Şərqi Aralıq ətrafında yaranan gərginlik ötən həftə ən pik həddinə çatdı. 27 avqustda Türkiyənin beynəlxalq “NAVTEX” elan etdiyi bölgəyə yaxınlaşan Yunanıstan HHQ-yə aid altı “F-16” qırıcısı Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin (HHQ) döyüş təyyarələri tərəfindən bölgədən uzaqlaşdırıldı. Türkiyə ona qarşı göstərilən təzyiqlərin qarşısında duruş gətirməkdə və Şərqi Aralıq dənizindəki hüquqlarını müdafiə etməkdə davam edir. Maraqlıdır ki, ötən ayın 12-də baş vermiş Tovuz təxribatının ardından Şərqi Aralıq dənizində Türkiyəyə qarşı yenidən birləşmə yarandı. Əgər birinci halda böyük güclər tərəfindən Türkiyəyə qarşı istifadə olunan tərəf Ermənistan idisə, hazırda bu ölkə Yunanıstandır.
TÜRPAV Milli Siyasət İnstitutunun beynəlxalq əlaqələr üzrə eksperti Doğacan Başaran məsələni Eurasia Diary-yə şərh edib.
Ekspert bildirib ki, bu hücumların paralel olaraq baş verməsi təsadüfi deyil.
"Çünki Ermənistandan Türk Dünyasının inteqrasiyasına qarşı piyada kimi istifadə olunur. Əslində, Türk Dünyasının inteqrasiyasına ən böyük maneə Azərbaycan ərazilərinin ermənilər tərəfindən işğalıdır. Bu səbəbdən Şərqi Aralıq dənizi və Türk Dünyasının digər məsələlərinə ümumi bir mövzu kimi baxmaq lazımdır. Çünki Türkiyənin Liviyadakı fəallığı artdıqda, hücumların hədəfi Suriyalı türkmənlər olur. Türkiyə, Şərqi Aralıq dənizində hüquqlarını qorumaq istədikdə Azərbaycan türklərinə hücum həyata keçirilir. Bunlar təsadüfi deyil. Buna görə Türk Dünyasında ortaq bir şüur formalaşdırmaq lazımdır. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü zədələyən işğalın davam etməsi, digər bir bölgədə Türkiyəyə qarşı çevrilərək ona də zərər verə bilər. Bu mənada, Türk dövlətlərinin güclü və müstəqil dövlətlər olaraq mövcudluğunu davam etdirmələri çox vacibdir".
Bəs digər cəbhədə, xüsusilə Avropada Fransa və Almaniyanın strateji addımlarını nə ilə izah etmək olar? Makronun "Aralıq dənizinin suverenliyi məsələsində deyilən söz və etirazlarda qətiyyətli olmalıyam. Bu, qırmızı xətt siyasətidir, bunu Suriyada da etdim” sözlərinin arxasında nə durur?
D. Başaran qeyd edib ki, Türkiyənin Şərqi Aralıq dənizindəki hüquqlarına nail olunmasına əngəl olmaq istəyən aktorlardan biri də Fransadır.
Fransa hesab edir ki, Aralıq dənizində güclü olan Türkiyə Kiprdən Suriyaya kimi bir çox ərazilərdə hüquqlarını daha rahat qoruya biləcək. Əlbəttə ki, o bundan narahatdır. Daha da önəmlisi, Türkiyənin Şərqi Aralıq dənizində nüfuzunun artması, Fransanın Livana qədər uzanan geniş bir Aralıq dənizi coğrafiyasında Fransanın nüfuzunun azalmasına səbəb ola bilər. Buna görə də Paris Türkiyəyə qarşı addımları dəstəkləyir. Əlbəttə burada qeyd etmək lazımdır ki, Fransa Yunanıstanı öz maraqlarına uyğun olaraq dəstəkləyərkən, eyni zamanda, Avropanın "ərköyün uşağı" Yunanıstana sahib çıxır. Şübhəsiz ki, Fransanın bu səyləri Avropa Birliyini Şərqi Aralıq dənizi məsələsinə cəlb etmək səyi kimi izah oluna bilər. Düzgün strategiya hazırlanmadığı təqdirdə, Şərqi Aralıq dənizində hüquqi cəhətdən söz sahibi olmayan Avropa ölkələri Türkiyəyə qarşı təbliğat kampaniyası apara bilər. Bu səbəbdən Türkiyə AB-nin iqtisadi yükünü üzərində daşıyan Almaniya ilə münasibətlərini dərinləşdirmək üçün çalışmalıdır".
D. Başaran bildirib ki, Almaniyanın ziddiyyətli mövqeyini, Türkiyənin diplomatik səyləri ilə yoluna qoymaq mümkündür.
"Mövcud vəziyyətdə Almaniya, Yunanıstanın Aİ üzvü olmasının təsiri ilə Fransa və Yunanıstana yönəlik siyasətinə meyllənir. Əlbəttə ki, Aİ-nin prinsipial hesab etdiyi lakin müvəffəq olmadığı ümumi təhlükəsizlik və xarici siyasət yaratmaq istəyi və səyləri də təsirli olur. Nəticə etibailə, Aİ ölkələri ortaq xarici siyasət anlayışı yaratmağa çalışırlar. Ancaq hər dövlətin milli maraqları fərqlidir. Almaniya, həm daxilindəki türk icması səbəbilə, həm də iki ölkə arasındakı iqtisadi əlaqələrin genişliyi səbəbilə Türkiyəni itirmək istəməyəcək. Beləliklə, Berlin Ankara tərəfindən razı salına bilər. Türkiyənin beynəlxalq səviyyədə özünü təcrid etmək strategiyasını aradan qaldırmaq baxımından Almaniya ilə yaxınlaşması faydalıdır", deyə D. Başaran fikrini tamamlayıb.
Gülnar Səlimova
