10 noyabr üçtərəfli bəyanatına əsasən, Azərbaycan və Ermənistan sərhədlərinin delimitasiyası və demarkasiyası müəyyən edilməlidir. İki dövlət arasında yekun sülh müqaviləsinin imzalanması üçün bu bəndin icra edilməsi vacibdir.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin Soçidə keçirilən ənənəvi Valday forumunda çıxışı zamanı Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədləri müəyyən edilməsi məsələsinə toxunaraq deyib ki, sovet dövründə müttəfiq respublikaların sərhədlərini göstərən xəritələr Rusiya ordusunun Baş qərargahındadır: "Bu sənədlər əsasında tərəflərlə sakitcə oturub danışmaq olar – orada elə şeylər var ki, qarşılıqlı kompromislər tələb edir: haradasa nəyisə dəyişmək lazımdır, haradasa nəyisə dəyiş-düyüş eləmək lazımdır. Sadəcə, bunun hər iki tərəfə faydalı olduğunu qəbul etmək lazımdır. Bunu eləmək olar, ya yox? Olar".
Politoloq Şahin Cəfərlinin sözlərinə görə, ehtimal olunur ki, Putin dəyiş-düyüş məsələsi deyəndə, Qazaxın 7 kəndini və ya bir hissəsini Gədəbəyin Başkəndi ilə dəyişməsini nəzərdə tuturdu. O, bildirib ki, Başkənd kəndi həm Gədəbəy üçün həm də bütövlükdə Azərbaycan üçün önəmli bir ərazidir.
Öz növbəsində Təhlükəsizlik Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham İsmayıl qeyd edib ki, Başkəndin yalnız Naxçıvanın Kərki kəndi ilə dəyişdirilməsi Azərbaycanın marağındadır.
Qeyd edək ki, Sovet İttifaqı dağılandan sonra Azərbaycanla Ermənistan arasında müharibə başlayanda Azərbaycan Respublikasına aid Qazaxın yeddi və Naxçıvanın bir kəndi Ermənistanın, Ermənistan Respublikasına aid Başkənd isə Azərbaycanın nəzarətinə keçib.
Erməni siyasi şərhçi Ruben Mehrabyan deyir ki, Rusiya delimitasiya və demarkasiya prosesinə nəzarəti ələ keçirir və bundan həm Azərbaycana, həm də Ermənistana təzyiq kimi istifadə edə bilər. O deyib ki bu uzun prosesdir və heç Gürcüstanla bu proses başa çatmayıb: “İlk baxışda adama elə gəlir ki, demarkasiya və delimitasiya ilə bağlı razılıq əldə olundu, hər şey həll olundu amma belə olmayacaq”.
ABŞ administrasiyasının keçmiş Sovet İttifaqı üzrə keçmiş müşaviri Pol Qobl bildirib ki, Azərbaycan müraciət edərsə ABŞ da bu işdə yardımçı ola bilər.
Bəs Putinin ərazilərin dəyişdirilməsilə bağlı dediyi ehtimal varmı və bu necə mümkündür?
Mövzu ilə bağlı sabiq dövlət müşaviri, politoloq Qabil Hüseynli EDNews.net-ə açıqlama verib.
“Putin deyir ki, guya onun hökuməti və adamları sərhədlərin demarkasiyası və delimitasiyasının müəyyənləşdirilib təsdiq edilməsi məsələsi üzərində işləyir. Çar Rusiyası xəritələrindən tutmuş, Sovet İttifaqı dövründəki Müdafiə Nazirliyi, eləcə də Rusiya Müdafiə Nazirliyinin sərəncamında olan xəritələr daha dəqiq xəritələrdir, o xəritələrlə işləyib hər iki tərəfə təkliflər verilib. Bu xəritələrlə işləyib sərhədlərin müəyyənləşdirilməsinə Azərbaycan da tərəfdardır. Bəzi yerlərdə - bu dağlıq ərazilər ola bilər - xüsusən Kəlbəcər və Laçın rayonunda, eləcə də Qubadlının özündə müəyyən dağlıq ərazilər var ki, onlarda sərhədlərin tam dəqiqləşdirilməsi müəyyən çətinliklərlə müşayiət olunur. Çaylar, çayların bölünməsi və s. var”.
Politoloq bildirib ki, müəyyən kompromisləri nəzərə almaq olar, amma söhbət Qazaxın yeddi kəndindən gedirsə, bu danışıq mövzusu olmamalıdır: “Başkənd Gədəbəyin içərisində ortabab bir kənddir. O kəndin əvəzinə təbii ki, zənnimcə, Qazaxın yeddi kəndi yox, uzaqbaşı bir kənd və yaxud Naxçıvanın Kərki kəndi ən yaxşı dəyiş-düyüş formasıdır. Qazaxın yeddi kəndi Qazaxın və Azərbaycanın qərb rayonlarının canıdır. Qazaxın yeddi kəndinin bir hissəsi Gürcüstana qədər gedib çatır. Ona görə də, bu məsələlərdə hər hansı bir güzəşt olmamalıdır. Qazaxla bağlı sərhədlər Sovet dövründə necə olubsa, o cür də olmalıdır. Başkənd ilə Kərkini dəyişmək olar. Və ya sərhədin başqa hissələrində hansısa ağlabatan güzəştləri etmək olar”.
Q. Hüseynli əlavə edib ki, Sovet dövründə bu, inzibati sərhədlər idi, dövlət sərhədləri deyildi: “Ona görə, Azərbaycanda hamı öz torpağını, ərazisindən tutmuş əkin-biçin sahəsinə kimi çox yaxşı tanıyır. Xəritələr də bunu dəqiq təsbit edir. Putin deyib ki, bu prosesdə Rusiya, Ermənistan və Azərbaycandan savayı üçüncü tərəf lazım deyil, bununla razılaşıram. Rusiya həm də Sovet İttifaqının varisidir. Belə bir iddiaya sahiblənməsini qəbul etmək olar, amma obyektiv münsif olmalıdır və subyektivliyə yer verməməlidir. Onsuz da Azərbaycan sərhədlərini dəqiq bilir və bu sahədə ona yönələn təzyiqləri qəbul etmir”.
Ekspert bu məsələdə ABŞ-ın iştirak etmək istəyi ehtimalı barədə də danışıb: “Pol Qobl yaxşı siyasətçi olsa da, onun hökumətinin başında duran Baydenə bel bağlamaq olmaz”.
Gülnar Səlimova
Məqalə Azərbaycan Respublikası Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanmışdır
6.3.4. ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi
