Dekabrın 7-də ABŞ prezidenti Co Baydenlə rusiyalı həmkarı Vladimir Putin arasında virtual görüş baş tutub. Görüş 2 saat 1 dəqiqə davam edib. Görüşdə prezidentlər Ukraynanın şərqində artan gərginliyi müzakirə edib. Qeyd edək ki, görüş xeyli gərgin keçib və liderlərin bir-birilərinə açıq xəbərdarlıqlar etməsi ilə yadda qalıb.
Baydenin təhdidləri...
Rusiyanın Ukrayna sərhədinə 100 minlik ordu yığması və Ukraynanın şərqində hərbi gərginliyin artması Baydeni Putinlə təkbətək görüşə vadar edən əsas detal idi. Baydenin bu görüşü keçirməkdə əsas məqsədi isə Putinə “göz dağı” vermək və onu hansısa bir hərbi müdaxilədən çəkindirmək məqsədi daşıyırdı.
Bu məqsədlə Bayden görüş zamanı Putini açıq şəkildə təhdid edib. O, bildirib ki, əgər Rusiya Ukraynaya qarşı yeni hərbi təcavüz aktını gerçəkləşdirsə, ona qarşı çox ciddi sanksiyalar tətbiq ediləcək.
Bu arada, Bayden Putindən əvvəl Fransa, Britaniya, İtaliya və Almaniya liderləri ilə görüşmüşdü. Bu görüşlərin məzmunu isə eyni idi: Rusiyaya qarşı sanksiyalar...
Məlum olduğu kimi Putin çox da sanksiyadan və təhdiddən çəkinən bir dövlət başçısı deyil. O bunu Abxaziya və Krımın işğalı zamanı bütün dünyaya nümayiş etdirib. Ona görə də Baydenin Putini sanksiyalarla qorxutmağa çalışması bir o qədər ciddi çəkindirmə tədbiri kimi görünmür. Lakin bu dəfə amerikalılar dərsinə yaxşı hazırlaşıb. Belə ki, ABŞ sonuncu görüşdən əvvəl Rusiyanı “Swift” sanksiyası ilə qorxudub. Qeyd edək ki, “Swift” beynəlxalq valyuta transferlərinin həyata keçirildiyi sistemdir. Beləliklə, Bayden Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi halında Moskvanı qlobal maliyyə sistemindən tam təcrid etməklə hədələyir. Xatırladaq ki, Rusiyanın qaz ixrac etdiyi ölkələr ona məhz bu sistem vasitəsilə ödəniş edir. Qaz və pul isə Kremlinin ən zəif yeridir.
Baydenin digər təhdidi isə Şimal Axını-2 layihəsinin tamamilə dayandırılması ilə bağlıdır. Məhz bunu real təhdidə çevirmək üçün Bayden Putindən əvvəl Almaniya kansleri Merkellə görüşmüşdü...
Baydenin masasında bir də siyasi-hərbi təhdid var idi. Əgər Rusiya Federasiyası Ukraynaya qarşı "aqressiv" hərəkət edərsə, ABŞ Şərqi Avropada hərbi mövcudluğunun genişləndirilməsi tələblərinə müsbət cavab verəcəkdi.
Putinin təhdidlərə cavabı – “status-kvo”
Putinin bu təhdidlərə cavabı isə qısa və konkret olub: Rusiya Ukraynaya qarşı hücum etməyi planlaşdırmır. Qoşunların geri çəkilməsi və gərginliyin azaldılmasına gəldikdə isə Moskvanın iki tələbi var:
1. ABŞ NATO-nun şərqə doğru genişlənməyəcəyi ilə bağlı qarantiya versin. Yəni, Rusiyanın Ukrayna ilə müharibə etmək fikri yoxdur, o şərtlə ki, Ukrayna NATO-ya daxil olmasın...
2. Status-kvo qorunub saxlanılsın. Belə ki, Rusiya prezidenti Minsk və Normandiya formatında əldə edilən razılaşmalara əməl edilməsi və rəsmi Kiyevin Donbasdakı hərbi həmlələrini dayandırmasını tələb edir. Yəni, Putin işğal etdiyi ərazilərdə “sürünən müharibə”nin yox, status-kvonun bərqərar edilməsini tələb edir.
Nəticə
Beləliklə, ABŞ və Rusiya liderləri arasında baş tutan danışıqlarda yekun bir nəticə əldə edilməsə də ümumi razılaşma əldə olunub. Bu status-kvonun qorunması ilə bağlıdır. ABŞ Çinlə rəqabətin gücləndiyi dövrdə Rusiya ilə problem yaşamaq istəmir, Rusiya da iqtisadi vəziyyətini ağırlaşdıracaq, daxili narazılıqları artıracaq addımlar atmaqdan çəkinir. Ona görə də indiki vəziyyətdə Ukrayna məsələsində Putin və Baydenin mövqeləri status-kvonun saxlanılması məsələsində üst-üstə düşür. Bu vəziyyətsə Ukrayna üçün heç də sərfəli deyil.
Bayden-Putin görüşündən 3 həftə əvvəl Ukrayna Müdafiə naziri ABŞ-a rəsmi səfərə gedib, Pentaqon rəhbərliyi ilə görüşmüşdü. Ukraynalı nazir amerikalı həmkarlarından hava hücumundan müdafiə sistemləri, PUA əleyhinə elektromaqnit qurğular, tank əleyhinə raketlər və s. istəmişdi. Ukrayna bütün bunları yeni müharibəyə başlayıb torpaqlarını azad etmək üçün tələb edirdi. Lakin görünür ABŞ Ukraynanın ərazi bütövlüyü uğrunda yeni müharibəyə başlamasına, yəni Rusiya ilə kəllə-kəlləyə gəlməyə hələlik hazır deyil...
Nicat İsmayılov
