Azərbaycanın milli simvolu sayılan Qarabağ atı əsrlər boyu sənət adamlarının diqqətini özünə cəlb etmişdir. Nikolay Sverçkovdan Vasili Vereşaginə və Mixayıl Lermontovdan Lev Tolstoya kimi - Qarabağın yarış atları daha kimləri özünə heyran etməyib?
Və bu təsadüfi deyil. Axı Qarabağ atı özündə gözəlliyi, azadlığı, mərhəməti, zərifliyi və zadəganlığı ehtiva edir. "Sənət adamına ilham alması üçün daha nə lazımdır?" - soruşula bilər.
Latviyalı rəssam Daçe Ştraus da Qarabağ atlarından ilhamlanan sənətkarlardandır. Ştrausun maraqlı həyat tərzi var. O, 1981-ci ildə K.A.Timiryazev adına Moskva Kənd Təsərrüfatı Akademiyasını bitirmişdir. Zoo mexanik təhsili alıb. Ancaq sənətə olan sevgi tez və ya gec özünü büruzə verir və o ilk olaraq Latviya Rəssamlıq Akademiyasına (1988-1991), sonra isə Riqada Foto Məktəbinə (2005) daxil olmaqla, tədqiqatlarını fərqli ampluada davam etdirməyə qərar verir. Zaman keçdikcə Ştraus daha çox animalist rəssam kimi ixtisaslaşır.
Bütün bunlar yalnız bir şey - atlara aid zəngin təxəyyülünü kətan üzərinə köçürmək naminədir. Bu, onun vətəni Latviyada, sonra Finlandiyada və daha sonra isə Almaniyada tanınmasına səbəb olur; Onun 18 açıq və özəl sərgisi keçirilir.
Ancaq ən maraqlısı, əlbəttə ki, hələ qabaqda idi. Ştrausun taleyi Azərbaycanla, daha sonra isə Qarabağ atları ilə bağlandı. Odlar diyarına gəldiyi ilk günlərdə Ştraus yerli at sahibləri ilə əlaqə yaratmaq üçün aktiv fəaliyyətə başladı. O, Qarabağ atları cinsi haqqında araşdırma apardı və bu tezliklə onun əsərlərinin əsas bədii xəttinə çevrildi.
Daçe Ştrausun əsərlərinin dili seyrçinin diqqətini hisslərin çalarları, emosional boyalar, təsvir olunan Qarabağ atlarının harmoniya təşkil edən monotonluğuna və Azərbaycanın tarixinə və ənənələrinə aid tematik əlavələrlə birgə bu nəcib heyvanların detallı təsvirinə yönəltməkdir.
Öz səsini ictimaiyyətə və geniş kütləyə çatdırmaq üçün Ştraus növbəti sərgi haqqında düşünür. Bu dəfə sərgi konkret olaraq Qarabağ atlarına həsr olunacaq. İndiyə kimi belə bir fürsət yaranmamışdı.
1918-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikası və Latviya Respublikası öz müstəqilliyini elan etdi. Təxminən 100 il sonra, 2018-ci ildə artıq bu iki respublikanın ildönümünü qeyd etmək üçün hər hansı əlaqələndirici bir həlqə tapmaq lazım idi. Daçe Ştraus bunu fikirləşib tapdı.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, Latviyanın Azərbaycandakı səfirliyi, AGA Group və Muzey Mərkəzinin birgə təşkil etdiyi və Qarabağ atlarına həsr edilmiş "Yaşayan İrs" adlı növbəti sərgi 30 May-4 İyun 2018-ci il tarixlərində Muzey Mərkəzinin İncəsənət Qalereyasında keçirilmişdir.
Sərgiyə Qarabağ atlarının hər biri öz qeyri-adiliyi ilə valeh edən 29 nüsxədən ibarət rəsm əsəri daxil idi. Ştraus hər bir sənət əsərinə qəlbinin bir parçasını qoyub; onun təsvirləri kətanda bu cür hərarətlə təsvir edilmişdi. Sərgi böyük müvəffəqiyyət qazandı və mesaj çatdırılmış oldu!
Daçe Ştraus iki ildir ki, Azərbaycanda yaşayır. Və biz çox ümid edirik ki, o, yaradıcılığı ilə bizi sevindirməyə davam edəcək!
Noyabrın 27-də Finlandiyada Espoo şəhərində, Qarabağ atlarının rəsmlərinin nümayiş olunacağı bədii sərgi keçiriləcək.
Əlihüseyn Quluzadə
