzalı görünürdü. Paşinyan isə onu başa düşmədi və ya elə göstərdi ki, guya anlamır və erməni pomidorları mövzusu öz-özündən bağlandı.
Lakin barrikadalardan düşüb kresloya oturmuş inqilabçı siyasətçi kimi Paşinyan ona iqtisadiyyatdan daha yaxın və aydın olan geosiyasət haqqında danışmağa başladı və Kremlə birbaşa sual ünvanladı. O, daha əvvəl Serj Sarkisyan rejimini maliyyələşdirdiyi kimi onu da maliyyələşdirəcəkmi? Vladimir Putin bu cür utanmaz davranışa təəccübləndi və suala birbaşa cavab vermədi. Görüş bununla başa çatdı.
Vladimir Putin Nikol Paşinyanın timsalında 1919-cu ildə bolşevik Rusiyasında deyildiyi kimi Rusiyanın bütün dünya tərəfindən avtoritet kimi qəbul olunan dövlət başçısına heç bir əhəmiyyət verməyən qatı inqilabçıya xas məqsədyönlülük hissinə malik və hətta fanatik insanla qarşılaşdı. Bunun əvəzində onun öz ambisiyaları daha çox məna kəsb edir. Ona görə də Paşinyan psixotip olaraq Saakaşviliyə daha yaxındır. O Putinlə kiçik və ona bərabər birisi kiimi danışmayacaq o artıq Putinlə birinci mövqedən danışır. İki dövlət başçısının ilk tanışlığının şəxsi ambisiya savaşına çevrilməsi ilk görüş barədə daha az məlumat verilməsinə səbəb oldu.
Beləliklə, elə bir təəssürat yaranır ki, ABŞ diplomatları uzun müddət erməni müxalifəti arasında belə bir şəxsiyyət axtarırlar və onu tapdıqları zaman daha əvvəl Saakaşvili və Poroşenko ilə olduğu kimi Paşinyanla da Putinin ambisiyalarını toqquşdurmaq üçün onu əyməyə başlayıblar.