Livanlı ermənilərin iki ailəsi daimi yaşayış üçün işğal olunmuş Dağlıq Qarabağa, Şuşaya köçüblər. Bu barədə ötən gün Ermənistanın Diaspor İşləri üzrə Baş Komissarlığının mətbuat xidmətinin rəhbəri Zare Sinanyan məlumat verib. Bundan əvvəl isə Dağlıq Qarabağdakı separatçı rejimin rəhbərləri müxtəlif şəhər və kəndlərdə Livan ermənilərinin 100-150 ailəsini qəbul etməyə hazır olduqlarını bildirmişdilər. Məsələnin hüquqi tərəflərinə aydınlıq gətirmək üçün beynəlxalq hüquq məsələləri üzrə ekspert Fərhad Mehdiyev Eurasia Diary-yə açıqlama verib.
"Müharibə qanunları 1949-cu il Cenevrə Konvensiyaları və ona əlavə olunan 1 və 2 saylı protokollarla tənzimlənir. Həmin konvensiyalara görə, işğalçı qüvvə işğal etdiyi ərazidə öz əhalisini gətirib yerləşdirə bilməz və yerləşdirməməlidir. Hətta yerli mülki əhalinin də yerini dəyişdirə bilməz. Yerli əhalinin yerini istisna olaraq ancaq təhlükəsizlik səbəbilə, məsələn həmin yer atəşə tutularsa dəyişdirilə bilər. Amma öz əhalisini heç vaxt bura gətirmək hüququ yoxdur", ekspert bildirib.
F. Mehdiyev qeyd edib ki, işğal faktı varsa, icazə verilən addım kimi BMT nizamnaməsinin 51-ci maddəsinə görə işğala məruz qalan dövlətə zəruri müdafiə hüququ tanınır.
"Atəşkəs olubsa və ya münaqişənin başlanmasından uzun müddət keçibsə bu o demək deyil ki, zəruri müdafiə hüququ itirilir. Bəzən bu hüququn yalnız dərhal hücumdan sonra başladığını deyirlər. Bu belə deyil. Zəruri müdafiə hüququ atəşkəs olsa belə 5-6 il həmin dövlətdə saxlanılır. Bu hüquqdan həm fərdi, həm də kollektiv şəkildə istifadə oluna bilər. Yəni Azərbaycan, məsələn əks hücuma keçdiyi halda başqa dövlətlər ona kollektiv şəkildə kömək edə bilərlər".
O, qaçqınların yerləşdirilməsi məsələsindən danışarkən söyləyib ki, 1949-cu il Cenevrə Konvensiyaları pozulduğu halda orda mübahisəyə baxmalı olan orqan Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi olan Haaqa Məhkəməsidir.
"Lakin həmin konvensiya Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə avtomatik olaraq yuridiksiya vermir. Yəni hər hansı bir tərəf həmin konvensiyanın pozulduğunu irəli sürüb Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə getmək istəsə, şikayət etdiyi dövlət də bu məhkəmənin yuridiksiyasını qəbul etməldir. Əks təqdirdə, Haaqa Məhkəməsi mübahisəyə baxa bilməyəcək. Cenevrə Konvensiyaları var, lakin onu effektiv şəkildə həyata keçirməyə imkan verən hüquqi mexanizm mövcud deyil", deyə hüquqşünas qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi də müharibə hüququndan yaranan ixtilaflara hər zaman baxa bilmir.
"Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi həm Azərbaycan, həm Ermənistan tərəfindən 2020-ci ildən əvvəl törədilən hər hansı bir pozuntuya baxa bilmir. Çünki bu "rasioni temporis" məsələsidir. Bütün beynəlxalq tribunalların bir qaydası var. Tərəf həmin məhkəmənin qərarını qəbul etdiyi tarixdən sonrakı hadisələrə baxa bilər. Nəzərə alaq ki, Qarabağ hadisələri əsasən 1991-93-cü illərdə baş verib. Həmin illərdə olan pozuntulara görə Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi o işlərə baxa bilməyəcək. Ancaq Haaqa Məhkəməsinə müraciət edilsə və tərəflər də Haaqa Məhkəməsinin yuruidiksiyasını qəbul etsə o zaman o ixtilafa baxa bilər", deyə F. Mehdiyev fikrini tamamlayıb.
Gülnar Səlimova
