ABŞ-dan hərbi təyyarə ala bilməyən Türkiyə Rusiyaya yönələ bilər Su-57 güclüdür, yoxsa F-35?

Analitika 16:24 18.07.2019

Xəbər verdiyimiz kimi ötən gün ABŞ Müdafiə Nazirliyi Türkiyənin F 35 proqramından ixrac ediləcəyini rəsmi şəkildə bəyan etdi. 2002-ci ildən F-35 istehsalında iştirak edən Türkiyəyə F 35-lərin satılmaması səbəbi kimi Türkiyənin S 400 zenit kompleksini əldə etməsi göstərildi.

 

Bəs konret olaraq ABŞ Türkiyəyə F-35-ləri niyə satmadı?

f 35 ile ilgili görsel sonucu

Bunun səbəbini Pentaqon rəsmisi verdiyi bəyanatda açıq bir şəkildə dilə gətirib. Açıqlamada qeyd edilir ki, “Təəssüf ki, Türkiyənin Rusiyanın S-400 zenit-raket komplekslərini almaq qərarı onun F-35 proqramında iştirakını mümkünsüz edir. F-35 kəşfiyyat məlumatların toplanması üzrə Rusiya platforması ilə birlikdə mövcud fəaliyyət göstərə bilməz".

Bəs niyə? Çünki F 35-ləri digər hərbi təyyarələrdən fərqləndirən əsas amil onun radardan yayınma sistemlərinə sahib olmasıdır. Muasir hava hücumundan mühafizə sistemləri F 35-lərin hərəkət siqnallarını tutmaqda acizdir. Buna səbəb F 35-lərin fərqli mexanizm əsasında istehsal edilməsidir. Daha dəqiq desək  F 35-lərin radar sistemlərini çözmək üçün onlara sahib olmaq gərəkdir. Bu məntiqlə ABŞ-ın F-35-ləri Türkiyəyə satmaması tamamilə başa düşüləndir. Çünki əgər Türkiyə həm S 400-lərə, həm də F-35-lərə sahib olsaydı, F 35 təyyarələri haqqında xüsusi və məxfi məlumatlar rus kəşfiyyatının əlinə keçə bilərdi. Həmçinin F-35-lə S 400-ə eyni dövlətin sahib olması baş tutarsa F-35-lərin istehsalının bir mənası qalmır. Belə ki, yuxarıda da qeyd edilyi kimi bu təyyarələri digərlərindən fərqləndirən ən vacib detal radara yaxalanmamasıdır. Əgər bir dövlət həm F-35-ə, həm S 400-ə sahib olsa F-35-lərin S 400 radar sistemləri tərəfindən aşkarlanması baş tutacaq. Bu isə 20 illlik planın və milyardlarla investisiyanın küçəyə atılması mənasına gəlir.

 

Türkiyəyə dəyən zərər...

Türkiyə F-35-ləri alsaydı təbii ki, yerləşdiyi regionda ən güclü dövlətə çevriləcəkdi. Hava hücumundan tam müdafiə olunma imkanına sahib olacaqdı. Lakin bundan savayı Türkiyə 2002-ci ildən bu yana ABŞ-la imzalanan razılaşma əsasında F-35 proqramına qoşulmuş və bu hərbi təyyarələri ABŞ-la birgə istehsal etməyə başlamışdı. Türkiyə proqrama qoşularkən ilkin mərhələdə ABŞ-a 175 milyon dollar pul ödəmişdi. Bu pullar havaya sovruldu, o heç...

Türkiyə həmçinin 2008-ci ildən sonra bu təyyarələrə qoyduğu investisiya miqdarını daha da artırdı. Nəticədə F-35 proqramından ixrac edilməsi ilə Türkiyəyə ilkim mərhələdə, yuvarlaq hesabla 2 milyard dollara qədər zərər dəyəcəyi proqnozlaşdırılır.

Eyni zamanda Pentaqon ilkin mərhələdə 600 milyon dollar investisiyadan məhrum oldu. Həmçinin 20 illik layihə olan F-35-lərin 957 detalı Türkiyədə istehsal edilir. Sözügedən detalların daha ucuz başqa yerdən təmin etmək isə hardasa mümkünsüzdür.

 

Türkiyə ABŞ-ı beynəlxalq məhkəməyə şikayət edə bilərmi?

Türkiyə F-35-lərin birgə istehsalına görə ABŞ-la iki dəfə, 2002 və 2008-ci illərdə yazılı razılaşmalara qol çəkib. Bu razılaşmalara əlavə edilən maddələrdən birində qeyd edilir ki, “tərəflərin hərbi təyyarələrin istehsalı, alışı və satışı mövzusunda yaşadığı bütün problemlər ancaq iki dövlət arasında həll edilə bilər və tərəflər bir-birini beynəlxalq məhkəməyə şikayət edə bilməz”.

 

F-35-lərdən məhrum qalan Türkiyə nə edəcək?

F-35 yoxdursa SU-57 var...

su 57 ile ilgili görsel sonucu

Pentaqonun Türkiyənin F-35 proqramından ixrac ediləcəyini açıqlamasından sonra Rusiya F-35-in yerinə Türkiyəyə öz istehsalı olan Su-57 hərbi təyyarələrini təklif edib. Bu məsələylə bağlı rus professor Viktor Nadeyin Rayevskiy Türkiyənin Su 57-ləri almasının onun üçün daha xeyirli olacağını bildirib.

“ABŞ Türkiyəyə F-35-ləri satmaqdan imtina edərsə Su-57 təyyarələrini Türkiyə ala bilər. Rus istehalı olan bu hərbi təyyarələr heç də öz keyfiyyətlərinə görə F 35-lərdən geri qalmır. Həmçinin bu təyyarələr F-35-lərə nisbətən 30 % daha ucuzdur”.

Lakin Türkiyənin Su-57-ləri Rusiyadan alıb istifadə etməsi çox da asan bir iş eyil. Belə ki, Türkiyənin hərbi bazaları və bütövlükdə hərbi hava qüvvələri NATO və ABŞ standartlarına uyğun tərtib edilib və bu bazalara rus təyyarəsinin daxil edilməsi çox da asan görünmür. Qeyd edək ki, bu təyyarələri bir müddət əvvəl Hindistan da almaq istəmiş, lakin ABŞ buna əngəl olmuşdu.

 

F-35 və Su-57-lərin müqaisəsi. Hansı daha güclüdür?

Ä°lgili resim

F-35 və Su-57 hərbi təyyarələrinin hər ikisi son madel, beşinci nəsil hərbi təyyarələrdir və hər ikisi radardan yayınma xüsusiyyətinə sahibdir. Lakin təyyarələr arasında fərqli cəhətlər daha çoxdur. Əvvəla, onu qeyd edək ki, Su 57-lər daha çox “ovçu təyyarə”lər hesab edilir. Yəni, bu təyyarələr əsasən havadakı hədəfləri vurmaq üçün istehsal edilib. F-35-lər isə daha çox yerdəki hədəfləri vurmaq üçün dizayn edilib.

Su 57-lər iki matora sahibdirlər və bu onları daha dayanıqlı və effektiv edir, lakin F-35-lər tək motora sahibdir.

F 35-lərin havada manevr imkanları daha genişdir. Bu təyyarələr şaquli eniş və qalxış əməliyyatlarını çox rahat icra edir, lakin Su-57-lərdə manevra imkanları daha məhdud xarakter daşıyır.

Su-57-lər F-35-lərdən daha sürətlidirlər. Belə ki, onların sürəti saatda 2600 km/s-a çatır. Lakin F-35-lər maksimum 1931 km/s-lə hərəkət edə bilir.

Su-57-lərin uçuş məsafəsi də F 35-lərdən daha çoxdur. F-35-lər 1450 km,  Su 57-lər isə 2020 km uçuş məsafəsinə sahibdir.

F 35-lərin havada qalma müddəti 2,5 saat olsa da Su 57-lər 5 saata yaxın havada qalmaq imkanına sahibdir.

F 35-lər 8168 kq yük daşıya bilirsə bu rəqəm Su 57-lərdə 10 min kq təşkil edir.

Göründüyü kimi bəzi xüsusiyyətlərinə görə Su-57 hərbi təyyarələri F-35-ləri üstələyir. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, hər iki hərbi təyyarənin hazırlanma prosesi davam edir. 2020-ci ildə hər iki təyyarənin də istifadəyə veriləcəyi gözlənilir.

 

Politoloq və tədqiqatçı jurnalist: Nicat İsmayılov 

Ermənistan dövləti cənubi Qafqazda özü böyük minadır -Əziz Ələkbərov və BAMF-ın rəhbəri Umud Mirzəyevlə müzakirə

Xəbər xətti

Bakıda qadın dəm qazından boğularaq ölüb
09:40 19.03.2024
Bayram günlərində təcili tibbi yardım stansiyaları gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq
09:33 19.03.2024
Sabunçu rayonunda marketin anbarında yanğın olub
09:31 19.03.2024
Pakistanda zəlzələ baş verib
Pakistanda zəlzələ baş verib
09:27 19.03.2024
Sabahdan Novruz tətili başlayır
Sabahdan Novruz tətili başlayır
09:19 19.03.2024
Səhiyyə Nazirliyi viruslarla bağlı əhaliyə müraciət etdi
09:16 19.03.2024
Mehriban Əliyeva İlaxır çərşənbə ilə bağlı paylaşım edib
09:10 19.03.2024
Bakı Şəhər Dövlət Yol Polisi İdarəsi mövcud hava şəraiti ilə bağlı hərəkət iştirakçılarına müraciət edib.
Bakı Şəhər Dövlət Yol Polisi İdarəsi mövcud hava şəraiti ilə bağlı hərəkət iştirakçılarına müraciət edib.
09:00 19.03.2024
Rusiya bu təklifimizə "hə" desə... - ABŞ
06:58 19.03.2024
Sabah Avroparlamentdə Aİ-nin genişlənməsi müzakirə ediləcək
05:00 19.03.2024
Goranboyda mağazadan oğurluq olub
04:48 19.03.2024
Ramazan ayının 9-cu günü: Dua, imsak və iftar vaxtı...
03:30 19.03.2024
Göyçayda kənd yolu əsaslı təmir olunub
02:29 19.03.2024
Aİ-dən BƏYANAT: Rusiyadakı seçkilər ciddi məhdudiyyətlər şəraitində keçirilib
01:00 19.03.2024
Şimali Koreya Rusiyaya 7 min konteyner silah göndərdi
00:11 19.03.2024
Gəncədə iki nəfər mübahisə zəminində bıçaqlanıb
23:45 18.03.2024
Avropa Sülh Mexanizminin maliyyə tavanı 17 milyard avrodan çox olacaq
23:24 18.03.2024
Attraksionlara nəzarət gücləndirildi
23:00 18.03.2024
İstanbul NS-də həkim səhlənkarlığı: qadın öldü
22:38 18.03.2024
Pakistan Əfqanıstanla sərhəd bölgələrində antiterror əməliyyatları keçirib
22:22 18.03.2024
"Neftçi" - "Spartak" matçının biletləri satışda
22:00 18.03.2024
NATO ilə Azərbaycan arasında yeni çərçivə sənədinin razılaşdırılması üzərində iş aparılır
21:47 18.03.2024
Ciddi əlavə təsirləri aşkarlanan dərmanlar haqqında bildirişlərin göndərilmə vaxtı uzadılır
21:39 18.03.2024
"Qarabağ"ın baş məşqçisi cəzalandırılıb
21:22 18.03.2024
Xüsusi təyinatlı təhsil müəssisələrində Çanaqqala zəfərinin 109-cu ildönümü qeyd edilib
21:00 18.03.2024
Bakı Dəmiryol Vağzalında dəmiryolçular üçün göz müayinəsi aksiyası təşkil edilib
20:44 18.03.2024
Dərman vasitələrinə farmakonəzarət üzrə məlumat və hesabat sənədləri türk dilində təqdim ediləcək
20:22 18.03.2024
Müdafiə naziri Novruz bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib
19:57 18.03.2024
Hikmət Hacıyev: “Azərbaycan ilə Çin arasında ənənəvi dostluq və tərəfdaşlıq münasibətləri var”
19:54 18.03.2024
Azərbaycan-İraq iqtisadi əlaqələrinin mövcud vəziyyəti müzakirə olunub
19:50 18.03.2024
Bərdədə it dişləyən azyaşlının SON VƏZİYYƏTİ
19:39 18.03.2024
Fransada fermerlər hökumət binaları qarşısına təkər yığıblar
19:20 18.03.2024
Zakir Həsənov: Azərbaycan Ordusu azad edilmiş ərazilərdə öz mövqelərini möhkəmləndirir
19:04 18.03.2024
Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin işçilərinin sayı ARTIRILIB
19:00 18.03.2024
Azərbaycanda bir neçə müntəzəm avtobus marşrutu müsabiqəyə çıxarılır
18:40 18.03.2024
RİNN DGK-dan ölkəyə gətirilən radioelekton vasitələr barədə məlumat alacaq
18:20 18.03.2024
Azərbaycan Premyer Liqasının klubları cərimələnib
18:08 18.03.2024
Rusiya ilhaqından sonra Krımda nələr dəyişib?
Rusiya ilhaqından sonra Krımda nələr dəyişib?
18:00 18.03.2024
Məşhur aktyor Afrikada şəhər tikəcək
Məşhur aktyor Afrikada şəhər tikəcək
17:45 18.03.2024
Putin prezident seçkilərində 87,28% səs toplayıb - RƏSMİ
Putin prezident seçkilərində 87,28% səs toplayıb - RƏSMİ
17:35 18.03.2024
Hamısı