Son dövrlərdə və xüsusən Tovuz döyüşlərindən sonra Azərbaycan xarici siyasi kursunda müəyyən dəyişikliklər hiss olunur. Belə ki, Azərbaycanın Rusiyaya narazılığını bildirməsi və Türkiyəni açıq dəstəkləməsi bu fikri əsaslandıran vacib məqamlardır.
Dünən ölkə rəhbəri İlham Əliyevin Yunanıstanın Azərbaycandakı yeni səfiri Nikolaos Piperiqosla müzakirələri zamanı da bunun bir daha şahidi olduq. Prezident Yunanıstan-Türkiyə gərginliyində Türkiyəni müdafiə etdiyini və Yunanıstanın Ermənistanla hərbi əməkdaşlığından narahatlıq keçirdiyini bəyan edib.
Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu Eurasia Diary-yə açıqlamasında baş vermiş bu siyasi tendensiyaların fonunda Azərbaycanın seçim etməli olduğunu və artıq bunu etməyə doğru getdiyini bildirib.
“Balanslaşdırılmış siyasi xəttin yanlış olduğunu əvvəllər də bildirmişəm. Biz seçim etməliyik, çünki hamı ilə eyni məsafədə olmaq çətindir, xüsusilə kiçik dövlət olduğumuzu və bölgədə böyük təhlükələrin mövcudluğunu nəzərə alsaq”, deyə politoloq söyləyib.
O, Azərbaycanın bu siyasi kursda düzəlişlər etməyə başladığını deyib.
“Artıq rəsmi Bakı bu siyasəti korrektə etməyə başlayıb. Məsələn Rusiyaya onun Ermənistana silah daşımasına dair ciddi iradlarımız var. Dünən İlham Əliyev Yunanıstan səfiri ilə görüşdükdə silah daşınması problemini bir daha bildirib və Yunanıstanın da bu istiqamətdə siyasi addımlarını qınadığını diqqətə çatdırıb”.
Qeyd edək ki, ölkə başçısı çıxışında Yunanıstan-Ermənistan-Cənubi Kipr hərbi əməkdaşlığından narahatlığını ifadə edib. O cümlədən, prezident Şərqi Aralıq məsələsində Türkiyənin yanında olduğunu da bəyan edib və Yunanıstanın enerji məsələsində bizə qarşı mövqeyini vurğulayıb. Belə ki, ölkə başçısı Yunanıstan enerji şirkəti DESFA-nın səhmlərinin SOCAR tərəfindən alınmaması məsələsində Yunanıstan dövlətinin əlindən gələnini əsirgəmədiyini söyləyib.
“Bu artıq balanslaşdırılmış xarici siyasət deyil və hesab edirəm ki, doğrudur. Biz artıq seçimimizi edirik və bu seçim Türkiyədir. Bu isə Türkiyə ilə hərbi ittifaqın gücləndirilməsi deməkdir”.
Payızda ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin vasitəçiliyi ilə Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin görüşü bildirilib. Politoloq bu görüşlərin nəticə verməyəcəyini izah edib.
“Biz hələki danışıqlarda iştirak etməməliyik, bu bizim maraqlarımıza ziddir. 2016-cı ildən sonra da biz bu siyasəti yürütdük, lakin faydalı olmadı. Biz ikinci dəfə bu oyuna getməməliyik. Görüş olacaqsa belə, bu prosesə qədər zəruri addımlar atılmalıdır. Yəni Türkiyə ilə hərbi ittifaqı gücləndirməliyik və Türkiyə hərbi bazalarının yerləşdirilməsini gündəmə gətirməliyik ki, əlimiz güclənsin. Bu halda bəli, görüş olacaqsa, bizim iştirakımız mümkün ola bilər. Ancaq mən yenə də təkrar edirəm. Nə mən bu görüşdən nəticə gözləyirəm, nə də vasitəçilərdən yeni fəaliyyəti. Eyni zamanda onların bölgəyə səfərinin ciddi nəticə verəcəyinə ümidim yoxdur”.
Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri hesab edir ki, 25 ildir əgər qarşı tərəfdən və Rusiyadan konkret açıqlamalar yoxdursa bundan sonra da olacağını gözləmək mənasızdır.
“25 ildir əgər Rusiya və Ermənistan tərəfindən konkret açıqlamalar olmayıbsa bundan sonra da gözləmək faydasızdır. Onların siyasəti dəyişməyəcək. Bu 25 il, acı siyasət onu göstərdi ki, biz öz yolumuzla getməliyik, nə Rusiyaya arxayın ola bilərik, nə də Ermənistanın “mərhələli həll planı”nın qəbul edəcəyinə”.
Qeyd edək ki, Tovuz döyüşləri zamanı və sonrasında Rusiya ciddi səylə Ermənistanı silahlandırır və Azərbaycan isə cəbhəboyu zonalarda istehkam sistemlərini gücləndirir. Bundan əlavə, Azərbaycan Türkiyə ilə hərbi əməkdaşlığı artırır. Bu hadisələrin gedişatını izah edərkən, Elxan Şahinoğlu hadisələrin hərbi toqquşmaya apardığını deyib.
“Bu addımların sonu müharibəyə aparır. Görünür ki, Ermənistan da bunu anlayır və onlar da hazırlaşır. Tovuzdakı təxribat da məhz bununla bağlı idi. Niyə məhz bu Tovuzda baş verdi, çünki Ermənistan Azərbaycanın artıq Dağlıq Qarabağ istiqamətində hücuma hazırlaşa biləcəyini proqnozlaşdırırdı. Bizim Ermənistan tərəfdə problemimiz yoxdu, bizim ora hücum etmək deyə bir fikrimiz yoxdur. Bizim problemimiz Qarabağdır. Hücum olacaqsa oradan olacaq. Ona görə də bizim diqqətimizi yayındırmaq üçün Tovuzdan təxribat yaradıldı. Müvəqqəti olsa da bu baş verdi. Ordu proseslərə cəlb olundu”.
Lakin bu hərbi toqquşmanın miqyasını əvvəlcədən hesablamaq çətindir.
“Biz də və onlar da müharibəyə hazırlaşırıq. Lakin bunun lokal və ya irimiqyaslı olacağını deyə bilmərəm. Nəzərə alaq ki, bu illər ərzində 2 dəfə lokal toqquşma olub və hər biri də 4 gün çəkib. Növbəti toqquşmanın isə neçə gün çəkəcəyini demək də çətindir”.
Rusiya Xarici İşlər naziri Sergey Lavrov Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər Universitetində bir sıra bəyənatlar verib. Lavrov tərəflərin gərginliyi azaltmaqda maraqlı olduğunu və həmsədrlərin sadəcə görüşlər keçirməkdə məsul olduğunu qeyd edib. Politoloq onun çıxışlarını bu şəkildə izah edib:
“Lavrov ümumiyyətlə son günlər çox absurd açıqlamalar verir. Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər Universitetinin tələbələri qarşısında çıxış edərkən bir tərəfdən deyir ki, gərginliyin azalmasında tərəflər maraqlıdır, axı biz hər hansı bir maraq dilə gətirməmişik. İkinci olaraq, o deyib ki, həmsədrlər ssenari hazırlamırlar, görüşləri təşkil edirlər. Sadəcə görüşləri təşkil edəcəklərsə bizim həmsədrlərə ehtiyacımız yoxdur. Necə ki, Rusiya və Gürcüstan rəsmiləri 2008-ci il müharibəsindən sonra görüşüb müzakirələr aparırlar, biz də neytral bir dövlətdə ermənilərlə fikir mübadiləsi apara bilərik. Bunun üçün Rusiya, Fransa və ABŞ onda nəyə lazımdır?. Axı bunlar doğru yanaşma deyil. Bunlar illər boyu planlar hazırlayırdılar, misal üçün, “paket həll” planı və ya “ümumi dövlət” planını biz, digərini “mərhələli həll” planını isə ermənilər qəbul etməyib”.
Elxan Şahinoğlu düşünür ki, bu açıqlamalar nəinki Rusiyanın hətta digər həmsədrlərin də problemin həllinə biganə yanaşdığını göstərir.
“Bu açıqlama onu göstərir ki, həmsədrlər tərəfdən nə qədər qeyri ciddi yanaşma var. Biz həmsədrlərə və danışıqlara arxayın ola bilmərik. Azərbaycan konkret addımlar sxemi hazırlayıb. Bunu isə biz prezidentin Azərbaycanın hərbi yola hazırlaşdığını qeyd edən bəyanatından görə bilərik, bunun isə nə demək olduğunu izah etməyə ehtiyac yoxdur”, Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri fikrini tamamlayıb.
Ülvi Əhmədli