29 avqustda Turkiyə XİN-nin daxilində yerləşən RHQ (Reformasiya Hərəkət Qrupu) 3 ildən sonra yenidən müşavirə keçirərək Türkiyənin Avropa Birliyinə inteqrasiyası məsələlərini müzakirə edib. 3 il fasilədən sonra məhz ABŞ ilə yaranmış siyasi problemlərdən sonra bu müşavirənin keçirilməsi onu göstərir ki, Türkiyənin ABŞ-a alternativ kimi AB-yə yönəlmək və Avropa dövlətləri ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılmaq kimi strateji hədəfləri mövcuddur. Müşavirədən sonra Türkiyənin Maliyyə Naziri Berat Albayrakın açıqlamalarından çıxan mesaj ondan ibarətdir ki, rəsmi Ankara bir müddət fəaliyyətsiz qalan və bəzən gərginləşən münasibətləri yenidən canlandırmaq istəyir və hətta bu məqsəd naminə bəzi islahatlar etməyə də hazırdır. Bu açıqlama həm də onu göstərir ki, Trampın siyasəti Avropa Birliyi ilə Türkiyəni yaxınlaşdırmışdır. AB-nin lider dövlətləri olan Fransa və Almaniyada mövcud siyasi situasiyada Türkiyə ilə münasibətləri yaxşılaşdırmağın öz mənafelərinə uyğun hesab olduğu qənaətinə gəlmişlər.

Ankarada 4 nazirliyin (Daxili İşlər Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi, Maliyyə Nazirliyi və Ədalət Nazirliyi) keçirdiyi bu müşavirədə insan hüquq və azadlıqları, demokratik cəmiyyətin inkişafı, məhkəmə sistemi və digər sahələrdə islahatların həyata keçirilməsi haqqında qərarlar qəbul olundu ki, bu qərarlar Türkiyənin Avropa Birliyinə doğru atdığı iri bir addım kimi qiymətləndirilməlidir. Qrupun qəbul etdiyi qərarlardan biri də ondan ibarətdir ki, Türkiyə AB qarşısında demokratikləşmə prosesinin intensivləşdirilməsinə dair öhdəlik götürür.

Türkiyənin bu müsbət addımına qarşı AB-nin də müsbət cavab verəcəyini gözləmək olar. Təbii ki, Türkiyə tərəfi qeyd etdiyimiz müsbət addım olaraq Türkiyənin AB-yə daxil olması qarşısında əngəllərin aradan qaldırılmasını görür. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, bu məsələ nə AB-nin, nə də Avropa ölkələrinin gündəmində hələki, yoxdur. Fransa və Almaniya liderlərinin verdikləri bəyanatlardan aydın olur ki, bu dövlətlər Türkiyəni bir AB üzvü kimi deyil, AB-nin strateji müttəfiqi kimi yer alacağı xüsusi bir statusda görmək istəyirlər.

Berat Albayrakın da qeyd etdiyi kimi Türkiyə son günlərdə yaşanan siyasi və iqtisadi problemlər zamanı Fransa və Almaniyadan böyük dəstək görüb. Lakin bizim fikrimizcə bu dəstək Türkiyənin demokratikləşməsi və ya AB-yə üzv qəbul edilməsi naminə ifadə edilməyib. Almaniya və Fransanın ABŞ-ın Türkiyəyə qarşı qəbul etdiyi qərarlara qarşı çıxmasının əsas səbəbi Avropanın əsas sosial problemi olan və mənşəyində Suriyadan gələn “qaçqın” problemidir. Belə ki, Suriya və digər Yaxın Orta Şərq regionlarından qaçan insanların 2 milyondan çoxu məhz Türkiyədə məskunlaşmışdır və istənilən siyasi-iqtisadi böhran zamanı bu insanlar yenidən Avropaya istiqamətlənə bilərlər. Bu isə Avropa dövlətləri üçün qətiyyən arzuolunan bir məsələ deyil. Bütün bunları nəzərə alan Avropa dövlətləri Türkiyəni dəstəkləyir və ABŞ-ın burada sabitliyi pozan əməllərini sərt tənqid edirlər. Türkiyə isə həm qaçqın problemindən, həm də ABŞ-ın radikal siyasətindən məharətlə istifadə edib yaranan şəraitdə AB-yə üzv olmağa çalışır. Türkiyənin bu cəhdlərinin yaxın zamanlarda davamı da gələcək, lakin bu cəhdlərin nəticəsini bizə zaman göstərəcək.

Nicat İsmayılov