Komalarda, ümumi otaqlarda, məzarlıqlarda və səkilərdə yaşayan, sayı 17 milyonu haqlayan misirlilərin hər birinin bir arzusu var ki, o da bir tikə çörək, bir qurtum su və bir yataq otağıdır.
Onlar insan övladının ən aşağı tələbatlarının belə ödənilmədiyi, ən elementar xidmət növlərindən məhrum bir həyata məhkumdurlar. Rəsmi və qeyri-rəsmi hesabatlardan məlum olur ki, bu gecəqondular yayılaraq xərçəng kimi bütün ölkəni bürümüşdür. Həm də onlar ən müxtəlif növ cinayətlərin yuvasına çevrilmişdir.
Belə ki, son statistik məlumatlar göstərir ki, gecəqondu cəmiyyətləri bütün Misirə yayılmışdır və ölkənin bütün vilayətlərində bu cür yaşayış məntəqələrinin sayı 1221-ə çatmışdır. Bu baxımdan Qahirə birinci sıradadır, orada bu növ 81 gecəqondu var. Bunlardan 12-si məhv edilməli, 67-si isə abadlaşdırılmalıdır. Giza vilayətində 32 gecəqondudan 4-ü yox edilməli, 28-i isə abadlaşdırılmalıdır. Paytaxtın 15 milyonluq əhalisindən 8 milyonu şəhər ərazisinin 45%-ni təşkil edən bu cür gecəqondularda yaşayır.
Şəhərsalma üzrə mütəxəssis doktor Əbu Zeyd Racihin həyata keçirdiyi tədqiqatdan aydın olur ki, Misirdə ailələrin 18%-i yaşayış üçün yararsız ümumi otaqlarda yerləşmişdir. Başqa tədqiqatlar sübut edir ki, bu gecəqonduların qalmasına, həm də daha geniş yayılmasına rəvac verən amillər hələ çoxdur və getdikcə artmaqdadır. Tədqiqatlar həmçinin göstərir ki, bu gecəqondularda əhali artımı ildə 34%-ə çatır. Həm də bu artım yalnız doğumla bağlı olmayıb daxili köçmələr hesabına da baş verir. Bu yerlərdə əhali sıxlığı hər bir kvadrat kilometrdə 128 min nəfərdir.
Bu gecəqondulardakı yaşayış sahələrinin orta həcmi 26.3 kv. metrdir. Bu vəziyyət komaların nə qədər bir-birinə yaxın, bitişik yerləşdiyini və insanlar arasında ünsiyyətin nə qədər sıx olduğunu göstərir. Sosioloq Samiyə əl-Səati bildirir ki, bu adamlardan heç biri deyə bilməz ki, onun kimdənsə gizli bir sirri vardır. Hər şey üzdədir, açıqdadır. Hətta qadın və qızların bədənləri də açıqdır. Bu cür şəraitdə həm doğum, həm də ölüm hallarının çoxluğu təsadüfi deyildir. Qadınların əksəriyyəti belə şaraitdə yaşadıqları üçün xəstə və zəifdirlər, bu məşəqqətlərə dözməyir və ya doğuş zamanı ölürlər. Televiziya ekranlarında və ya şəhər küçələrində fərqli, daha yaraşıqlı qadınlar görən kişilər, xüsusilə gənclər tez-tez onlara hücum edir, zorakılıq törədirlər. Həm də bu məhrumiyyətlərlə dolu həyat tərzi qızları və qadınları əxlaqsızlığa sürükləyir, nəticədə boşanma halları artır. Bu cəmiyyətlərdə qadınların arasında ölüm hallarının artmasının bir səbəbi də gənc, daha doğrusu azyaşlı qızların yaşca çox-çox böyük kişilərə ərə verilməsidir. Belə ki ər bu qadınların yeganə yaşayış mənbəyi olur, o öldükdən sonra qadın uşaqlarla birlikdə kimsəsiz qalmalı olur. Bu cür gecəqondu sakinlərinin gəlir mənbəyi də olmur, olanda da bir tikə çörəklə lobyaya zorla çatır.
Belə həyat şəraiti insanlarda bir-birinə qarşı istər bir ailə daxilində, istərsə də ailələr arasında ədavət, nifrət və zorakı əməllərə meyilliyi artırır. Bu cəmiyyətlərdə qeyri-adekvat insanlar yetişir.
Məsələ təkcə bununla bitmir, bu cəmiyyətlərin neqativ məhsulları bütün ölkə miqyasında özünü biruzə verib həm siyasi, həm də təhlükəsizlik sahələrinə mənfi təsir göstərir. Gecəqonduların darısqal küçələrində polis avtomobilləri hərəkət edə bilmir. Buna görə də buralar ən təhlükəli cinayətkarların gizlənməsi üçün çox münasib olur. Sakinlərin ağır iqtisadi və sosial vəziyyətləri onlara bu cür canilər barədə müvafiq orqanları məlumatlandırmağa imkan vermir. Tədqiqatlar həmçinin sübut edir ki, bu cür yerlər terrorçular üçün də bir tapıntıdır. Çox zaman seçkilərdə bu yerlərin sakinlərindən qarmaqarışıqlıq salmaq üçün də istifadə edilir.
Bu sakinlər həm də gizli iqtisadi fəaliyyətlə məşğul olanlar üçün də əlverişli bir işçi qüvvəsidir. Burada işçilərin 81%-i qeyri-rəsmi iş yerlərində çalışır, sakinlər arasında işsizlik 20% -dir. İşləyənlərin orta əmək haqqı 200 funtdan artıq deyildir, bu da ailə üzvlərinin sayına baxdıqda çox cüzi bir məbləğdir.
Bu sahənin tədqiqatı ilə məşğul olan sosioloq Samiyə əl-Səati həmçinin bildirir ki, bu komaların sakinlərinin böyük əksəriyyəti kənd yerlərindən gəldikləri üçün rəsmi qeydiyyata malik deyillər və buna görə də dövlətdən lazımi yardımları da ala bilmirlər. Rəsmi sənədlərə malik olmayan bu adamlar nə maddi yardım, nə də kiçik kreditlər ala bilirlər. Nəticədə bütün əxlaqi dəyərlərdən məhrum, ac və yalavac bir cəmiyyətə yuvarlanmağa məcbur olurlar. Bütün yaşda olan insanlar, xüsusilə gənclər hər hansı bir şəkildə sağlam həyat tərzi sürmək imkanından məhrumdurlar. Bu da onları cinayətkarlığa sürükləyir.
Tədqiqtlar həmçinin göstərir ki, sosial təminat müəssisələrində yerləşdirilən yeniyetmələrin 95%-i gecəqondu sakinləridir. Həmçinin bildirilir ki, gecəqondularda yaşayan məktəb yaşlı uşaqların 60%-i təhsil ala bilmirlər. Bu da savadsızların sayını artırır. Həm də bu uşaqlar çox kiçik yaşlarından ailələrinə komək məqsədilə iş bazarına axışırlar. Burada da onlar çox zaman narkotik maddə alverçiləri və ya istifadəçiləri, insan alverilə məşğul olanlarla qarşılaşırlar. Hüquq mühafizə orqanlarının məlumatına görə, gecəqondu sakinləri olan uşaqlar ildə 17 min cinayət törədirlər. Bura hələ dilənçilik və didərgin həyat sürmə halları daxil deyildir.
Əhməd əl-Əzhəri