Bəzi Avropa dövlətləri artıq açıq şəkildə Rusiyanın dünyaya təhdid olduğunu bildirirlər. Qərblə Moskva arasındakı problemlər get-gedə kəskin qarşıdurma mərhələsinə qədəm qoyur. Artıq ölkələr arasında diplomatik müharibənin ilk işartılarını görmək mümkündür.
Bu fonda Estoniyanın keçmiş prezidenti Toomas Hendrik İlvesin çağırışı xüsusi maraq doğurar. Eks-prezident Rusiyanı Hitler Almaniyası ilə müqayisə edərək, bu ölkənin vətəndaşlarının Avropa Birliyinə girişinin tam şəkildə qadağan edilməsini təklifini edib. O, bu addımın Avropa təhlükəsizliyi üçün olduqca vacib addım olduğunu deyib. İlves, rusiyalı ictimai xadimlərin ukraynalıları öldürmək və Qərbi cəzalandırmaq kimi çağırışı fonunda, bəyanatının o qədər də gurultulu olmadığını qeyd edib.
Rusiyanın İlvesə cavabı özünü gecikdirməyib. Rusiya Xarici İşlər nazirinin müavini Aleksandr Qruşko İlvesə Rusiya vətəndaşlarının Türkiyə və Yunanıstanda turizmə necə fayda verdiklərini bu ölkələrin rəhbərlərindən soruşmağı məsləhət görüb.
Hər gün gərginləşən Rusiya-Qərb münasibətlərində daha bir nüans olan İlvesin çıxışı əslində nə qədər realdır? Avropa Rusiya ilə sərhədləri bağlamaq qərarı verə bilərmi? Bu münasibətlərin fonunda Azərbaycan öz maraqlarını necə təmin etməlidir?
Eurasia Diary bu sualların cavabını tapmaq üçün Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri, politoloq Tofiq Zülfüqarovun fikirlərini alıb.
Keçmiş diplomat hələlik bu təklifin tam dəqiq və hazır mexanizm olduğunu hesab etmir. O, bunu daha çox Estoniya dövlətinin daxili siyasətinə aid olan məsələ kimi nəzərdən keçirir.
“Bu təklifin real olduğunu hesab etmirəm. Lakin hansısa siyasi mövqeyi əks etdirir. Mən özüm Tomas Hendrikslə Estoniyada fəaliyyət göstərdiyim zaman tanış olmuşam. O, ənənəvi qərbyönümlü siyasətçidir. Uzun müddət Azadlıq radiosunda Pol Qoblun (Azadlıq Radiosunun direktor müavini) müavini olub. Onun Azərbaycana olan münasibəti də çox yaxşıdır. İlvesin nənəsinin karaim türkü olduğu da deyilir. Ümumilikdə götürsək bu təklif sırf Estoniya siyasi mühitinə aiddir. Hələlik onun daha yüksək dairələrdə ciddi şəkildə müzakirə olunacağını hesab etmirəm. Hər şeyi gələcək göstərəcək”, deyə keçmiş XİN başçısı söyləyib.
Politoloq Qərb dövlətləri ilə Rusiya arasında baş verən hadisələrin nizamlı proses halını aldığını düşünür. O, sanksiyaların ümumi bir mövqedən çıxış etdiyini hesab edir. Tofiq Zülfüqarov baş verənlərin Azərbaycan üçün olduqca vacib və izlənməli olduğunu vurğulayıb: “Bizə isə ən maraqlısı odur ki, bu proses ölkəmizə necə təsir edəcək. Qarşıdurmanın uzunmüddətli trend olacağını düşünürəm. Biz görürük ki, bu vəziyyət istər istəməz həmsədrlər arasında münasibətlərə də şamil olunacaq. Bu baxımdan vəziyyəti ciddi şəkildə izləməliyik. Biz problemləri qabaqcadan görməliyik ki, ziyan gətirməsin. Azərbaycanın siyasətində Qərb ölkələri ilə geniş əməkdaşlıq var, digər tərəfdən isə Rusiya bizim qonşumuzdur. Digər element budur ki, Rusiya və Türkiyənin hərbi siyasətində regional əməkdaşlıq da reallıqdır. Bunu biz Qarabağda görürük. Ümumi olaraq, baş verən hadisələr bizim üçün də aktualdır”.
Azərbaycan öz milli maraqlarını Qərblə Rusiya arasında baş verən qarşıdurmada necə təmin edə bilər? Politoloq Azərbaycanın böyük güclərin qarşıdurma meydanına çevrilməməli olduğunu deyib.
“Azərbaycanın təhlükəsizliyi və stabil inkişaf üçün biz Qərblə Rusiya arasında olan qarşıdurmanın meydanına çevrilməməyə çalışmalıyıq. Bu strategiyanın əsas məsələsidir. Onlar həm Sovet vaxtında, həm də digər dövrlərdə birbaşa qarşıdurmaya girmirlər. Onlar bu və ya digər bölgələrdə bir-birlərinə qarşı siyasət aparırlar. Müharibələr də baş verir. Sovet İttifaqı ilə Qərb bir-biri ilə vuruşan müxtəlif qüvvələrə dəstək veriblər. Biz çalışmalıyıq ki, bu qarşıdurma bizdən uzaq olsun. Burada bir məsələni də qeyd etmək lazımdır. Cənubi Qafqazda stabillik əldə olunub və onun əsas elementi Türkiyə-Rusiya tandemidir. Onlar arasında müvəqqəti olsa da, konsensus var. Qərblə Rusiya arasında qarşıdurma olanda, onların başı öz işləri ilə məşğul olmağa qarışacaq. Biz isə bu vəziyyətdən və Cənubi Qafqazda yaranan vəziyyətdən istifadə edə bilərik. Amma təbii ki, Qərblə əlaqələrin də inkişafına fikir verməliyik. Ümumiyyətlə, böyük olmayan ölkələrin hamısı xarici siyasətdə balanslaşdırma mövqeyindən çıxış edir”, deyə Tofiq Zülfüqarov fikrini bitirib.
Ülvi Əhmədli