Tramp siyasətinin əsas hədəfləri ABŞ-Kanada problemi

Analitika 17:13 06.09.2018

ABŞ-Kanada böhranı və Trampın xarici siyasəti

ABŞ prezidenti Donald Tramp sentyabrın 6-da Küveyt əmiri Şeyx Sabah ilə Ağ Evdə keçirilən görüşdən əvvəl Oval Ofisdə mətbuata açıqlamalar verib. Tramp mətbuata açıqlamasında Kanada məsələsinə toxunub və Kanadanı təhdid edib. Dünya mətbuatında geniş müzakirələrə səbəb olan bu açıqlamadan sonra ABŞ-Kanada problem yenidən aktuallaşıb. Bəs Tramp nə istəyir? ABŞ-Kanada problemi necə başladı? ABŞ-Kanada probleminin pərdəarxasında hansı məsələlər durur? Trampın xarici siyasətinin əsas istiqamətləri hansılardır? Bütün bu suallara hazırki məqalədə cavab tapmağa çalışacayıq.

Trampın məqsədi və əsas hədəfləri

Donald Tramp iki illik prezidentlik müddətində yürütdüyü siyasət ilə beynəlxalq ictimaiyyətdə anlaşılmaz, mürəkkəb və sərt imicli lider kimi təəssürat yaratdı. Qəbul etdiyi radikal qərarlarla, eyni bir məsələyə verdiyi ziddiyətli bəyanatlarla, tez-tez girdiyi siyasi polemikalarla beynəlxalq mətbuatda bəlkə də ən çox izlənilən və bir o qədər də tənqid edilən lider kimi Tramp fikrimizi bir sözlə ifadə etsək, sadəcə “anlaşılmadı”. Bəli, bu gün Trampın yürütdüyü siyasət nə ABŞ-ın rəqibləri, nə də ABŞ-ın müttəfiqləri tərəfindən anlaşılmır. Ona görə də beynəlxalq siyasi palitrada belə bir sual yaranır. Tramp nə istəyir?

Əslində Trampın yeganə bir missiyası var. Diqqəti yayındırıb tez bir zamanda ABŞ hegemoniyasının yenidən təsis edilməsi. Obamanın 8 illik “sülhməramlı diplomatiyası"ndan sonra dünyada qüvvələr balansının dəyişməsi, ABŞ-ın xüsusən, Avrasiya və Sakit okean hövzəsində yeni rəqiblərinin meydana gəlməsi, Yaxın və Orta Şərq regionunda yeni “güclər savaşının” başlanması, Çinin ABŞ iqtisadiyyatını ötməsi, Rusiyanın Gürcüstan və Ukrayna məsələsində birbaşa ABŞ-a meydan oxuması Trampa bir prezident kimi hazırki addımları atmağa vadar edir. Trampın xarici siyasətdəki əsas hədəflərini ardıcılıqla qeyd edək:

  • Çinin getdikcə yüksələn hərbi-iqtisadi gücünü zəiflətmək və regionda təsir dairəsini azaltmaq;
  • Fransanın Avropada yeganə lider dövlət olmasının qaşısını almaq və Avropada “mərkəzdənqaçma meyllərini” əngəlləmək;
  • Rusiya ilə münasibətləri gərginləşdirmədən onun hazırki əhatə dairəsində qalmasını və öz təsir dairəsini genişləndirməməsini təmin etmək;
  • NATO və NAFTA ölkələri daxil olmaqla ABŞ-ın qlobal hegemoniya siyasətinə dəstək olamayan istənilən dövlətə qarşı sərt tədbirlər görmək;
  • İran və digər “anti-amerikan meylli” dövlətlərlə imzalanan bütün razılaşmaları ləğv etmək və bu tipli dövlətlərə qarşı “təcrid siyasətini” həyata keçirmək;
  • Və bütün bunlarla birlikdə yenidən çoxqütblü dünya nizamının bərpa edilməsinin qarşısını almaqla “mondualist dünya nizamını” qorumaq.

ABŞ-Kanada problemi

ABŞ-Kanada probleminə gəldikdə isə qeyd etmək lazımdır ki, iki dövlət NAFTA yəni, Şimali Amerika Azad Ticarət Assosiasiyasının üzvləri olaraq 1994-cü ildən bu yana Şimali Amerika regionunu “azad ticarət ərazisi” elan etmiş və bu ərazidə bir-birləri ilə minimum gömrük rüsumları və maksimum imtiyazlarla ticarət mübadiləsi həyata keçirmişlər. (Qeyd: Bu Assosiasiyaya Meksika da daxildir) Lakin Tramp radikal qərarlarından birini də gözlənilmədən Kanadaya qarşı verərək birdən-birə Kanada ilə sərhəddə gömrük vergilərinin qiymətini qaldırdı. Kanada baş naziri Tradeu “G7” zirvəsi keçirilərkən bu qərarı Kanada xalqına edilmiş bir təhqir olaraq qəbul etdiklərini açıqladı. Bu açıqlamadan sonra Tramp “Kanada bizi kürəyimizdən bıçaqladı” deyərək G7 razılaşmasına qol çəkməkdən imtina etdi. Beləliklə bu gündə aktuallığını saxlayan ABŞ-Kanada böhranı başladı.

ABŞ-Kanada problemində “medalyonun görünən üzü” yuxardakılardan ibarətdir. Ancaq siyasətdə təsadüflərə yer yoxdur. Kanada məsələsi qəsdən ABŞ tərəfindən yaradılan bir problemdir. Prezident Tramp bu məsələ ilə bağlı öz tvitter hesabında yazır ki: “Çox məyusam, lakin nə dostlarımız, nə də düşmənlərimiz daha çox bizdən faydalana bilməyəcək. ABŞ ancaq öz xalqına xidmət etməyə borcludur və ona görə də bu məsələdə ABŞ işçilərinin maraqlarını qorumalıyıq”.

Kanada böhranının pərdəarxası məqamları

Göründüyü kimi, Tramp Kanada probleminin məqsədyönlü surətdə şəxsən özü tərəfindən yaradılması faktını inkar etmir. Amma Tramp Kanada problemi ilə hansı dövlətlərə mesaj ünvanlayır? Bəli, bu problem sadəcə bir mesaj xarakteri daşıyır. ABŞ NAFTA-dakı müttəfiqini bir növ cəzalandıraraq ABŞ-ın maddi yardımları ilə fəaliyyətini davam edən NATO ölkələrinə yaxın zamanlarda belə hallarla onların da qarşılaşa biləcəkləri və buna özlərini tez bir zamanda hazırlamalı olmaları mesajını göndərir. Tramp haqlı olaraq NAFTA, NATO, BMT və digər qurumlara həmçinin, bu qurumların üzvlərinə maddi yardımların tədricən kəsilməsi və ABŞ iqtisadiyyatının maliyyə cəhətdən möhkəmləndirilməsi üçün real addımlar atır. Çünki Tramp anlayır ki, ABŞ rəsmi statistikada hələ də dünyanın ən böyük iqtisadiyyatı kimi görünsə belə ciddi iqtisadi problemlərə və külli miqdarda borca sahib olan bir ölkədir. ABŞ iqtisadiyyatında baş verən tsiklilik xarakterli böhranlar ABŞ sənayesinin inkişafına və xalqın rifahına mane olur. Digər bir məsələ isə Çin iqtisadiyyatının yavaş-yavaş ABŞ-ı ötməsi və ABŞ iqtisadiyyatının Çin məhsullarından asılılığının getdikcə artması faktıdır. Məhz bu amil Tramp xarici siyasətində “Çin problemini” “Rus problemindən” daha əvvələ daşımışdır. Yəni Tramp bu gün Kanadaya, NATO ölkələrinə, Pakistana yönəltdiyi yardım və imtiyazları geri götürməklə bir növ ölkədəki iqtisadi böhranlara qarşı “imunitet” yaratmağa çalışır. Trampın addımları radikal ama bir o qədər də effektivdir. Tramp tələsir, çünki yaxın zamanda onun rəhbərliyində Çinə qarşı böyük bir iqtisadi müharibə başlayacaq. Trampın Çinin əleyhinə qəbul etdiyi “gömrük vergilərinin artırılması” və “investisiya qoyuluşunun məhdudlaşdırılması” haqqında qərarlar fikrimcə bu müharibənin ayaq səsləridir.

Nicat İsmayılov

Bu hadisə Azərbaycan tarixində bir ilk oldu - Sahib Məmmədov və Əbülfəz Mehdiyev ilə MÜZAKİRƏ - VİDEO

Xəbər xətti

Hulusi Akar: “Ermənistan uzadılan sülh əlini tutmalıdır”
Hulusi Akar: “Ermənistan uzadılan sülh əlini tutmalıdır”
15:30 29.03.2024
Azərbaycanlı qız Harvard Universitetinə qəbul olundu
15:20 29.03.2024
Aİ-nin Cənubi Qafqaz missiyası... - Erməni politoloqun ŞƏRHİNDƏ - ÖZƏL
15:10 29.03.2024
8 Noyabr prospektində əsaslı təmir işləri aparılır
15:00 29.03.2024
Məşhur rejissor cəngavər statusu alacaq
Məşhur rejissor cəngavər statusu alacaq
15:00 29.03.2024
Azərbaycanda problemli kreditlərin məbləği AZALIB
14:48 29.03.2024
Azərbaycanda bu şəxslərin MAAŞI ARTIRILIR - MƏBLƏĞLƏR
14:42 29.03.2024
Tacikistanda “Crocus”dakı terror aktı ilə bağlı saxlanılanlar  var
Tacikistanda “Crocus”dakı terror aktı ilə bağlı saxlanılanlar var
14:35 29.03.2024
Rusiya hücumları elektrik stansiyalarına ziyan vurdu
Rusiya hücumları elektrik stansiyalarına ziyan vurdu
14:33 29.03.2024
Siyavuş Novruzov: Yalnız 3 jurnalist güzəştli ipoteka krediti alıb
Siyavuş Novruzov: Yalnız 3 jurnalist güzəştli ipoteka krediti alıb
14:30 29.03.2024
Müharibə veteranları üçün yeni güzəşt MÜƏYYƏNLƏŞİR
14:25 29.03.2024
Milli Məclisin növbəti iclasının tarixi məlum olub
14:15 29.03.2024
Bu halda ipotekaya xitam VERİLƏCƏK
Bu halda ipotekaya xitam VERİLƏCƏK
14:05 29.03.2024
Azərbaycanda kişilərin 5 il erkən pensiya hüququ tanınacaq
14:00 29.03.2024
Füzulidə daha 35 ailəyə mənzillərinin açarları təqdim olundu
13:55 29.03.2024
Nazim Bəydəmirlinin həbs müddəti uzadılıb
13:50 29.03.2024
Filippində İsa Məsihin çarmıxa çəkilməsi canlandırılıb
Filippində İsa Məsihin çarmıxa çəkilməsi canlandırılıb
13:45 29.03.2024
Umud Mirzəyev: “Aİ-nin Cənubi Qafqaza səfəri regionu öz təsir dairəsində saxlamaqdır”
13:36 29.03.2024
Narkotik istehlak etməsi müəyyənləşdirilən şəxslər vergi orqanlarında xidmətə qəbul olunmayacaq
13:25 29.03.2024
Xüsusi rütbə vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinə ömürlük veriləcək
13:20 29.03.2024
Fransada inflyasiya kəskin artıb
Fransada inflyasiya kəskin artıb
13:15 29.03.2024
Bakıda yeni elektrik avtobusu istifadəyə verildi
13:05 29.03.2024
OPEC-dən həyacan təbili: Enerji qiymətləri kəskin bahalaşa bilər
OPEC-dən həyacan təbili: Enerji qiymətləri kəskin bahalaşa bilər
13:00 29.03.2024
Ötən il Azərbaycana xaricdən 1,7 mlrd. dollar pul baratı daxil olub
12:49 29.03.2024
Bu hadisə Azərbaycan tarixində bir ilk oldu - Sahib Məmmədov və Əbülfəz Mehdiyev ilə MÜZAKİRƏ - VİDEO
12:45 29.03.2024
Oğurluqda ittiham olundu, özünü güllə ilə vurdu - Maraqlı faktlar
12:30 29.03.2024
Cənubi Koreyada uşaq sahibi olan cütlüklərə 75 min dollar ödəniləcək
Cənubi Koreyada uşaq sahibi olan cütlüklərə 75 min dollar ödəniləcək
12:20 29.03.2024
“Crocus”da xəsarət alanların sayı 382 nəfərə ÇATDI
12:18 29.03.2024
AzTV Arayikin müsahibəsini niyə yayımlamadı? – RƏSMİ AÇIQLAMA
AzTV Arayikin müsahibəsini niyə yayımlamadı? – RƏSMİ AÇIQLAMA
12:15 29.03.2024
İndi dünya daha yavaş dönür
12:10 29.03.2024
“Pulu olmayan bələdiyyə necə fəaliyyət göstərsin?!” – Fazil Mustafa
12:05 29.03.2024
Aİ-nın Cənubi Qafqazda səfəri sülh prosesinə necə təsir edəcək? – Amerikalı Ekspert Açıqlayır – ÖZƏL
12:00 29.03.2024
Netanyahu Mossad rəhbərinin sülh təklifini RƏDD EDİB
11:55 29.03.2024
Şuşa şəhərində yeni məscidin təməli qoyulub
11:52 29.03.2024
Rusiya “Yars” raketi ilə təlimlərə çıxıb
Rusiya “Yars” raketi ilə təlimlərə çıxıb
11:50 29.03.2024
Lavrov Aİ-nın müşahidə missiyasını qınayıb
Lavrov Aİ-nın müşahidə missiyasını qınayıb
11:45 29.03.2024
Sosial xarakterli fövqəladə mühit rejimində qaydalarına riayət edilməməsinə görə cərimələr müəyyənləşir
11:42 29.03.2024
Hakim vəzifəsinə namizədlər üçün 30 yaş tələbi ləğv edilir
Hakim vəzifəsinə namizədlər üçün 30 yaş tələbi ləğv edilir
11:40 29.03.2024
Sanksiyalar Rusiyaya mane olur, ödənişləri almaq üçün mübarizə aparır
Sanksiyalar Rusiyaya mane olur, ödənişləri almaq üçün mübarizə aparır
11:38 29.03.2024
ABŞ yeni ittifaq yaradır... - ANALİTİKA
11:33 29.03.2024
Hamısı