Ötən gün Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan 2019-cu ilin yekunlarını dəyərləndirmək üçün təşkil edilən toplantıda çıxış edib. Çıxışında çox vacib məsələlərə aydınlıq gətirən Ərdoğan Türk ordusunun ən qısa zamanda Liviyakı leqal, legitim hökumət olaraq tanınan Milli Konvensiya Hökumətini general Həftarın hücumlarına qarşı qorumaq üçün Liviyaya göndəriləcəyini bildirib.
Qeyd edək ki, 2 yanvar tarixində Türkiyə Böyük Millət Məclisində ordunun Liviyaya yollanması təklifi səsə qoyulub və 325 səslə qəbul edilib.
Lakin Türkiyə mediasında günlərdir silahlı qüvvələrin Liviyaya göndərilməsi qərarı müzakirə edilir. Bu mövzuda türk ictimaiyyəti ikiyə bölünüb: Bir qisim ordunun Liviya çöllərində bir çox təhlükələrlə qarşı-qarşıya qalacağını, itkilərin böyük ola biləcəyini proqnozlaşdırır və Liviyaya əsgər göndərmək qərarına etiraz edir. Digər qisimsə (çoxluğu təşkil edən qisim) Liviyaya ordu göndərilməsi qərarını “Mavi Vətən” adlandırılan Aralıq dənizində Türkiyənin haqlarını qorumaq üçün atılmış zəruri addım kimi qiymətləndirir.
Beləliklə, mövzunu uzun illər türk ordusunda xidmət etmiş iki general-mayorla müzakirə etdik.
Uzun illər türk ordusunda xidmət etmiş, təqaüddə olan general-mayor Əhməd Yavuz Paşa Eurasia Diary-ə verdiyi eksklüziv müsahibədə Türkiyənin Liviyaya ordu göndərməsinin milli maraqların müdafiəsi naminə gərəkli olduğunu və bunu zəruri edən səbəblərin olduğunu qeyd edib:
“Ordunu Liviya göndərməyin arxasında bir sıra önəmli səbəblər durur. Əsas faktor, Sərrac rəhbərliyindəki Milli Konvensiya Hökuməti ilə imzalanan dəniz sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsi ilə əlaqədar razılaşmanın həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədidir. Həqiqətən də Sərrac hökuməti Liviyadakı vətəndaş müharibəsində Həftar qüvvələrinə məğlub olarsa sözügedən razılaşma cırılıb zibil qutusuna atılacaq. Digər bir vacib səbəb isə hərbi meydanda olmağın siyasi avantaja çevrilməsinin hədəflənməsi ilə bağlıdır. Belə ki, Türkiyənin uğurlu Liviya müdaxiləsi onun neftdən asılılığını azaldacaq, ona alternativ və ucuz enerji bazarı qazandıracaq”.
Ə.Yavuz Paşa Liviyaya qoşun göndərmənin zəruri olduğunu əsaslandırsa da Türkiyənin bu addımının bir sıra hərbi-siyasi risklər doğuracağını bildirib:
“Türkiyənin üzləşə biləcəyi hərbi-siyasi riskləri belə qruplaşdırmaq olar:
1. Türkiyənin Liviyada dəstəklədiyi Sərrac hökuməti Həftara məğlub ola bilər ki, bu eyni zamanda Türkiyənin məğlubiyyəti olacaq. Hökumətin ordunu tez bir zamanda Liviyaya göndərmək istəməsi də bu riski aradan qaldırmaqla bağlıdır. Ordumuz Tripoli ətrafından Həftar qüvvələrini püskürtsə bu risk aradan qaldırılacaq.
2. Planlaşdırılmamış və gözlənilməz isti toqquşmalar da bir sıra risklər doğura bilər. Bu risk daha çox hərbi hava qüvvələrimizin münaqişə meydanındakı quru qoşunlarına verdiyi hava dəstəyinin kəsilməsi ilə bağlıdır. Prezident Ərdoğanın bir müddət əvvəl Tunisə etdiyi rəsmi səfər də bu risklə əlaqədar idi. Tunisdə bir hərbi bazamızın olması ordumuz, xüsusən hava qüvvələrimiz üçün Liviyadakı əməliyyatlarda böyük üstünlük qazandıracaqdı. Lakin görünür, Liviya ilə həmsərhəd Tunis bu təklifi qəbul etməyib ...
3. Liviyanın parçalanması da Türkiyə üçün risk təşkil edir. Çünki belə bir ehtimal baş tutarsa Türkiyənin Liviya ilə dəniz sərhəddi Həftar rejiminin nəzarətinə keçə bilər.
4. Əsas risklərdən biri də ehtimalı az da olsa regional bir münaqişənin baş verməsidir. Türkiyə hazırda İraqda, Kiprdə, Suriyada ordu böyüklüyündə hərbi qüvvələr yerləşdirib. Daxili təhlükəsizliyi ilə bağlı hərbi əməliyyatlar da davam edir. Şərqi Aralıq Donanması hazır və güclüdür. Tripolini müdafiə etmək üçün ilkin olaraq bir hərbi briqada göndəriləcək. Sonralar daha artıq hərbi qüvvə lazım ola bilər. Bu qədər hərbi dağınıqlıq regional bir münaqişə ehtimalında daha böyük risklər doğurur. Egey dənizində gözlənilməz toqquşmalar ordu gücünün daha çox bu istiqamətə yönəlməsinə səbəb ola bilər, bu isə tələdir”.
“Bütün bu risklərin gerçəkləşməməsini ümid etməklə birlikdə, türk ordusunun girdiyi bu yolda müzəffər olacağına inamım tamdır” – deyə, general-mayor əlavə edib.
Əhməd Yavuz Paşanın bəhs etdiyi risklər arasında ən çox diqqətimizi çəkən və ciddi fəsadlara səbəb olacaq risk türk qoşunlarının hava dəstəyindən məhrum olması ehtimalı oldu.
Bu riski uzun illər Türkiyənin Hərbi Hava Qüvvələrində hərbi pliot olaraq xidmət edən, təqaüddə olan general-mayor Bəyazid Qarataş Eurasia Diary üçün təhlil edib:
Türk Hava Qüvvələri yetəri qədər təcrübəli pilot və hərbi təyyarə sayına, həmçinin buna uyğun hərbi ləvazimata sahibdir. Əməliyyata gediş-qayıdış üçün “havada yanacaqdoldurma” sistemləri hava qüvvələrimizin sərəncamındadır. Bu detallar hava qüvvələrimizə Liviya sərhədlərində hər hansısa hərbi bazaya malik olmadan verilən tapşırıqları maksimum dəqiqliklə icra etmək imkanı yaradır.
“Türkiyə Hava Qüvvələri mərkəzdən verilən əmrlər əsasında Liviyadakı obyekləri bombalamaq, havadan gələcək hücumları əngəlləmək və dəniz konvoyunu qoruma da daxil olmaqla bütün tapşırıqları uğurla yerinə yetirmək gücündədir. Türk şahinləri sıx hərəkət edən Həftar qüvvələrini rahat bir şəkildə vura bilər. Məncə, bunları artıq Türkiyə yox, atəşkəs istəməyən Həftar düşünməlidir!”
Nicat İSMAYILOV
