Ermənistanın keçmiş prezidenti Levon-Ter Petrosyan son açıqlamasında Azərbaycanın SSRİ dövründə mövcud olmuş sərhədlərini tanımağı təklif edib. O, bildirib ki, Ermənistanın sovet sərhədlərini tanıyıb-tanımayacağı önəmli deyil, çünki beynəlxalq ictimaiyyət keçmiş SSRİ respublikalarının müstəqilliyini tanıyıb.
Aydındır ki, SSRİ dövründə mövcud olmuş sərhədlərin bərpası Qarabağın Azərbaycanın yurisdiksiyası altında tanınması deməkdir. Bundan əlavə, ərazi bütövlüyünün tanınması Qarabağ məsələsinin birdəfəlik həlli anlamına gəlir. Ermənistan-Azərbaycan arasında problemin kökündə də məhz Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımaması durur. Bəs Ermənistanda hər hansı hakimiyyət nə zamansa buna gedə bilərmi?
Bununla bağlı Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin rəhbəri Fərid Şəfiyev Eurasia Diary-yə açıqlama verib.
F. Şəfiyevin sözlərinə görə, Ter-Petrosyan hələ 1997-ci ildə qeyd edirdi ki, məsələ Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll edilməlidir: "Qeyd etmək lazımdır ki, Ermənistan cəmiyyəti ümumən buna hazır deyil. Yəni biz Ermənistanı Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qəbul etməyə məcbur etməliyik. Delimitasiya məsələsi bu sahədə müəyyən bir yoldur. Ter-Petrosyan etiraf edib ki, biz keçmiş Sovet sərhədlərini tanımalıyıq və Ermənistan üçün ayrı yol yoxdur. Delimitasiya keçiriləcəksə Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımalıdır. Təəssüflər olsun ki, Ermənistanın həm hökuməti, həm də bəzi erməni ekspertlər söyləyir ki, “biz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü hətta tanısaq da, Qarabağda olan ermənilər müstəqillik uğrunda mübarizə apara bilərlər”. Yəni bu taktikadır. Münaqişə 1989-cu ildə “Miatsum” şüarı ilə bağlamışdı. 1991-ci ildən bu yana erməni millətçiləri daha çox xalqların öz müqəddəratı prinsipini ortaya qoyublar. Bunu xüsusilə vurğulamaq lazımdır ki, hətta Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanısa belə, bu o demək deyil ki, orada hansısa erməni millətçi dırnaqarası müstəqilliyi əldə etməyə cəhd göstərməyəcək. Ona görə, bu, bir-birinə bağlı məsələlər deyil, amma təbii ki, biz Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımasına nail olsaq, bu, erməni millətçilərinə üçün böyük zərbə olacaq".
F. Şəfiyev, Petrosyanın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı söylədikləri barədə də deyib ki, 10 noyabr Bəyanatında Ermənistan buna dair öhdəlik götürüb və Azərbaycan da öz tərəfindən Laçın dəhlizi üzərindən imkan yaradıb ki, orada həm yüklər, həm insanlar hərəkət etsinlər: “Biz bütövlükdə 10 noyabr Bəyanatına baxsaq, bu sənəddə 9 maddə var və bu maddələrdən irəli gələn öhdəliklər var. Onların bəziləri icra olunub, bəziləri qismən icra olunub, bəziləri o cümlədən, Zəngəzur dəhlizi hələ ki, icra olunmayıb. 9-cu maddədə qeyd olunur ki, Azərbaycan və Azərbaycanın Naxçıvan bölgəsi arasında belə bir dəhliz yaradılmalıdır. Söhbət ondan gedir ki, Bəyanatda dəhliz sözü işlədilmir, amma orda olan bütün izahat və 9-cu maddə tam şəkildə dəhliz mənasını verir. Ermənilər dəhliz sözünə çox həssas yanaşırlar. Onlar deyirlər ki, biz suverenliyimizi itirəcəyik. Təbii ki, bunlar bir-birinə bağlı məsələlər deyil. 9-cu maddəyə baxsaq görürük ki, orada təhlükəsizliyi Rusiya sərhəd qoşunları təmin edəcək və Azərbaycanın qoşunlarından söhbət getmir. Ona görə də erməni millətçilərinin qorxusu yersizdir. Həmçinin, dəhliz, keçid və s. kimi müxtəlif terminlər verilə bilər, amma bizim insanlarımız və yüklərimiz Naxçıvan və Azərbaycan arasında hərəkət etməlidirlər. Bizə bu hüquq verilməlidir. Təbii ki, bunun iqtisadi müstəvidə də bir çox məqamları var və artıq bu haqda Rusiyanın baş nazirinin müavini bu günlərdə şərhlər verib”.
Ekspertin sözlərinə görə, hadisələr göstərir ki, rəsmi Bakı Ermənistan hökumətinə müəyyən dərəcədə təzyiq göstərməlidir: “Burada ən əsas məsələ odur ki, Rusiya Bəyanatın icrasına dair öz üzərinə müəyyən öhdəlik götürüb. Biz Rusiya ilə bu sahədə işləyirik və artıq Rusiya tərəfi bu istiqamətdə müvafiq addımlar atır. Çox güman ki, gözləməliyik. İyulun 20-sində Ermənistanda seçkilər olacaq. Bu seçkilərdən sonra baxır hansı partiya qalib gələcək. Hətta ondan asılı olmayaraq, Ermənistan bu maddəni yerinə yetirməlidir. Əgər Ermənistan keçid və ya dəhliz öhdəliyindən boyun qaçırsa və 9-cu maddəni icra etməsə, bu o deməkdir ki, Azərbaycan da digər maddələr üzrə öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərə, o cümlədən, Laçın koridoru ilə bağlı məsələyə yenidən baxmalıdır”.
Gülnar Səlimova