Dağlıq Qarabağ problemi 30 ildir ki, öz həllini tapmır. Xalqımız az qala yarım əsrdir ki, bu problemlə qarşı-qarşıyadır. Azərbaycan son 30 ildə erməni işğalı nəticəsində Qarabağın böyük bir hissəsinə nəzarəti itirmişdir. Ancaq Azərbaycan bir dövlət kimi öz torpaqlarının işğalı ilə barışmamış, Ermənistan və Rusiya başda olmaqla bir çox dövlətin təklif və israrlarına rəğmən Qarabağın nəinki dağlıq hissəsini, heç bir kəndini belə erməni ərazisi kimi tanınmamışdır.
Ancaq nə fayda?! Faktiki bu gün Azərbaycan xalqının tarixi torpaqları erməni işğalı altındadır, milllətimiz isə revanş hissinin gətirdiyi psixoloji yük altında yaşamağa davam edir. Çünki nə yazıq ki, əlindən bir şey gəlmir...
Bizim əlimizdən bir şey gəlmir, ancaq düşmən əlinin uzanmadığı bir ulduzlar qalıb. Belə ki, ABŞ-ın ən böyük ştatlarından biri olan Kolorado qondarma Dağlıq Qarabağ respublikasını bu ilin aprel ayında qəbul etdiyi qətnamə ilə müstəqil respublika kimi tanıdığını bəyan edib. (Qeyd edək ki, bu hadisəyə münasibət bildirən Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi mətbuat katibi Leyla Abdullayeva bildirib ki, Koloradoda qondarma rejimin deyil, erməni soyqırımının tanınması haqqında qətnamə qəbul edilib və bu qətnamədə “Artsax respublikası” ifadəsindən istifadə edilib. Bu təbii ki, ciddi yalnışlıqdır və qətnamədə yol verilən yalnışlıq ştatın qondarma respublikanın müstəqilliyini tanıması anlamına gəlmir”.)
Düşündük ki, Koloradoda yəqin erməni lobbisi güclüdür və digər ştatlarda bu tipli anormal qərarlar verilməyib. Ancaq araşdırma nəticəsində öyrəndik ki, bu qərarı verən yeganə ştat Kolorado deyil...
Kolarodadan savayı Kaliforniya (may 2014), Corcia (mart 2016), Havai (mart 2016), Luiziana (may 2013), Maine (aprel 2013), Massaçusest (avqust 2012), Miçiqan (sentyabr 2017), Rod Aylend (may, 2012) kimi ştatlar qondarma Dağlıq Qarabağ respublikasını müstəqil dövlət kimi tanıyıblar. Burada bir faktı da qeyd etmək yerinə düşər: Ştatların qondarma rejim barədə qərarlarının verilmə tarixlərinə diqqət yetirdiyimiz zaman görürük ki, qərarların çoxu Obamanın prezident olduğu və demokratların parlamentdə üstünlük təşkil etdiyi dövrdə qəbul edilib...
Bundan savayı, Kentuskiy, Misippi, Cənubi Dakota, Tannensi, Vayominq kimi ştatlar Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyan qərarı qəbul etməqdən imtina ediblər. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyan və dəstəkləyən sadəcə iki ştat var: Arizona və Nyu-Meksika...
Deyəcəksiniz ki, ABŞ-ın 3-5 ştatı Qarabağdakı qondarma rejimin müstəqilliyini tanısa nə olar, tanımasa nə olar? Ancaq elə deyil. Əvvəla ABŞ dünya siyasətinə istiqamət verən, qlobal hegomoniya iddiasında olan və öz iradəsini dünyanın bir çox regionunda diktə etməyi bacaran bir dövlətdir. Və bu dövlətdə siyasi qərarların qəbul edilməsində əyalət hökümətlərinin (ştatların) rolu var. Əgər biz biraz da fil qulağında yatsaq və ABŞ ştatlarının əksəriyyəti qondarma respublikanın müstəqilliyini tanısa ABŞ federal konqresi bu məsələni parlamentdə qaldıra bilər. Bu isə "Trampın əlinin qələmə uzanmasına, Azərbaycan torpaqlarının işğalının ABŞ tərəfindən tanınmasına gətirib çıxara bilər. Ki, bu ABŞ siyasi praktikasında bir ilk deyil. Bu ilin mart ayında ABŞ prezidenti Donald Tramp Suriyaya məxsus olan və İsrail tərəfindən işğal edilmiş Qolan təpələrinin İsrail ərazisi kimi tanınması ilə bağlı qərar qəbul etmişdi. Bu qərar dünya siyasətində artıq işğalın və ya hansısa beynəlxalq hüquq pozuntusunun deyil, sadəcə və sadəcə milli maraqların siyasi əhəmiyyət kəsb etdiyini bir daha gözlər önünə sərdi.
Bəs nə üçün ABŞ ştatları 2013-cü ildən bu yana ard-arda Qarabağdakı qondarma rejimin müstəqilliyini tanıyır, ancaq Azərbaycandan effektiv bir reaksiya yoxdur?! Söhbət ABŞ kimi bir nəhəngə verilən reaksiyadan getmir. Əlbəttə ABŞ bizim üçün Gürcüstan deyil...
ABŞ supergücdür və diplomatiyada supergüclə danışıqlar aparmanın ayrı yolları var. Bizim reaksiyamız ABŞ-a, Rusiyaya, ona-buna yox, birbaşa Ermənistana qarşı yönəlməlidir və nəyin bahasına olursa olsun, düşmən torpaqların geri qaytarılmasına məcbur edilməlidir. Təbii ki, nə Qarabağ Qolan təpələridir, nə Azərbaycan Suriya. Azərbaycan Suriyanın aqibətini yaşamamalıdır. Ancaq bu Azərbaycanın bu gün Qarabağ məsələsində göstərəcəyi iradədən birbaşa asılıdır.
Nicat İsmayılov
