8 Mayda Nikol Paşinyan Ermənistan Respublikasının baş naziri postunu qazandı. Paşinyan hakimiyyətə gəlməzdən əvvəl bir sıra vədlər vermişdi, demokratiya və inkişaf yaratmaq iddiası onu bir çox çətinliklərlə qarşılaşdırdı.
Paşinyan kimdir?
Nikol Paşinyan hakimiyyətə gəlməzdən əvvəl jurnalist kimi fəaliyyət göstərib. O, 1992-ci ildə İrəvan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakultəsini bitirib. 1998-99-cu illərdə Paşinyan müxalif çıxışları ilə diqqət çəkir. O, Robert Koçaryan və Serj Sarkisyanın qəti əleyhdarı olub. Eyni zamanda Paşinyan sabiq prezident Levon Ter-Petrosyanın dəstəkçilərindən idi. 1999-cu ildə müxalif çıxışlarına görə hətta Paşinyan bir il həbs cəzası da alır. Rəsmi olaraq Nikol Paşinyan dövlət rəsmilərinə böhtan atmaqda, məhkəməyə hörmətsizliklə ittiham olunurdu. Lakin, Apelyasiya Məhkəməsi bu qərarı icra etmir və Paşinyan şərti cəza ilə azad olur.
Robert Koçaryan administrasiyası zamanı, Paşinyan bir çox təzyiqlərə məruz qalır, döyülür və maşını partladılıb. 2008-ci il seçkilərində o, Levon Ter Petrosyanın seçilməyini dəstəkləyirdi. Mərkəzi Seçki Komitəsi səslərin 1/3-nin hesablandığını və bu nəticələrə görə Sarkisyanın 57.8% səs çoxluğuna Petrosyanın isə 18%-ə malik olduğunu bildirmişdi.
Paşinyan və tərəfdarları seçkilərin saxta olduğunu və yeni prezident seçkilərinin keçirilməsini tələb edirdi. 2008-ci il Mart ayında 15-25 min nəfərlik böyük mitinqlər başladı. WikiLeaks-in məlumatına görə nümayişçilər molotov kokteyllərindən də istifadə edirdi. Polis qüvvələri havaya minlərlə izburaxan güllələr anümayişi sakitləşdirməyə çalışırdı, lakin çox az sayda olsa da bəzi mühafizə qüvvələri etirazçıları da nişan almışdı. Mitinq iştirakçıları “Levon, Levon” şüarları səsləndirirdi.
Nümayişlər zamanı 10 nəfər həlak oldu. Nikol Paşinyan içtimai nizamı pozmaqda və 10 nəfərin ölümündə ittiham edildi. İttihamlardan qaçmaq üçün Paşinyan qaçıb gizləndi. Paşinyana bu hadisələrə görə 7 il həbs cəzası təyin olunmuşdu. Lakin bir neçə ziyalı və içtimai fiquralar onun azadlığını tələb edirdi.
Paşinyan 2010-cu ildə həbs olundu, lakin kamerada hücuma məruz qaldığına görə cəzaçəkmə müəssisəsini dəyişdirmişdi.
2012-ci ildə prezident seçkilərindən bir il əvvəl Paşinyan Serj Sarkisyanın namizədliyinə qarşı çıxışlar etmişdi. O Levon Ter-Petrosyanın yenidən hakimiyyətə gəlməsini istəyirdi. Lakin, Petrosyanın preizdentliyə namizədlikdinən imtinasından sonra Paşinyan Raffi Hovanisyanı dəstəkləməyə başladı və xalqı ona inanmağa çağırdı.
2015-ci ildə Paşinyan Vətəndaş Müqaviləsi partiyasını parlamentdə qeydiyyatdan keçirdi. Daha sonra 2018-ci ildə Aprel nümayişlərindən sonra baş nazir postunu qazandı.
Paşinyan hakimiyyəti
Hakimiyyəti dövründə ilk səfərini dağlıq Qarabağa Şuşanın işğalı və Qələbə gününü qeyd etməyə getmişdi. Paşinyanın səfərlərini saysaq görərik ki, o, 3 dəfə Dağlıq Qarabağa səfər edib və 4 dəfə Rusiya prezidenti ilə görüşüb. Avropa ölkələrinə isə 3 dəfə bir dəfə isə Gürcüstana daha sonra isə Tacikistana Düşənbə səfərinə yollanıb.
Bütün bu statistika Ermənistanın yeni hakimiyyətinin mövqeyini öyrənmək üçün çox vacibdir. Xarici siyasətdə Ermənistan Rusiyanın maraqlarını nəzərə alaraq onun qəzəbindən yayınmağa çalışır. Lakin, daxili siyasətdə sərt mövqe tutaraq korrupsionist hesab etdiyi dövlət məmurlarına qarşı mübarizə aparır.
Nəzərə alaq ki, ölkədə Rusiyanın silahlı qüvvələrinin mövcudluğu, iqtisadiyyatda Rusiyadan asılılıq xarici siyasətdə Ermənistanı bu amili xüsusi diqqət yetirməyə vadar edir.
Ermənistan iqtisadiyyatının təcrid vəziyyətində olmasını nəzərə alsaq və İran iqtisadiyyatının rolunun azlığı Rusiyanı əvəzsiz tərəfdaşa çevirir. Qeyd edək ki, Paşinyan Levon Ter Petrosyanın tərəfdarıdır hansı ki, Petrosyan Avropa ilə əlaqələrə xüsusi əhəmiyyət verirdi. Petrosyan Qarabağ danışıqlarında Azərbaycana güzəştə getmişdi və Türkiyə ilə sərhədlərin açılmasına nail olacaqdı, lakin, onun istefaya məcbur edilməsi bu planların üstündən xətt çəkmişdi.
Paşinyan demokratik dövlət qurmaq və Ermənistan iqtisadiyyatını yaxşılaşdırmaq iddiaları etsə də, beş ay müddətində heç bir nailiyyət əldə edə bilməyib desək yanılmarıq. Xatırlayaq ki, Paşinyan jurnalist keçmişinə malikdir, yəni xalqı ələ almağı çox yaxşı bacarır. Lakin, o, siyasi savada və bacarığa malik deyil, bu isə Paşinyan hakimiyyətini bir çox problemlərlə üz-üzə qoyacaq.
Hələ də Paşinyanın hansı mövqe tutacağı sual altında qalır. Bir çox yazıçılar Nikol Paşinyanı sabiq Gürcüstan prezidenti Saakaşviliyə bənzədirlər. Ancaq, Paşinyan Saakaşvili kimi Rusiyanın təsirini tam kəsmək istəmir və bunu edə də bilməz. Gürcüstanın Qara dəniz vasitəsi ilə bir çox ölkəyə çıxışı, Türkiyə və Azərbaycanla açıq sərhədləri mövcuddur. Lakin, Ermənistan bu vəziyyətə malik deyil. Bu isə o deməkdir ki, Rusiyanı tamamilə uzaqlaşdırmaq praktiki olaraq mümkün deyil, ən azından Azərbaycanla münaqişə həll olunmadan.
Ülvi Əhmədli
