ABŞ Prezidenti Donald Tramp BƏƏ-İsrail razılığından sonra Kosova və Serbiya arasındakı gərginliyi azaltmağa doğru addım atıb. Belə ki, Tramp administrasiyası Kosova və Serbiya liderlərinin bir araya gətirərək iqtisadi və siyasi məsələlərdə saziş imzalanmasına vəsilə olub.
Bu hadisə mətbuatda siyasi şərhçilər və təhlilçilər tərəfindən geniş müzakirələrə səbəb olub. Belə ki, Kosovanın tanınmasına doğru aparan siyasi gedişatlar Qarabağ münaqişəsinin həlli prosesinə təsir imkanları da bizim üçün önəmli məqamdır.
Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri və politoloq Elxan Şahinoğlu Eurasia Diary-yə açıqlamasında bildirib ki, Kosovanın tanınması ilə bağlı bir problem yoxdur.
“Kosovanın tanınması ilə bağlı problem mövcud deyil, bir çox ölkə onun müstəqilliyini tanıyır, o cümlədən Azərbaycanın strateji müttəfiqi Türkiyə. Son Vaşinqtondakı görüş isə əsasən iqtisadi aspektləri əhatə edib. Kosova lideri ilə Serbiya prezidentinin görüşü isə Serbiyanın tanıması demək deyil. Hələki, iqtisadi əlaqələrin bərpası ilə bağlı saziş imzalanıb”.
Politoloq hesab edir ki, bu razılığın əldə olunmasında bir çox siyasi məqamları nəzərə almaqda fayda vardır.
“Bu sazişin bir neçə aspekti var. Nəzərə alsaq ki, Noyabr ayında ABŞ-da prezident seçkiləri keçiriləcək, bu, Tramp üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. O, seçkilərə qədər xarici siyasətdə bir sıra uğurlarla yadda qalmaq fikrindədir. Buraya həm də BƏƏ-İsrail əlaqələrinin bərpasında vasitəçilik etməsini də qata bilərik”.
“Digər bir məqam isə Rusiyanın regionda təsir gücünün azaldılmasıdır. Serbiya Avropada Rusiya ilə sıx əməkdaşlıq edən nadir ölkələrdəndir. Lakin tədricən ABŞ və Avropa Serbiyanı NATO-ya tərəf çəkir. Bununla da Serbiya tədricən Kosovanın müstəqilliyini tanıyacaq. Serbiyanın prezidenti də əslində buna qarşı deyil, lakin bunun tədricən olunmasını istəyir, çünki serb əhalisini də buna hazırlamaq və anlatmaq vacibdir”.
Politoloq bu hadisənin Serbiyanın xarici siyasət kurusna ciddi təsir edəcəyini də istisna etmir.
“Bu prosesin gedişatında Serbiyanın Aİ və NATO-ya yolu açılacaq və faktiki Rusiyadan qopacaq. Rusiya bunu əngəlləməyə çalışsa da hesab edirəm ki, gücü çatmayacaq”.
Elxan Şahinoğlu Kosova məsələsinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsi və keçmiş Sovet ölkələrində mövcud olan ərazi münaqişələrindən fərqli olduğunu hesab edir.
“İnanmıram ki, bu üsullar Dağlıq Qarabağ məsələsi və post-Sovet münaqişələrində istifadə olunsun. Çünki həqiqətən də vəziyyətlər çox fərqlidir. Burada ortaq baxış yoxdur. Avropada münaqişənin həlli metodlarını burda tətbiq etmək mümkün deyil. Ola bilsin ki, post-Sovet regionunda uğur əldə edəcək həll müəyyən mənada Dağlıq Qarabağda tətbiq oluna bilər, lakin Avropada mövcud üsulları buraya inkas etmək olmaz. Misal üçün Finlandiya və İsveç arasında ərazi münaqişəsinin həllinə dair Aaland modeli var. Lakin bu cür üsula isə ermənilər razı deyil. Hətta Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ən yüksək muxtariyyat vermək fikri səsləndirsə də Ermənistan buna razı olmadı. Burada Ermənistan və Rusiya faktorunu nəzərə almaq vacibdir”.
Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Azərbaycanın bu münaqişəyə olan mövqeyini də izah edib.
“Kosovanı tanımayan ölkələr sırasında Azərbaycan da var. Burada bizim öz mövqeyimizi nəzərə almaq lazımdır. Xatırladım ki, Yuqoslaviya münaqişəsi zamanında Azərbaycan sülhməramlı qüvvələri NATO çərçivəsində Kosovada olub. Lakin müstəqillik məsələsi qalxanda Azərbaycan sülhməramlılarını geri çəkdi”.
Politoloq iki münaqişə arasında oxşar və fərqli amillərə də diqqət yetirib.
“Mənim şəxsi fikrimə görə Kosovanın müstəqillik qazanması onun haqqıdır. Bundan əlavə, Kosova ilə Dağlıq Qarabağ problemi arasında paralel yoxdur. Tam fərqli olaylardır. Kosovada etnik albanlara qarşı etnik təmizləmə yürüdülərkən, Azərbaycanda isə tam tərsi oldu, separatçılar bizə qarşı hücum etdi. Lakin dövlətin siyasəti məsələsi var və biz Kosovanın müstəqilliyini tanıya bilmərik”, deyə politoloq Elxan Şahinoğlu fikirini tamamlayıb.
Ülvi Əhmədli
