Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişel İrəvanda verdiyi bəyanatda Qarabağın "status"u məsələsinə toxunmaqla Aİ-nin məsələnin həllində maraqlı olmadığını və sadəcə sülh prosesində fəaliyyətini aktivləşdirmək niyyətində olduğunu göstərir.
Aİ rəsmisi Şarl Mişelin regiona səfəri və onun nəticələri ilə bağlı politoloq Əlimusa İbrahimov Eurasia Diary-yə şərh verib.
“Məlum olduğu kimi, Avropa İttifaqı və Rusiya qarşıdurması müxtəlif sahələrdə - Ukrayna, Polşa, Qara dəniz, Aralıq dənizi, sanksiyalar və digər sahələrdə davam edir. Bu qarşıdurmanın bir aspektini də Ermənistan cəbhəsində görürəm. Ermənistan təhlükələr və təhdidlər qarşısındadır və ancaq Azərbaycanla münasibətlərin yaxşılaşdırılması halında vəziyyətdən çıxa bilər. Hesab edirəm ki, Nikol Paşinyan uzun müddət götür-qoy etikdən sonra məhz bu yolu seçəcək”, - deyə Əlimusa İbrahimov bildirib.
Politoloqun sözlərinə görə, Avropa İttifaqının proseslərdə aktiv fəaliyyətini gücləndirmək üçün yetərincə mexanizmləri yoxdur: “Aİ Ermənistanda və ya regionda fəaliyyətini bərpa etmək və yaxud gücləndirmək istəyirsə, mütləq Azərbaycan və Türkiyə ilə birgə hərəkət etməlidir, onların yanında olmalıdır, nəinki Ermənistanın. Aİ-nin Ermənistana yardımı düşünürəm ki, sonda Ermənistanda Rusiyameylli qüvvələrin güclənməsinə səbəb olacaq və bu da Ermənistan üçün heç də xoş nəticələrə gətirib çıxarmayacaq. Bu dəqiqə Paşinyan odla su arasındadır. Rusiyaya tərəf istiqamət götürürsə Aİ tərəfindən təsirə məruz qalır, Aİ və ABŞ-a meyl edirsə Rusiya tərəfindən daha ciddi təsirə məruz qalır. Paşinyanın indi durumu çox acınacaqlıdır. Bir tərəfdən Aİ və Rusiya, digər tərəfdən ölkədəki müxalifət olmaqla Paşinyan üçtərəfli məngənə arasında sıxılır. Təbii ki, belə olan vəziyyətdə hökumət başçısı özünü itirir və qeyri adekvat qərarlar qəbul edir. Üstəgəl, Azərbaycan və Türkiyə tərəfindən olan təzyiqləri də götürsək, Paşinyan və Ermənistanın indiki siyasi elitasının vəziyyəti heç də yaxşı deyil”.
Düşünürəm ki, Ermənistana olan diqqəti yalnız Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun çıxışlarında şahidi olmuşuq: “Ümumilikdə götürdükdə, Aİ-nin Ermənista-Azərbaycan münaqişəsinə diqqəti çox zəif olub. Buna pandemiyanın tüğyan etdiyi və Aİ daxilində çoxlu problemlərin olması səbəb olub. Zaman-zaman Aİ bu məsələyə qayıtmaq, ATƏT-in Minsk Qrupunun fəaliyyətini davam etdirmək, fəaliyyətini canlandırmaq istəmiş, lakin bu cəhdlərin heç biri lazımi nəticə veməmişdir və hələ də verməməkdədir. Avropada Azərbaycanın məsələni artıq həll etdiyini çox düzgün başa düşmüşlər və "status" məsləsini qaldırmaqla Ermənistanı öz tərəflərinə çəkmək, onu Rusiyanın təsir dairəsindən bir qədər də uzaqlaşdırmaq istəyirlər. Digər tərəfdən, Ermənistanda gedən Avropameylli proseslərə kömək etmək istəyirlər. Ermənistanda Rusiyanın təsirinin zəiflədilməsi və Rusiya əleyhinə olan qüvvələri yenidən gücləndirməsi, o cümlədən Paşinyana Rusiyanın təzyiqlərinə davam gətirməkdə kömək göstərilməsi istiqamətində Avropanın hərəkətə keçməsi lazım idi.
Aİ, o cümlədən ABŞ indiki şəraitdə hansı halda Ermənistana yardım edə bilərlər, yaxud da onun arxasında durduğunu bildirə bilərlər? Bu gün Ermənistanın sözdə Dağlıq Qarabağın “statusu”nun müəyyən edilməsi məsələsinə yenidən qayıdılmasının vacib olduğunu vurğulamaqla deyilən sözlər Paşinyanın mövqeyini gücləndirmək üçündür. Aİ məhz bu mexanizmdən istifadə edir. Və Aİ-nin Ermənistanda vəziyyətə nəzarət etməyə qayıtmağından da xəbər verir, eyni zamanda Rusiyanın təsir gücünü azaltmaq istəyir”.
Ekspert qeyd edib ki, Ermənistan bu vəziyyətdən yalnız Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaqla çıxa bilər: “Ermənistan Azərbaycanla münasibətləri yaxşılaşdırmaqla həm Rusiyanın, həm Aİ və ABŞ-ın təzyiqlərinə davam gətirə bilər. Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin yaxşılaşması Ermənistanda iqtisadi vəziyyətin də normallaşmasına səbəb olacaq ki, bu da əhalinin təzyiq və təsirinin azalmasıyla nəticələnək. Eyni zamanda, üçtrəfli bəyanatdan irəli gələn məsələlərin həyata keçirilməsi həm sərhəddə gərginliyi zəiflədər, həm də iqtisadi vəziyyəti normallaşdırar. Bu da Paşinyanın vəziyyətini xeyli dərəcədə yüngülləşdirə biləcək.
Paşinyana yeni hökumıti qurarkən dəstək lazımdır. İndiki şəraitdə Rusiya Paşinyanı Moskvaya dəvət etməklə ona öz göstərişlərini vermiş və bu göstərişlər nə Paşinyanın, nə Ermənistandakı Rusiya əleyhinə olan mövcud qüvvələrin heç də xoşuna gəlməyib. Paşinyanın Moskvaya getməsi Aİ və ABŞ-da ona Rusiyanın dəstək verməsi kimi deyil, Rusiyanın Ermənistana təsirinin daha da gücləndirilməsi üçün atılan addım kimi qiymətləndirilir. Paşinyan hələ hakimiyyətə gəlməmiş və baş nazir kürsüsünə otrmamış Moskvaya getdi. Çoxları düşünürdü ki, bu səfəri Rusiyameylli qüvvələr təşkil edib və Paşinyan Rusiya ilə daha sıx münasibətlər quracaq. Lakin düşünürəm ki, bu səfər Paşinyanın əleyhinə idi. Hökumət qurulmadan Moskvaya dəvət olunması onu göstərirdi ki, Kreml Rusiyameylli qüvvələrin hakimiyyətdə təmsil olunması üçün Ermənistanın daxili işlərinə müdaxilə edir. Bu isə yaxın gələcəkdə Ermənistanın Rusiyadan daha asılı vəziyyətə düşməsi və daha yaxınlaşmasına səbəb olacaq. Və Belarus kimi Rusiyaya daha yaxından bağlı olacaq.
Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov dəfələrlə status məsələsinin gündəmdə olmadığını deyib. Lavrov və Rusiya Prezidenti Putinin fikri belədir ki, Ermənistan Azərbaycanla yaxınlaşdıqca "status" məsələsi yada düşməyəcək. Bu Ermənistanda bəzi qüvvələri Rusiyadan narazı salmışdı”.
Ə. İbrahimovun sözlərinə görə, Aİ rəsmisi Şarl Mişelin regiona səfəri çoxdan və çox böyük maraqla gözlənilirdi: "Həm Ermənistan, həm də Azərbaycan minalanmış ərazilərin xəritələrinin və əsirlərin verilməsi məsələsində istənilən imkandan istifadə etməkdə maraqlıdır. Amma Aİ-nin sözdə Dağlıq Qarabağın “statusu” haqda bəyanatları onların xoşməramlı olmadığını göstərir. Düşünürəm ki, onlar status məsələsində bu qədər ciddi olacaqlarsa, Azərbaycan nə xəritələrin, nə də əsirlər məsələsində maraqlı olmayacaq. Ona görə Şarl Mişelin səfəri zamanı bu məsələyə baxılmaya bilər. Çünki “status” bəyanatıyla Aİ Azərbaycanı bir qədər özündən uzaqlaşdırıb. Ermənistanla Azərbaycan arasında və regionda vəziyyətin bu həddə çatmasında günahkar Aİ və onun patronajlığı əsasında fəaliyyət göstərən ATƏT-in Minsk Qrupu olub. Əks təqdirdə Ermənistan Rusiyanın təsir dairəsinə düşməzdi. Aİ ölkələrinin münaqişəyə münasibəti konstruktiv deyil, destruktivdir. Ancaq onlar unutmamalıdırlar ki, Azərbaycan 30 il əvvəlki Azərbaycan deyil və bundan sonra da Azərbaycanın o torpaqlardan didərgin düşmüş insanları geri qaytarmaq üçün ikinci 30 ili gözləmək imkanı yoxdu. Azərbaycan BMT-nin həyata keçirə bilmədiyi qətnamələrini yerinə yetirdi. Hər halda BMT Aİ-dən böyükdür. Öz təhlükəsizliyini təmin etmək,və iİşğalda qalan digər torpaqlarını da azad etmək üçün Azərbaycan hər zaman əzmkarlıqla fəaliyyət göstərəcək.
Şarl Mişelin Ermənistan və Azərbaycana səfəri hesab etmirəm ki, müəyyən məsələlərdə qarşılıqlı anlaşmanı gücləndirəcək. Bu səfər Rusiya-Ermənistan və Rusiya- Aİ arasında qarşıdurmanın daha da güclənməsinə səbəb olacaq. Bu isə Ermənistanda yenidən insanların küçələrə axmasına gətirib çıxaracaq. Rusiyameylli qüvvələr bir tərəfdən, və digər tərəfdən Avropameylli qüvvələr baş qaldıracaq. Qarşıdurma güclənəcək və bir aydan sonra, sentyabrda Ermənistanda vəziyyətin axardan çıxacağını gözləyirəm. Təbii ki, vəziyyət sabit olmayanda nə danışıqlar prosesi normal gedir, nə də sülh və əminamanlıq bərpa olacaq. Bunlar Ermənistanın əleyhinə işləyir. Revanşist qüvvələr Rusiya təsiri altında baş qaldıracaq. Yanvara qədər Rusiya vasitəsilə ilə yenidən dövlət çevrilişinə cəhd ola bilər. Paşinyan Rusiyanın istəyini yerinə yetirə bilməyəcək və Rusiyameylli qüvələrin hakimiyyətdə təmsil olunmasına imkan verməyəcək. Aİ və ABŞ qərbmeylli qüvvələrə təsir edəcək, yardım edəcək. Ermənistanın gələcəyini yaxşı görmürəm. Ermənistanda olan qarışıqlıqdan istifadə edən Azərbaycan öz silahlı qüvvələrini daha da inkişaf etdirəcək, iqtisadiyyatını daha da möhkəmləndirəcək, Türkiyə ilə münasibətlərini daha da gücləndirəcək və gələcəyə daha ümidlə baxacaq. Yaxın iki-üç ayı bu vəziyyətdə görürəm".
Səlimova Gülnar
Məqalə Azərbaycan Respublikası Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanmışdır
