Bu gün Xalq yazıçısı Əzizə Cəfərzadənin doğum günüdür. Ednews mərhum yazıçı haqqında maraqlı faktları təqdim edir.
Əzizə Cəfərzadə 1921-ci il dekabrın 29-da Bakı şəhərində anadan olub. İbtidai təhsilini 25 saylı məktəbdə alıb, sonra teatr texniki məktəbində və ikiillik müəllimlər institutunda oxuyub, Ağsu rayonundakı Çaparlı kəndində müəllim işləyib.
1937-ci ildə əski əlifba ilə yazılan kitablar yandırılmağa başlayıb. Bu zaman Əzizə evlərində bu əlifba ilə olan kitabları kisəyə yığaraq çay kənarında basdırıb.
Daha sonra pilot olmaq istəyən Əzizə aviasiya klubuna yazılıb. Lakin boyu qısa olduğu üçün onu pilot kimi qəbul etməyiblər. Burada gələcək həyat yoldaşı ilə tanış olub. 1941-ci ildə ailə quran cütlüyün bir qızı dünyaya gəlib.
***
Deyilənlərə görə yazıçı qucağında uşaq küçədə gedərkən uşaq əlindən yerə düşür və başından zərbə alaraq ölüb. Bundan sonra o, kiçik yaşda olan qardaşı oğlu Turanı və Kəmaləni öz övladlı kimi böyüdüb. Turanın onun övladı olmasını rəsmiləşdirir, Kəmaləni yox.
1945-ci ildə tələbə olan Əzizə Cəfərzadənin əlində ərəb əlifbası ilə çap olunan türk ədəbiyyatına aid kitaba görə universitetdən xaric ediblər. Sonralar ekstern yolla Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirib. 26 yaşında teatr texnikumuna müdir təyin olunub.
***
Ədəbi fəaliyyətə 16 yaşında başlamış və "Əzrayıl" adlı ilk hekayəsini 1937-ci ildə "Ədəbiyyat" qəzetində çap etdirib. İlk kitabı 1948-ci ildə çap edilmiş, lakin Moskvanın xüsusi qərarı ilə satışa çıxmamışdan əvvəl qadağan olunub yandırılıb. O, Anna Axmatova kimi salon lirikasını tərənnüm etməkdə günahlandırılıb.
***
Yazıçının həyat yoldaşı Qana prezidentdi Kvama Nkrumanın baş pilotu təyin olunanda Əzizə Cəfərzadə də Afrikaya yollanıb. Afrikada yaşadığı vaxt “Qızıl səyahət” adlı kitabını yazıb.
Ona bir yazıçı kimi şöhrət gətirən isə Seyid Əzim Şirvaninin həyatından bəhs edən “Aləmdə səsim var” romanı olub.
***
Günlərin birində Əzizə Cəfərzadə həmkarları ilə Culfaya gedir. Araz çayının o biri sahilini görən kimi o, bayatı deyib. Onun ifasından sonra şair Tofiq Bayram kövrələrək ağlayıb.
Bir dəfə isə dərs zaman Əzizə Cəfərzadə Çar İmperiyasının Azərbaycanı necə işğal etməsindən danışıb. Onun sovetlərə uyğun olmayan dərslərini qeydə almaq üçün partanın altına səsyazan cihaz qoyublar. Tələbələr isə elə edirlər ki, səsyazan işləməyib.
***
1981–1989-cu illərdə Respublika Qadınlar Şurasının sədri vəzifəsində işləmişdir. Azərbaycan qadın və uşaqlarının hüquqlarının qorunması sahəsində aktiv fəaliyyət göstərmiş, respublikanın ən ucqar rayon-kəndlərinə belə dəfələrlə getmiş və millətin tarixi, taleyi ilə bağlı problemlərlə tanış olmuş, bu problemlərin həll edilməsində yaxından iştirak etmişdir.
Hacıqabulun Tağılı kəndində məktəb tikdirib. Bunun üçün Moskvada çap olunan kitablarının bütün qonararını xərcləyib. Tikintinin sonuna az qalmış qiymətli mirvari boyunbağısını da satıb, əldə etdiyi gəliri tikintiyə xərcləyib.
***
O, XV əsrdə Uzun Həsənin tərcümə etdirdiyi Quranı tapmaq üçün 20 il Misir, Türkiyə, İran, Orta Asiya kitabxanalarında axtarışlar aparıb. Məşhəddə olanda həmin Quranı tapıb.
Yazı makinasına “sevgilim” deyərdi. Gün ərzində yazı makinasında 25 səhifə, 4 nüsxədə yazı yazırdı. Ömrünün axırlarında isə yazı makinası ilə yaza bilmir. Barmaqları tutmur. Ona makinaçı tapsalar da, sonralar bundan imtina edib. Səsini diktafona yazdırıb sonra üzünü köçürtdürüb. Son Füzuli haqqında “Eşq sultanı” adlı romanını da bu diktofona diktə edib.
***
Ömrünün son illərində ürək çatışmazlığı olub, amma ailə üzvlərindən gizlədib. Sonralar bədəninə su yığılıb və 2003-cü il sentyabrın 4-də 82 yaşında vəfat edib.
Onun ölümündən sonra otağındakı saatı dayandırıblar. Vəsiyyətinə əsasən Hacıqabulun Tağılı kəndində dəfn olunub.
Azərtelefilm birliyi onun həyat və yaradıcılığı haqqında 2 telefilm çəkmişdir.
Oğuz Ayvaz
