Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Valday Beynəlxalq Disskusiya klubunun plenar iclasında bildirib ki, Ermənistan və Azərbaycan sərhəd məsələsini sovet dövründən qalma xəritələr əsasında həll edə bilər, lakin bu proses qarşılıqlı kompromislər tələb edir. Onun sözlərinə görə, Rusiyanın iştirakı olmadan burada heç nə etmək mümkün deyil: “İki tərəf və Rusiyadan başqa heç kim lazım deyil. Burada çox sadə, praqmatik şeylər var. Çünki Rusiya ordusunun Baş Qərargahında SSRİ respublikaları arasındakı sərhədlərin haradan keçdiyini göstərən xəritələr var”.
V. Putin qeyd edib ki, əsas məsələ Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlər qurmaqdır: "Ümid edirəm ki, biz buna nail olacağıq. Biz çoxtərəfli formatın da tapılmasının tərəfdarıyıq. O cümlədən, Minsk Qrupunun işini aktivləşdirməyin tərəfdarıyıq".
Putinin daha bir maraqlı açıqlaması rus sülhməramlılarla bağlı olub: "Məsələ onda deyil ki, bizim Bəyanatların müvafiq bəndində Rusiya kontingentinin qalma müddətinin uzadılmasının mümkünlüyü nəzərdə tutulur. Bəyəm məsələ bundadır? Məsələ iki ölkə arasında münasibətlərin qurulmasındadır.
Azərbaycan Naxçıvanla normal əlaqənin qurulmasında, kommunikasiyaların açılmasında maraqlıdır. Bu Ermənistan qarşısında duran ən birinci vəzifələrdən biridir", - deyə Putin qeyd edib.
Bununla bağlı politoloq Yeganə Hacıyeva EDNews.net-ə açıqlamasında bildirib ki, 10 noyabr bəyannaməsinin həyata keçirilməli olan bəndləri var. Onun sözlərinə görə, Vladimir Putinin qeyd etdiyi xəritələr Cənubi Qafqazda üç dövlətin hamısı arasında var: “Biz son zamanlar Ermənistan tərəfini istifadə edərək Cənubi Qafqazda imtiyazlar əldə etmək istəyən çox sayda kənar qruplar görürük. Bu qrupların üzdə görünən və görünməyənləri var. Üzdə görünən tərəfləri hərbi, siyasi və təhlükəsizlik dairələridir. Fransa, həmçinin İran hansı ki, Azərbaycanla münasibətlərdə çox dərinə gedərək assimetrik müharibənin 90 faiz elementlərini tətbiq edir. Görünməyən tərəflər isə maliyyə, iqtisadi dairələlərdir və proseslərə təsir etmək, bu və digər tərəflərə təzyiq göstərmək istiqamətində səfərbər olunublar”.
Y. Hacıyevanın sözlərinə görə, Rusiya, Azərbaycan və Türkiyə digər aktorların prosesə qiyabi qoşulmasında bir koalisiya kimi maraqlı olsalar da, onların formalaşdırdığı şərtlərdən kənarda kimlərinsə şərt qoymasında maraqlı deyillər. Politoloqun sözlərinə görə, Minsk Qrupunun işinin aktivləşdirilməsi heç bir əsas verməyəcək, çünki bunun üçün baza yoxdur: “44 günlük müharibədən sonra region sülh mərhələsinə qədəm qoyub. Digər tərəflər bu üç ölkənin qoyduğu şərtlərlə oynamağa məhkumdurlar. Sülhü möhkəmləndirəcək tək format 10 noyabr razılaşmasıdır. Təkliflər çoxdur, bunlardan biri olan ATƏT-in Minsk Qrupunun aktivləşməsi istiqamətində fəaliyyət ancaq üçtərəfli razılaşmanın həyata keçirilməsində icraçı qismində ola bilər. Çünki Minsk Qrupu öz hərəkətsizliyi ilə özü-özünü proseslərdən kənarlaşdırıb. Onlar üçün bu konflikt turizm diplomatiyası prosesi idi. Minsk Qrupu ATƏT coğrafiyası üçün Qərb institutlarına vura biləcəyi ən pis zərbəni vurub, məsələn Qərbi Avropa birliyini bu proseslərdən kənarlaşdırıb. Minsk Qrupu Qarabağ münaqişəsindən savayı, həm də post-sovet ölkələrində bütün konfliktlərin nizamlanması formatı idi, amma indi konfliklərin həlli üzərindən rıçaqları yoxdur.
Putinin də dediyi kimi, sərhəd məsələsi ancaq Rusiya, Ermənistan, Azərbaycan tərəfindən həll oluna bilər: “Doğrudan da belədir və Minsk Qrupu yalnız icraçı qismində iştirak edə bilər. Azərbaycan Prezidenti və Ermənistan baş nazirinin görüşünü təşkil edə bilərlər, lakin bu proses Rusiyanın xəritələri əsasında davam edəcək. ATƏT-in Minsk Qrupuna belə bir mövqe lazımdır, ya yox bu artıq başqa bir mövzudur”.
Politoloqun sözlərinə görə, Rusiya Türkiyə ilə paralel 10 noyabr razılaşmasının təhlükəsizlik aspektləri üzrə icraçıdır: “Türkiyə sülhə nəzarətdə icraçıdır, Ağdamda texniki sahədə iştirak etməklə mərkəzdən idarə olunur, Rusiya isə müvəqqəti olaraq yerləşdikləri, nəzarət etdikləri Azərbaycan ərazilərində etnik erməni Azərbaycan əhalisinin müdafiəçisi qismində çıxış edir. Putin sülhməramlılarla bağlı fikrini isə Qarabağ Azərbaycanın iqtisadi layihələri, hüquqi, sosial və sivil institutlarına fəaliyyəti cəlb olunana, Qarabağ faktiki Azərbaycanın bir bölgəsi olaraq fəaliyyət göstərənə qədər orada qalacaqlar kimi səsləndirir. Sülhməramlıların orada qalması Azərbaycanın bu kimi prosesləri nə qədər daha tez həyata keçirəcəyindən də asılıdır. Azərbaycan Prezidenti bildirib ki, müharibə bitib və biz sülhdə maraqlıyıq və Ermənistan tərəfinin də bu kommunikasiyaların açılması prosesinə cəlb olunması lazımdır. Konstitusiya görə, Azərbaycan vətəndaşlarına şamil olunan hüquqlar etnik erməni vətəndaşlara da şamil ediləcək. Bunlardan biri də Qarabağın etnik erməni əhalisinin sosial təminatlarında Azərbaycan Konstitusiyanın şərtlərinin şamil olunması istiqamətindədir".
Ekspertin sözlərinə görə, sülhməramlıların qalmasının prosesdə bir əsası yoxdur, çünki bu qədər maliyyənin çəkilməsi istiqamətində Rusiyanın buna sadəcə bir müddətdən sonra ehtiyacı olmayacaq: "Daha lokal və mobil formada, yəni Azərbaycan ordusu və sərhəd xidmətlərinin də fəaliyyəti ilə erməni əhalisinin inteqrasiyasının davamında bu proses bitəcək.
Zəngəzur dəhlizinin açılmasıyla bağlı ekspert qeyd edib ki, istər Meğri ilə, istərsə də Zəngəzurla bağlı dəhlizin keçəcəyi ərazilər artıq məlumdur. Həm Zəngəzur dəhlizinin keçəcəyi Sünik vilayətində, həm də Naxçıvana keçəcək dəhlizlər üçün ərazilər ayrılıb. Bu proses artıq başlayıb və kommunikasiyaların açılması istiqamətində Rusiyanın Ermənistana təzyiqləri davam edəcək. Zəngəzur dəhlizinin legitimləşdirilməsi üçün erməni cəmiyyətində - Zəngəzurdan dəhliz olmazsa, Laçından da dəhliz olmayacaq fikri aşılanır”.
Gülnar Səlimova
Məqalə Azərbaycan Respublikası Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanmışdır
6.3.4. ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi