Hər bir millət öz tarixi ilə qürur duyur və müasir gücünü tarixi zəfərlərindən, bu zəfərlərin bayram olaraq qeyd edilməsinin yaratdığı psixoloji ilhamdan alır. Müstəqillik günü, müharibələrdə böyük zəfərlərin əldə edildiyi günlər, inqilab günləri və s. xüsusi şəkildə hər il qeyd edilir. Həmçinin bəzi xalqlar üçün bu tarixi günlərin daha çox yaşandığı aylar ayrı bir önəmə malikdir. Məsələn, türklər üçün istiqlal müharibəsinin başlandığı may ayı, almanlar üçün “Berlin divarı”nın söküldüyü noyabr ayı, yaponlar üçün imperatorun doğum günü və yeni ilin qeyd edildiyi dekabr ayı olduqca əziz aylardan biri hesab olunur.

Sentyabr ayı Azərbaycanın tarixini dəyişən, ölkəmizin ərazi bütövlüyünü təmin etməsi baxımından əlamətdar hesab edilən hadisələrin yaşandığı bir ay olmaqla xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Bu baxımdan sentyabr ayı milli qürur ayı kimi də xarakterizə oluna bilər.

Niyəmi? Gəlin sentyabrında tariximizi dəyişən, bir millət və dövlət olaraq yenidən formalaşdığımız və hər zaman qürurla anacağımız iki əlamətdar hadisəni qeyd edək.

Birinci tarix

1918-ci il, 15 sentyabr. Bakı Qafqaz İslam Ordusu – Azərbaycan və Türkiyə arasında formalaşmış ilk “Turan ordusu” – tərəfindən azad edildi. Uzun və gərgin döyüşlərin nəticəsində bolşevik-daşnak hərbi birləşmələri, Sentrokaspi Diktaturası hökumətinin eser-menşevik hərbi birlikləri və  ingilis ekspedisiya qruplaşması qəhrəman ordumuz tərəfindən ağır məğlubiyyətə uğradıldı. Əgər o tarixi gün, tarixi zəfər olmasaydı, Bakının, Azərbaycanın bu gün hansı vəziyyətdə, hansı formada olacağını təsəvvür etmək belə, mümkün deyil.

Bu zəfər yeni qurulan cümhuriyyətimizlə birlikdə, vətənimiz olan Azərbaycanın tarixini dəyişdi. Bakının azad edilməsilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin dənizə, Xəzərə çıxışı yarandı ki, bu geosiyasi baxımdan çox mühüm amil idi. Dövrün neft bumunun yaşandığı və neft sektoruna ayrılan milyonlarla birlikdə, milyonçuların da şəhəri olan Bakı gənc cümhuriyyətimizin paytaxtı elan edildi.

Bakımızın azad edilməsilə Azərbaycanın tarixində böyük bir geridönüş yaşandı. Bakı ilə birlikdə Azərbaycan artıq neft-qaz ehtiyatlarını, dənizi və dəniz sərvətlərini, özünə qaytardı, hərbi və ticari donanmaya sahib oldu, mədəni-tərəqqi səviyyəsi yüksək bir paytaxta yiyələndi.

P.S. Cümhuriyyət qurucularının İrəvanı satdığını iddia edənlərin, 103 il əvvələ dönüb, onların min-bir çətinliklərlə Bakını necə azad etməsinə baxması gərəkir. Bakını azad edən və onu Azərbaycanın paytaxtına çevirən qurucu atalarımızın 103 il öncə atdığı bu addımlar, bugünkü respublikamızın geosiyasi kodunu müsbət yöndə dəyişmişməklə birlikdə, dövlətimizin siyasi və iqtisadi gücünün özəyini formalaşdırıb. Cümhuriyyət qurucuları xəyanətdə günahlandıranlar, zəhmət olmasa bir neçə dəqiqəlik Bakısız Azərbaycanı təsəvvür etsinlər. Bəlkə o zaman öz fikirlərindən utanarlar...

İkinci tarix

2021-ci il, 27 sentyabr. Bakının azad edilməsindən 102 il sonra Azərbaycan tarixində daha bir geri dönüş yaşandı. Sentyabrda başlanan və 44 gün davam edən Vətən müharibəsi ordumuzun düşmən üzərində parlaq qələbəsi ilə başa çatdı və Qarabağda 28 illik işğala son qoydu.

Tarixin bir cilvəsidir ki, 102 il sonra qalib tərəf də (azərbaycanlılar), məğlub tərəf də (ermənilər) eyni idi. 1918-ci ilin 15 sentyabrında Bakının azad edilməsi bizi dövlət və millət olaraq necə birləşdirmiş, həmrəy bir gücə çevirmiş və tariximizin axınını müsbət yöndə dəyirdirmişdisə, 2020-ci ilin 27 sentyabrında başlanan və 10 noyabrında başa çatan Vətən müharibəsi də Qarabağın azad edilməsi ilə birlikdə üç minə yaxın şəhidimizin qanı bahasına bizlərin “məzlum” kimliyimini, məğrur millətə dəyişdi.

Sentyabr ayı azərbaycanlılar üçün milli qürur ayıdır. Bu ayı və bu tarixi zəfərləri millətimizə yaşadan əcdadımıza, o əcdadın iziylə gedib, vətən bağçasını qanıyla suvaran qəhrəman əsgərlərimizə bu ay və hər ay, hər gün və hər an minnətdarıq...

Bakının işğaldan azad edilməsinin 103-cü il dönümü münasibətilə bu gün paytaxtda keçirilən parad və tədbirlərdən eksklüziv görüntülər

Nicat İsmayılov