Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli prosesində vacib və məsul mexanizm ATƏT-in Minsk Qrupudur. Lakin münaqişə tarixi boyu bu qrup xüsusi bir nailiyyəti ilə yadda qalmayıb.

1992-ci ildə ATƏT-in Minsk qrupu yaradılıb və 1994-cü ildə isə Budapeştdə keçirilən zirvə toplantısında həmsədrlik institutu formalaşdırılıb. 1997-ci ildən etibarən həmsədrlər qismində ABŞ, Rusiya və Fransa çıxış edirlər.

Onun fəaliyyətinin nəticə verməməsi isə bir sıra suallar ortaya çıxardır. Eurasia Diary Azərbaycanlı politoloqlardan bu mexanizmin funksionallığına dair fikirlərini alıb.

Politoloq İlqar Vəlizadə ilk öncə ATƏT-in Minsk Qrupunun yaradılmasının qısa tarixinə toxunub.

“ATƏT-in Minsk qrupu ümumiyyətlə 11 üzvdən ibarətdir. Bu format münaqişə tərəflərinin razılığı ilə yaranıb. Hər iki tərəf ATƏT-in üzvüdür və bu münaqişə ATƏT çərçivəsində həll edilməlidir. Minsk Qrupu isə ATƏT-in üzvlərindən ibarətdir”.

O, bu günə qədər münaqişənin həlli üçün müxtəlif təkliflərin irəli sürüldüyünü qeyd edib. Politoloq hesab edir ki, münaqişənin ATƏT çərçivəsndə həlli məqsədəuyğundur.

“Pakistan, İran və s. yəni ATƏT-dən kənar ölkələrin cəlbini də təklif ediblər. Biz isə ATƏT-dən kənara çıxa bilmərik. Formatın dəyişməsi yanaşmanın dəyişməsi deməkdir bu isə düzgün deyil. Sadəcə ATƏT-in üzvlərini aktivləşdirmək lazımdır”.

İlqar Vəlizadə hesab edir ki, müxtəlif yanaşmaların irəli sürülməsi mövcud formatın nəticə verməməsindən yaranır. O, hesab edir ki, ATƏT təşkilat kimi formatı yenidən nəzərdən keçirməlidir.

“Həmsədrlər müəyyən maraqların təmsilçiləridir. ABŞ böyük güc qismində iştirak edir, Rusiya həm regionda əsas dövlət kimi həm də münaqişə tarixində iştirak edən ölkədir, 1992-ci ilə qədər Moskva münaqişədə bir başa iştirak edib və Fransa isə Avropa İttifaqı üzvüdür. Mövcud həmsədrlərin dəyişməsi isə yalnız bütün tərəflərin razılığı ilə mümkündür”

Politoloq Şahin Cəfərli də İlqar Vəlizadənin fikri ilə razılaşaraq struktur dəyişikliyinin yalnız razılıq əsasında mümkünlüyünü qeyd edib. O, ATƏT-in Minsk Qrupunun uzun illər fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq konkret bir nəticəyə nail olmamasını əlavə edərək bu mexanizmə Azərbaycan ictimaiyyəti tərəfindən inamın azaldığını da bildirib.

O, mümkün dəyişikliklərin isə çətin bir prosesə dayandığını hesab edir.

“Hazırkı şəraitdə Azərbaycanın Minsk qrupundan imtina etməsi sadə məsələ deyil. Əgər Azərbaycan bu strukturdan imtina etmiş olarsa, bu, Azərbaycanın sülh prosesindən çıxması və müharibəyə başlaması niyyətinin olması deməkdir. Bu vəziyyət isə Azərbaycanı diplomatik və siyasi cəhətdən çətin vəziyyətə salır. Biz əgər Minsk qrupundan imtina ediriksə, bu o deməkdir ki, biz müharibə variantını seçirik. Bunun üçün isə siyasi və diplomatik hazırlıq lazımdır. Biz böyük dövlətlərin və həmsədrlərin bizə mane olmamasını əvvəlcədən hesablamalıyıq, yalnız bundan sonra biz imtina edə və müharibə edə bilərik”.

Türkiyənin daxil olmasının mümkünlüyünə dair sualı cavablandıran Şahin Cəfərli bu variantın müzakirəyə ehtiyac olmadığını qeyd edib.

“Türkiyənin daxil olmasını mümkün görmürəm. Çünki bu iki tərəfin razılığı ilə olan məsələdir. Nəzərə alsaq ki, Ermənistan heç zaman razı olmayacaq, onun üçün də bunun müzakirəyə ehtiyacı yoxdur”.

Şahin Cəfərli mövcud vəziyyətdə çıxış yolunun olmadığını və müəyyən müddət bu prosesin bu cür davam edəcəyini bildirib.

Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri politoloq Elxan Şahinoğlu da həmkarları ilə eyni fikirdədir. Beləki, o, da ATƏT-in Minsk Qrupundan imtinanı məqbul hesab etmir.

“Azərbaycanın ATƏT-in Minsk Qrupu formatından çıxmağı artıq onun müharibəyə başlaması deməkdir. Bununla da Minsk Qrupunu tərk etmək uyğun deyil”.

Elxan Şahinoğlu isə çıxış yolu kimi ATƏT-in mövcud formatından çıxmayaraq sadəcə danışıqlara getməməyin daha uyğun variant hesab edir. Politoloq bu durumda isə hərbi hazırlıqlara başlamağı məsləhət bilib.

“Minsk Qrupunun fəaliyyəti münaqişə dövründə bir nəticə verməyib. Bu baxımdan da Azərbaycan sadəcə bir müddət danışıqlara getməyə bilər və hərbi hazırlıq nümayiş etdirə bilər”.

Ülvi Əhmədli