Qazaxıstandakı əfqan tələbələrin davranışı, münasibətləri və inanclarına baxış Yasir Raşid

Ənənənin çağırışları müasirliyin əleyhinədir -Qazaxıstandakı əfqan tələbələrin davranışı, münasibətləri və inanclarına baxış

Analitika 13:46 23.09.2016
İnsan həyatının başlanğıcı milyon illər bundan əvvələ dayanır. İndiki dövrə qədər  insan həyatı bir neçə mərhələdən keçib. Məsələn, Daş dövründən Mis dövrünə, dəmir dövründən bu günə qədər olan mərhələlər. Bu bir faktdır ki, insan həyatı boyunca sağ qalmaq üçün hiss etdiyi maddi və mənəvi ehtiyaclarına uyğun olaraq hər şeyi yaradıb və kəşf edib. İnsanların düşüncə və münasibətləri mənəvi qaydaları formalaşdırıb, intellektual dəyərləri yaradıb. Amma ənənə insan cəmiyyətinin böyük etik-mənəvi hissəsidir: Bir tərəfdə Yaradıcının kainatı yaratdığı inancı, digər tərəfdə bu cəmiyyətin fərdi və sosial əxlaqı arasında əlaqəni müəyyənləşdirir. 
 
Bu gün ənənə öhdəlik və prinsiplərin riayət və uyğunluğudur və zamanla müqayisədə köhnədir. Amma bu insan şəxsiyyətinin inanc və tendensiyaları üzərində kök salıb. Onlar daha yaxşı sosial münasibətləri təmin etməyə zəmanət verir. 
 
Digər tərəfi formalaşdırdıqda, yeni və kalssik təriflərin hər ikisində ənənə var və dinlə ayrılmaz surətdə bağlıdır. 
 
Beləliklə, ənənə tərəfdarları, yaxud ənənəvi insan inancları həmişə intellektual, mənəvi ehtiyacları və onların hörmətlə davranışını, ənənəvi mətnlərdə deyilənlərlə qarşılaşdırmağa və əlaqələndirməyə çalışır. 
 
Amma bir tərəfdə, insan cəmiyyətinin bütün sahələrində, xüsusi ilə elm və fəlsəfi inqilabda inkişafla ənənə özü  müasirlik adlanan hadisə ilə qarşı-qarşıyadır. 
 
Başqa sözlə, müasirliyin inanc və dəyərləri ənənə ilə müəyyən edilən inanc və dəyərlərin çoxundan tamamilə fərqlidir. Bu başqa faktdır ki, Avropada maarifçiliyin başlaması, mədəniyyət və ənənəvi dəyərlərin yeni mədəniyyət və inanclarla transformasiyası bütün insanlara müasirliyin bəhrəsini bərabər formada verməyib. Demək olar ki, Qərblə Şərq arasında ənənə və müasirlik arasında münaqişə görünür. 
 
Qeyd edilməlidir ki, bizim müzakirəmiz ənənə və müasirlik arasında təhlillər, yaxud əlaqələrin öyrənilmıəsi və ya qarşıdurma deyil.
 
Bu məqalə müasirliyin böyüklüyünə, onun yadlaşdırma hissinə insanların ənənəvi inancları və reaksiyalarına qısa baxışdır. Bu yazıda biz Qazaxıstanın müasir və plüralist cəmiyyətində nisbi olaraq anomaliyalar yaradan əfqan tələbələrin vəziyyəti, davranışı, münasibəti və inanclarını öyrənəcəyik. 
 
Məqalədə iki ümumi məsələ izlənir. Hazırda müzakirə mövzusu genişdir; biz bunu birlikdə edəcəyik. Biz  ümid edirik ki, mövzu ilə əlaqəli faktları təqdim edə biləcəyik. 
 
Ənənə nədir, müasirlik nədir?
 
Ənənə sözünün bir neçə mənası var: Ənənə davam etmək mənasındadır. Bu məna ərəb sözündən gəlir. 1. “Ənənənin mənası” məqbul yol və metod
 2. “Ənənə eyni zamanda “yol və metod” çağırışı mənasındadır”. Bu mənaya uyğun olaraq insanların izlədiyi yol və onlar üçün vərdiş halına gələn ənənə adlanır. Onun zamanla müxtəlif mənaları olub. 
 
Müasirlik: Yeni həyat tərzində müasirliyin bir mənası var. Bu indi insanın sosial həyatının bütün sahələrini cəlb edən elmi fikri və inqilabın nəticəsidir. 
 
Ənənəvi və ənənəçi əfqan tələbələr: 
 
Şübhə yoxdur ki, Əfqanıstan Vətəndaş müharibəsi və tarixi bərabərsizlik də daxil olmaqla, müxtəlif səbəblərə görə, geridə qalıb. Əfqanıstan hələ də ənənə və ənənəpərəstliyin zirvəsindədir. Dini simvollar və dini mədəniyyət, elm və müasirliyə qarşı olan qədim miflər və şübhələrdən ruhlanan inanc və əfsanələr əfqan cəmiyyətinin ən gözə dəyən xüsusiyyətidir. 
 
Təqdimatda da hiss olunduğu kimi, biz yarı müasir Əfqanıstan cəmiyyətində ənənə və müasirlik mövzularını müzakirə edirik. Qazaxıstan elə bir ölkədir ki, illər əvvəl ənənədən keçmişdir və müasirlik əxlaq nümunələri, inanclar, qanun və insanların əxlaq normaları ilə xarakterizə olunub. Qazax müsəlmanlarının inancları Əfqanıstan müsəlmanlarının inanclarından çox fərqlənir. 
 
Gəlin ənənəvi Əfqanıstan tələbələrinin Qazaxıstan tələbələri və cəmiyyəti arasında qısa analizinə baxaq. Hazırda, Əfqanıstandan təxminən 700 tələbə Qazaxıstanda təhsil alır. Bu tələbələrin əksəriyyəti dindar və ənənəçidir və onlar müasirliyin qoxusunu duymayıb, yaxud hələ onun haqqında kitab oxumayıb. 
 
Qazax dini cəmiyyəti Qərb dini cəmiyyətinə çox yaxındır. Hökumət dünyəvidir və din, dini inanclar əsasən, şəxsi və intellektualdır. Biz müşahidə etmişik ki, Qazax gənclərinin dini düşüncələri qərbin müasir dini düşüncələridir. Əfqanıstanın ənənəçi gənclərinin namazını qılması çox vacibdir, sonra təhsil alması. Onlar inanır ki, hicab qadınlar üçün vacib olmalıdır. Ən pisi odur ki, onlar həmişə onların dini həyat mərhələlərini başa düşmədən  Qazaxıstan müsəlman cəmiyyətini tənqid edir,  onlar Qazaxıstan müsəlmanlarını din əleyhinə olmaqda ittiham edir. Ən absurd məsələ isə Qazaxıstanda yalnız dini cəmiyyəti tənqid etmək deyil, eyni zamanda əfqan versiyası olan dini təxribatı yaymağa çalışmaqdır: Dini radikalizm. 
 
Əfqanıstan tələbələrinin ənənəçiliyi yalnız dində deyil, onlar eyni zamanda ənənəvi geyinir, onların yemək təklif etmək yolu və sair Qazaxıstan cəmiyyətindən fərqlidir. 
 
Ruh ənənə qəfəsində tələdədir: Maraqlı faktlar
 
Bu bölmə müzakirənin ən maraqlı, eyni zamanda ən vacib hissəsidir. Ənənəçi Əfqanıstan tələbələri öz ənənələrinə sadiqdir. Onlar həmişə İslamın Əfqan versiyasını Qazaxıstanda tətbiq etməyə çalışır. Məsələn, Qazax qadını İslama zidd geyinir, mərasimlər, əyləncələr  keçirir və dini dəyərlərinin əksinə olaraq rəqs edir. Amma onların rəftarını öyrənmək maraqlı və heyranedicidir. İnanmaq çətindir, amma onların yanında bir neçə gün qalanda biz müşahidə etdik ki, onların ənənəçiliyinin arxasında ənənədən xilas olmağın güclü tendensiyası var və belə vəziyyətdə onlar həmişə günahkar hiss edir. Başqa sözlə, onların ruhu ənənə qəfəsində tələyə düşüb. 
 
Məsələni aydınlaşdırmaq üçün misal gətirək: Onlar konserti görür, iştirak edir, həzz alır və eyni zamanda günahkar hiss edirlər. Onlar həzz alır çünki təbii və mənəvi istək var, günahkar hiss edirlər çünki konsert və rəqs onların dini ənənəsində qadağan edilib. 
 
Başqa misal, onlar gözəl qazax, yaxud rus qızlarını görməkdən həzz alır. Amma eyni zamanda onlar günahkarlıq  hissi keçirirlər, çünki qadının çılpaq hissələrinə baxmaq onların dinində qadağandır. 
 
Sonda müzakirəni qısaltmalıyıq, buna görə də nəticədə bəzi məqamları xatırladacağıq. Ənənə və müasirlik hər ikisi insan münasibətini təsvir edir, amma çoxlu fərqlər var. Müasirlik intellektual mövqeyi ilə zamanın ehtiyacı olaraq ortaya çıxır, buna görə də onlar qarşı-qarşıyadır. 
 
Qeyd etmək lazımdır ki, Əfqanıstan cəmiyyəti hamısı eyni mədəni səviyyədə deyil. Əfqan etnik qrupları arasında bu gün yalnız Hazara xalqı tək xalqdır ki müasir rəftar, müasir mədəniyyət və müasir düşüncəyə sahibdir. 
 
Biz düşünürük ki, Əfqanıstanının ənənəçi tələbələrinin bu yolu keçməsinin ən yaxşı  yolu ənənəni keçmək, həyati elmə inam, intellektual dəqiqlik, plüralizmə inam və dini radikalizmdən uzaq hər cür rasionallıqdır.      

 

 
Yasir Rəşid
 
Bu hadisə Azərbaycan tarixində bir ilk oldu - Sahib Məmmədov və Əbülfəz Mehdiyev ilə MÜZAKİRƏ - VİDEO

Xəbər xətti

Milli Məclisin növbəti iclasının tarixi məlum olub
14:15 29.03.2024
Bu halda ipotekaya xitam VERİLƏCƏK
Bu halda ipotekaya xitam VERİLƏCƏK
14:05 29.03.2024
Azərbaycanda kişilərin 5 il erkən pensiya hüququ tanınacaq
14:00 29.03.2024
Füzulidə daha 35 ailəyə mənzillərinin açarları təqdim olundu
13:55 29.03.2024
Nazim Bəydəmirlinin həbs müddəti uzadılıb
13:50 29.03.2024
Filippində İsa Məsihin çarmıxa çəkilməsi canlandırılıb
Filippində İsa Məsihin çarmıxa çəkilməsi canlandırılıb
13:45 29.03.2024
Umud Mirzəyev: “Aİ-nin Cənubi Qafqaza səfəri regionu öz təsir dairəsində saxlamaqdır”
13:36 29.03.2024
Narkotik istehlak etməsi müəyyənləşdirilən şəxslər vergi orqanlarında xidmətə qəbul olunmayacaq
13:25 29.03.2024
Xüsusi rütbə vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinə ömürlük veriləcək
13:20 29.03.2024
Fransada inflyasiya kəskin artıb
Fransada inflyasiya kəskin artıb
13:15 29.03.2024
Bakıda yeni elektrik avtobusu istifadəyə verildi
13:05 29.03.2024
OPEC-dən həyacan təbili: Enerji qiymətləri kəskin bahalaşa bilər
OPEC-dən həyacan təbili: Enerji qiymətləri kəskin bahalaşa bilər
13:00 29.03.2024
Ötən il Azərbaycana xaricdən 1,7 mlrd. dollar pul baratı daxil olub
12:49 29.03.2024
Bu hadisə Azərbaycan tarixində bir ilk oldu - Sahib Məmmədov və Əbülfəz Mehdiyev ilə MÜZAKİRƏ - VİDEO
12:45 29.03.2024
Oğurluqda ittiham olundu, özünü güllə ilə vurdu - Maraqlı faktlar
12:30 29.03.2024
Cənubi Koreyada uşaq sahibi olan cütlüklərə 75 min dollar ödəniləcək
Cənubi Koreyada uşaq sahibi olan cütlüklərə 75 min dollar ödəniləcək
12:20 29.03.2024
“Crocus”da xəsarət alanların sayı 382 nəfərə ÇATDI
12:18 29.03.2024
AzTV Arayikin müsahibəsini niyə yayımlamadı? – RƏSMİ AÇIQLAMA
AzTV Arayikin müsahibəsini niyə yayımlamadı? – RƏSMİ AÇIQLAMA
12:15 29.03.2024
İndi dünya daha yavaş dönür
12:10 29.03.2024
“Pulu olmayan bələdiyyə necə fəaliyyət göstərsin?!” – Fazil Mustafa
12:05 29.03.2024
Aİ-nın Cənubi Qafqazda səfəri sülh prosesinə necə təsir edəcək? – Amerikalı Ekspert Açıqlayır – ÖZƏL
12:00 29.03.2024
Netanyahu Mossad rəhbərinin sülh təklifini RƏDD EDİB
11:55 29.03.2024
Şuşa şəhərində yeni məscidin təməli qoyulub
11:52 29.03.2024
Rusiya “Yars” raketi ilə təlimlərə çıxıb
Rusiya “Yars” raketi ilə təlimlərə çıxıb
11:50 29.03.2024
Lavrov Aİ-nın müşahidə missiyasını qınayıb
Lavrov Aİ-nın müşahidə missiyasını qınayıb
11:45 29.03.2024
Sosial xarakterli fövqəladə mühit rejimində qaydalarına riayət edilməməsinə görə cərimələr müəyyənləşir
11:42 29.03.2024
Hakim vəzifəsinə namizədlər üçün 30 yaş tələbi ləğv edilir
Hakim vəzifəsinə namizədlər üçün 30 yaş tələbi ləğv edilir
11:40 29.03.2024
Sanksiyalar Rusiyaya mane olur, ödənişləri almaq üçün mübarizə aparır
Sanksiyalar Rusiyaya mane olur, ödənişləri almaq üçün mübarizə aparır
11:38 29.03.2024
ABŞ yeni ittifaq yaradır... - ANALİTİKA
11:33 29.03.2024
Azərbaycanda bu maşınlar kəskin UCUZLAŞDI - Satmaq istəyənlər isə 3 dəfə artdı
11:28 29.03.2024
ABŞ və Aİ Ermənistanı niyə silahlandırır? – SƏBƏB VƏ MƏQSƏD
11:22 29.03.2024
Bakı-Sumqayıt şosesində yaranan sıxlığın SƏBƏBİ bilindi
11:17 29.03.2024
Rusiyalı səfir: ABŞ-la münasibətlər düzəlməyəcək
Rusiyalı səfir: ABŞ-la münasibətlər düzəlməyəcək
11:15 29.03.2024
Milli Məclisin iclası başlayıb
11:05 29.03.2024
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Mərkəzi Asiya ilə Avropanı birləşdirən təbii əlaqədir" - VİDEO
11:00 29.03.2024
Amerikalı cütlüklər İsrail əleyhinə kampaniya BAŞLATDILAR
10:56 29.03.2024
Ermənistan hökuməti "RTR-Planeta" telekanalında yayımlanan Solovyovun verilişinə qadağa tətbiq edib
Ermənistan hökuməti "RTR-Planeta" telekanalında yayımlanan Solovyovun verilişinə qadağa tətbiq edib
10:52 29.03.2024
Ankarada ZƏLZƏLƏ oldu
10:45 29.03.2024
Ermənistan İctimai Televiziyası: Bu kəndlər Azərbaycana qaytarılacaq
Ermənistan İctimai Televiziyası: Bu kəndlər Azərbaycana qaytarılacaq
10:40 29.03.2024
Buraxılış imtahanlarının cavabları nə zaman açıqlanacaq? – RƏSMİ AÇIQLAMA
10:36 29.03.2024
Hamısı