Qarabağ məsələsində əsas dövlətlər iştirak etməyincə barışıq olmaz siyasi ekspert

Analitika 15:25 19.02.2020

Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Münhen Təhlükəsizlik Konfransı görüşündən bəri Qarabağ problemi yenidən müzakirə mövzusu oldu. Müzakirədən sonra KİV və ekspertlər Prezident İlham Əliyevin və Baş nazir Nikol Paşinyanın çıxışları ilə bağlı çoxlu fikirlər səsləndirirlər. Hətta, bəzi KİV-in Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarında illərdir saxta iddialarla dövlət qurmasını tənqid edərək Qarabağ məsələsinə ədalətli yanaşması xeyli diqqət çəkdi. Ən əsas odur ki, Azərbaycan tərəfi görüş əsnasında erməni snayperinə tuş gələn şəhidinin xəbərini alarkən sözdə "sülhsevər" Ermənistan tərəfi onlarca iştirakçı qarşısında söz tapa bilmədi. Bu, Qarabağ məsələsini ittiham dolu sözlərlə dilə gətirən iki liderin debat səhnəsi idi - artıq kimə inanılıb-inanılmaması fərq etməz...

Arxa səhnədə isə olanlar tamamən başqadır - Azərbaycan fevralın sonunu Xocalı soyqırımı, martın sonunu 31 mart qırğını və qarşıdan gələn ayları biri-birinin ardınca işğal olunan rayonlarının ildönümləri kimi qeyd edir. Azərbaycan təqviminə sadə bir nəzər saldıqda, ölkə tarixinin hər ayının bir günü faciə və itirdiklərimizdən xəbər verir. Həmin günlər əslində qondarma soyqırımı iddiası ilə heç bir dəlil və tarixi belə göstərə bilməyən Ermənistan tərəfindən əksinə, təntənəli bayram, yəni Azərbaycananın işğal olunan rayonları üzərindəki şanlı qələbələri kimi qeyd edilir. O zaman əzilən tərəf kimdir? Və ya təcavüzkar tərəf kimdir?

Qarabağ və Xocalı soyqırımı mövzusunda müzakirə əsnasında tarixi saxtalaşdırmaqda böyük təcrübəyə malik olan ermənilərin iç üzlərini İrlandiyadan olan siyasi ekspert professor Patrik Frensis Uolş bu cür açdı.

O, Qarabağ və Xocalı soyqırımı ilə bağlı faktları və siyasi fikirlərini Eurasia Diary ilə bölüşdü. 

"Xatırlayıram ki, Dağlıq Qarabağ müharibəsini öz ölkəmdə televiziyadan izləyəndə mən hələ gənc idim. Həmin zaman yaşadığım Şimali İrlandiyada da münaqişələr hökm sürürdü və bunu durduracaq bir sülh prosesi üçün şərait yarandı. 28 illik qarşıdurma - əslində bu az bir müddət deyil. Lakin İrlandiyada və İngiltərədəki insanların böyük əksəriyyəti Xocalı və ya orada baş verənlər haqqında xəbərsizdirlər. Daha sonra "Osmanlılar, Böyük Döyüşlər və xalqlar" haqqında yazdığım zaman tarixi sənədləri daha detallı şəkildə araşdırmalı oldum. Xüsusilə Xocalı haqqında sorğuya başladım. Bu dövr haqqında yazmağa başlayanda erməni tarixini araşdırmağa məcbur oldum və məhz bu, məni Xocalı haqqında daha çox məlumat almağa vadar etdi.

İrlandiyanın şimalındakı qırğınlar və qətllərdə hər birimizin payı var. Lakin Xocalı haqqında bildiklərimi insanlara söylədikdə onlar heyrətləndilər, hətta inana bilmədilər. Çünki İrlandiya tarixində bu miqyasda olan heç bir qarşıdurmada hər hansı bir tərəfdən hücum və qətl düşünülməmişdi. Bu hadisə əxlaqsızlığın ən son dərəcəsi kimi səciyyələndirilə bilər. Hətta o zaman cəmiyyətimizdəki ən vəhşi insanlar belə Azərbaycandakı dinc əhaliyə yönəlmiş bu kütləvi və qəddar terror aktı qarşısında kədərlənərdilər. Sonradan Balkanlarda bu tip hadisələrə şahid olduq, amma 1992-ci ildə ermənilər tərəfindən törədilən Xocalı qətliamı inanılmaz idi".

Professor Uolş, ermənilərin ərazi iddiaları kimi mənfur planlarına qarşı çıxan, dilindən, dinindən və irqindən asılı olmayaraq istənilən insanı öldürdüyü və bu kimi digər cinayətləri haqqında danışaraq bir çox incə məsələlərə toxundu.

"Mən Xocalını daha böyük bir tarixi kontekstdə başa düşməyə çalışdım. Bunu dərk edə biləcəyim yeganə yol erməni millətçiliyinin zərərli köklərini araşdırıb öyrənmək idi. Erməni millətçiliyinin əsas ünsürləri istədikləri maksimuma sahib olmaq həvəsi, xüsusilə 1914-20-ci illərdə bu daşnakların Maqna Ermənistan, yəni Böyük Ermənistan layihəsində özünü büruzə verdi. Araşdırmalarım bir daha sübur etdi ki, tarixdən tutmuş demoqrafik quruluşacan bütün məlumatlar qəsdən təhrif olunmuşdu. Erməni millətçiliyin forması ölümcül nəticələrə səbəb olan irredentist təqiblərdən ibarətdir. Göründüyü kimi, ermənilər iddia etdiyi torpağı nəyin bahasına olursa-olsun əldə etmək üçün nəinki özünün əcaib irqi və dini xüsusiyyətlərinə uyğun olmayanların həyatını, hətta öz xalqının mənafelərini belə qurban verməyə hazırdır".

Şərhində əsasən ermənilərin tarixi manevrlərindən bəhs edən Patrik Uolş, eyni zamanda qondarma erməni soyqırımı kimi digər məsələləri onların tarixi saxtalaşdırmaqda xüsusi peşəkarlığa sahib olmaları ilə əlaqələndirdi.

"Ermənistan tərəfi bu məsələdə həddindən artıq riyakar davranır. Əslində ermənilər 1915-20-ci illərdə Daşnak millətçilərini öz xalqının başına gətirərək bir sıra bəlalara səbəb oldu və bu məsuliyyətdən yaxa qurtarmaq üçün özünü dünyaya qurban kimi göstərməyə başladı. Əsl qurbanlar isə, Şərqi Anadoluda və Zaqafqaziyada Osmanlı dövlətinə qarşı edilən böyük müharibəni dəstəkləyən, eləcə də "Böyük Ermənistan" xülyalarını gerçəkləşdirmək üçün Qarabağda etnik təmizləməyə cəhd edən erməni üsyanı nəticəsində öldürülən çox sayda müsəlman camaatı idi. 

Əlbəttə, ermənilərin Qərbdə və Rusiyada uydurma tarixlərini təbliğ etməkdə böyük üstünlükləri var. Çünki onların bu tarixi gerçək kimi insalara təbliğ etmək üçün hələ ötən əsrin əvvəllərindən bəri formalaşdırdığı ingilis dilli diasporaları mövcuddur. Bu gün danılmazdır ki, erməni lobbisi ABŞ və bir çox böyük Avropa dövlətində güc və təsir imkanlarına malikdir. Ermənilər ayrı bir Xristian qoluna mənsub olduğu üçün öz dinindən olanlara dəstək vermək üçün gizli düşüncə və meyllərə sahibdirlər. Bu o deməkdir ki, onlar təqiblərində daima birtərəfli düşünürlər və bu da çox vaxt bir xalq olaraq inkişafa zərər verir.

Etiraf etməliyəm ki, Azərbaycan bugün böyük bir mübarizə ilə üz-üzədir. Bu mübarizədə Azərbaycanın gənc alimləri güclü araşdırmalar apararaq qərb dünyasında ən oxunaqlı kitablar çap etməli, eyni zamanda Azərbaycan dilinin dünyada tanıtdırılması üçün səylər göstərməlidirlər. 

Bir müddət əvvəl Cənubi Qafqaz barədə faktları öyrənməyə və bölgənin tarixini araşdırmağa başladıqda İrlandiyada öz veb saytımda (drpatwalsh.com) məqalələr dərc etməyə və dövrün geosiyasəti ilə əlaqəli bir kitab yazmağı qərara aldım. Kitabın adını bu cür verməyi nəzərdə tutdum -  İngiltərə, Rusiya və Azərbaycan Respublikası bir əsr əvvəl. Ümid edirəm kitab bu il yayımlanacaq. Bugün tarixlərin təhrif olunaraq mübahisə obyektinə çevirilməsi günümüzdəki bəzi media mənsublarının acizliyi və tənbəlliyi üzündən baş verib. Bunun üçün tarixi faktları Qərbdə və xüsusən İngilis dilli qruplar arasında təqdim edərkən, doğrunu yalandan ayırmaq üçün müzakirə meydanı olması vacibdir. Ən vacib cəhət tarixi hadisələri geosiyasi baxımdan inkişaf etdirmək üçün ənənəvi səbəb və nəticə vasitələrindən istifadə etməkdir. Onu da qeyd edim ki, saxta tarixi hekayələrin qurulmasında istifadə etmək üçün tarix adı altında maskalanan çoxlu "ictimai elm" mövcuddur".

Qarabağ və Xocalı hadisələrində cinayətkarların və onların tərəfdaşlarının cəzalandırılmasına gəldikdə, Patrik Uolş əlavə etdi ki, bu gün Azərbaycanın qarşısında həmin cinayətkarların beynəlxalq məhkəmədə mühakimə olunması üçün mühüm öhdəliklər var.

"Xüsusilə Qarabağ və Xocalı ilə əlaqədar olaraq, demək istərdim ki, Cənubi Qafqazın böyük əhəmiyyət kəsb edən geosiyasi mövqeyinin bununla əlaqəsi çoxdur. Bölgə, lider ölkələrin maraqlarının mühüm bir arenasıdır. 1990-ci illərdə hələ Rusiyada mövcud hakimiyyət qurulmadığı bir zamanda ABŞ-ın bu məsələnin həlli üçün dəstək olması mümkün idi. Lakin ABŞ, Amerikadakı erməni lobbisinin zaman-zaman nüfuz sahibi olması və regionda Ermənistanı Qərbə və NATO-ya  birləşdirmək istəyinin olması səbəbi ilə bu məsələyə qol qoymadı.

Aydındır ki, erməni diasporu Birləşmiş Ştatların İrəvandakı daxili siyasətinə təsir edən əsas vasitədir, buna görə də ABŞ onları cinayətlərdə ittiham edərək Qarabağdan çıxmalarını tələb etməklə təsirlərini zəiflətmək istəməzdi. Eynilə Rusiyanın da bu kimi məsələlərdə müəyyən maraqları var. Əslində, böyük dövlətlər, Qarabağ məsələsinin uzadılmasından yararlanaraq həm Ermənistan, həm də Azərbaycana təsir göstərir və hər biri digərinə qarşı yeni Soyuq Müharibə şəraitində böyük oyun oynayır. Ermənilərin 30 il əvvəl Qarabağı ələ keçirməsi, Azərbaycan tərəfi üçün nəticələnən ən uğursuz oyunlardan biridir. Rusiya, qərb bölgəsinin Moskva ilə Qərb arasında əsas döyüş meydanı olduğu üçün Cənubi Qafqazın bütün ölkələrini böyük güc siyasətində piyada kimi istifadə edərək önə buraxdı. Qarabağ məsələsində istər Ermənistana, istərsə də Azərbaycana dəstək Qərb və ya Moskvanın maraqlarından asılıdır. Bu gedişlə də Qarabağ məsələsi bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən xarici maraqların təsirindən həll olunmamış qala bilər və hətta həmin dövlətlər arasında davamlı münaqişə mənbəyi ola bilər. 

Belə vəziyyətdə ABŞ, Rusiya, Türkiyə və İran kimi böyük dövlətlərin iştirakı ilə sülh prosesi başlamazsa, bu məsələlərin tezliklə həlli real ola bilməz. Düşünürəm, ABŞ, bu regionda, 1998-ci ildə İrlandiyanın şimalı üçün əldə etdiyi "Mübarək Cümə Razılaşması" kimi oxşar həqiqi sülh və barışıq anlaşması tələb etməklə yanaşı, Qarabağdan qaçqın düşən və xüsusilə 1992-ci ilin fevral ayında Xocalıda qətlə yetirilən günahsız insanların haqqlarını bərpa edə bilər".

Elnur Ənvəroğlu
Jurnalist, Eurasia Diary-nin baş redaktoru
Rasim Musabəyovdan SƏRT SÖZLƏR: "Fransa qələt edir" - MÜZAKİRƏ-VİDEO

Xəbər xətti

Rusiya XİN başçısı: Məhz KTMT İrəvanın maraqlarını çətin vəziyyətlərdə müdafiə edib
22:26 28.03.2024
Lavrov: Ermənistan uydurma bəhanələrlə Rusiya ilə münasibətlərin pozulmasına çalışır
22:00 28.03.2024
Yevlaxda avtomobil yük maşınına çırpılıb, ölən var
21:45 28.03.2024
DİN vətəndaşlara müraciət edib: Hesab məlumatlarınızı tanımadığınız şəxslərlə paylaşmayın
21:30 28.03.2024
Sumqayıt Dövlət Universitetinə yeni prorektor təyin olunub
21:24 28.03.2024
BMT Baş katibi azərbaycanlı diplomatı yüksək vəzifəyə təyin edib
21:11 28.03.2024
Rusiya İstintaq Komitəsi: “Crocus City Hall”dakı terror Ukraynadan maliyyələşib
21:04 28.03.2024
İtaliya komandanlığı ordunun sayını artırmağa ümid edir
20:43 28.03.2024
Əli Nağıyev: Azərbaycanın təhlükəsizlik orqanlarının qarşısında yeni çağırışlar durur
20:30 28.03.2024
Kürdəmirdə 16 yaşlı piyadanı maşın vurub
20:21 28.03.2024
"Müharibə olmasın, bizə ədəbiyyat lazım deyil" - Yazıçılar arasında SORĞU
20:00 28.03.2024
Naxçıvanda mənşəyi bilinməyən saxta zeytun yağları satışdan çıxarılıb
19:36 28.03.2024
Aİ Şurasının komitə üzvləri Cənubi Qafqaz regionuna səfər edəcəklər
19:30 28.03.2024
Sabah Qubanın qaz təchizatında fasilə yaranacaq
19:20 28.03.2024
Əfqanıstanda güclü zəlzələ oldu
19:00 28.03.2024
Türkiyənin Rusiya-Ukrayna arasında strategiyası necə olacaq? – İsmayıl Cingözün RƏYİNDƏ – ÖZƏL
19:00 28.03.2024
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat etdi
18:40 28.03.2024
Taksilərdə videokameralar quraşdırılacaq - BU TARİXDƏN
18:20 28.03.2024
AMADA-nın əməkdaşı WADA-nın vebinarında iştirak edib
18:08 28.03.2024
İki ali məktəbə prorektor təyin edilib
17:55 28.03.2024
Azərbaycanda icbari sığorta üzrə daxilolmalar azalıb
17:50 28.03.2024
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat edib
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat edib
17:39 28.03.2024
Azərbaycanda taksilər üçün POS-terminal tələbi qoyulub
17:35 28.03.2024
BAMF-ın daxilində Müstəqil Həmkarlar İttifaqı yaradıldı - QHT sektorunda İLK - FOTOLAR
17:33 28.03.2024
Bayram günlərində baş vermiş qəzalarda ölənlərin sayı AÇIQLANDI
17:23 28.03.2024
Azərbaycanda əlillərə məxsus avtomobillərlə taksi fəaliyyəti göstərmək qadağan edilir
17:10 28.03.2024
Şadlıq saraylarında menyular bahalaşdı - QİYMƏTLƏR
16:59 28.03.2024
CAR lideri Prezident İlham Əliyevi təbrik edib
16:49 28.03.2024
Taksilərə qoyulan rəng tələbinə aydınlıq gətirilib
Taksilərə qoyulan rəng tələbinə aydınlıq gətirilib
16:41 28.03.2024
Qurban Qurbanov Elvin Cəfərquliyevi CƏRİMƏLƏDİ - SƏBƏB
Qurban Qurbanov Elvin Cəfərquliyevi CƏRİMƏLƏDİ - SƏBƏB
16:22 28.03.2024
Bakıda ucuz avtomobillər satışa çıxarılacaq
16:16 28.03.2024
Taksi minik avtomobilləri ağ və ya qırmızı rənglərdə olacaq
16:11 28.03.2024
Peşə ixtisasını təsdiq edən sənədin verilməsi qaydası dəyişdirilib
16:07 28.03.2024
Azərbaycanda bank AMB-nin tələblərini pozub
16:00 28.03.2024
Tunisdə təqsirli bilinən 4 nəfər ölüm cəzasına məhkum edilib
Tunisdə təqsirli bilinən 4 nəfər ölüm cəzasına məhkum edilib
15:53 28.03.2024
Kuleba sülh planını müzakirə etmək üçün Hindistana gəlib
Kuleba sülh planını müzakirə etmək üçün Hindistana gəlib
15:42 28.03.2024
Rasim Musabəyovdan SƏRT SÖZLƏR: "Fransa qələt edir" - MÜZAKİRƏ-VİDEO
15:35 28.03.2024
Azərbaycanda “Avtomobil yolları haqqında” qanun DƏYİŞDİ
15:20 28.03.2024
Rusiya kəşfiyyatı niyə Crocus terror aktı ilə bağlı məlumat ala bilməyib?
Rusiya kəşfiyyatı niyə Crocus terror aktı ilə bağlı məlumat ala bilməyib?
15:14 28.03.2024
"Sazz” İnternet provayderindən ŞİKAYƏTLƏR ÇOXALIR - Qaynar xəttdən CAVAB
15:09 28.03.2024
Hamısı