Dünya boyu qadınlar kişilərlə müqayisədə daha uzun ömür sürürlər.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına (ÜST) görə, dünyada əhalinin ortalama ömür uzunluğu 2016-cı ildə 72 ilə bərabər olub.
Amma qadınlarla kişilərin ömür uzunluğu arasında fərq var: qadınlar üçün bu göstərici 74 il 2 aydır, kişilər üçün isə - 69 il 8 ay.
100 yaşı tamam olanların arasında qadınların sayca daha çox olması ehtimalı böyükdür
2010-cu ilin statistikasına əsasən, həmin ildə ABŞ-da yaşı 100-dən çox olan 53364 insan olub. Onlardan yalnız 9162 nəfər kişi olub, 44202 nəfər - qadın.
Görəsən, qadınların kişilərdən daha çox yaşamasının səbəbi nədir?
1. Genlər
Dünya boyu bütün ölkələrdə statistik göstəricilər qadınların kişilərdən daha uzun ömür sürdüklərini sübut edir.
Göründüyü kimi, bu fərq genetika ilə bağlı ola bilər.
Qadınların iki dəst X xromosomları var
Rüşeymlər
"Kişi rüşeymləri qadın rüşeymlərilə müqayisədə daha çox sayda ölürlər," - University College London-un professoru David Gems deyir.
Bunun mümkün səbəblərindən biri cinsiyyəti müəyyən edən xromosomlarla bağlı ola bilər. Qadınların xromsomları XX kimi təsvir olunursa, kişilərdə bu XY kimidir.
Xromosomların tərkibində genlər var. X xromosomlarında insanı yaşadan xeyli genlər var.
Erkək quşların X xromosomlarının əlavə ehtiyatı var
"Əgər siz qadınsınızsa və sizin X xromosomunuzda bir qüsur varsa onda ehtiyat resursunuz var. Amma əgər kişisinizsə, onda belə resursunuz yoxdur," - David Gems BBC-yə deyib.
"Hamiləlik dövrünün son mərhələlərində oğlan körpələrinin ölüm ehtimalı 20-30 faiz təşkil edir. Eləcə də onların vaxtından əvvəl doğulması ehtimalı 14 faiz daha yüksəkdir. Oğlan körpələr daha iri olur və doğuş zamanı onların zədə alması riski daha böyükdür", - Exeter Universitetinin müəlliməsi Lorna Harries deyir.
Amma, misal üçün, quş erkəklərin isə X xromosomlarının ehtiyatı da olur, odur ki, onlar dişi quşlardan daha çox yaşayır.
2. Hormonlar
Hormonların təsiri nəticəsində yeniyetməlik dövründə oğlanlar və qızlar kişi və qadına çevrilir.
Müharibələr zamanı kişilər daha çox sayda ölür
Testosteron hormonu qalın səs və tüklü sinə kimi kişi xüsusiyyətlərinə cavabdehdir, bədəni daha iri və daha güclü edir.
Yeniyetməlik dövrünün son mərhələlərində testosteron artdıqca kişilər arasında ölüm faizi də artır.
Ekspertlər bunun səbəbini kişilərin dava-dalaşa, avtomobil və velosiped sürməyə, intihara daha çox meyl göstərmələrilə izah edirlər.
Müxtəlif araşdırmalardan belə nəticəyə gəlmək olar ki, xayasız insanlar (və heyvanlar) daha çox yaşayır.
Digər tərəfdən isə qadın cinsi xüsusiyyətlərinə cavabdeh olan estrogen hormonu "antioksidant" kimi də təsirə malikdir, yəni bu hormon hüceyrələri zəhərli kimyəvi maddələrdən təmizləyir.
Heyvanlar üzərində aparılan təcrübələr göstərib ki, estrogen çatışmazlığı olan dişi heyvanların ömrü belə qüsuru olmayan dişi heyvanların ömründən daha qısa olub.
Qadın hormonu estrogen ürək xəstəliklərinə gətirən pis xolesterollun qarşısını almağa kömək edir.
Estrogen eləcə də pis xolesterolu yox etdiyindən bu hormon ürək xəstələrindən, müəyyən mənada qoruyucu vasitə rolunu da oynayır.
3. İş və həyat tərzi
Münaqişələr baş verən ərazilərdə kişilərin ömür uzunluğu qısalır.
Səhiyyə sistemi yüksək səviyyədə olmayan ərazilərdə isə qadınlar çox vaxt doğuş zamanı ölürlər.
Siqaret, spirtli içki və həddən artıq yemək yeyilməsi ömür uzunluğunun gender fərginin ölkədən ölkəyə nəzərəçarpan dərəcədə dəyişməsinin səbəblərini izah edir.
Misal üçün, Rusiyada spirtli içkilər kişilərin ömrünü orta hesabla 13 il qısaldır.
Uzun, amma sağlam ömür?
Uzun ömür yaşamağın fəsadları da var. Qadınlar daha uzun ömür sürsələr də, xəstəliklərdən daha çox əziyyət çəkirlər. Xüsusən də, yaşlanarkən.
Kişilərlə müqayisədə qadınlar həkimlərə daha tez-tez müraciət edirlər
Müxtəlif ölkələrdə 16-60 yaş arası qadınlar eyni yaş intervalında olan kişilərlə müqayisədə həkimlərə daha tez-tez baş çəkirlər.
Fərq azalmaqdadır
Bu yaxınlarda keçirilmiş tədqiqatlar göstərib ki, kişilərlə qadınların ömür uzunluğu arasında fərq yaxın gələcəkdə azalacaq.
Britaniyada yaxın 20 ərzində kişilərlə qadınların ömür uzunluğu müddətləri arasındakı fərqin azalacağı gözlənilir.
Imperial College London tərəfindən keçirilmiş tədqiqatın nəticələrinə əsasən, Britaniyada qadınlarla kişilərin ömür uzunluğu arasında fərq 2030-cu il üçün 1 il 9 ay təşkil edəcək.
Britaniya Milli Statistika İdarəsinin məlumatına əsasən, bu gün Britaniyada doğulmuş körpə oğlan uşağının 79 il 2 ay yaşayacağı proqnozlaşdırılır, körpə qız üçün isə proqnoz 82 il 9 aydır.
Cass Business School-da statistika professoru Les Mayhew tərəfindən aparılmış tədqiqatın nəticələrinə əsasən, kişilərin və qadınların ömür uzunluğu 2032 il üçün bərabərləşəcək.
Les Mayhew Guardian qəzetinə bildirib ki, "tütün və spirtli içkilərin istehlakının azalması, ürək xəstəliklərinin qarşısının alınmasında əldə edilən böyük irəliləyiş" kişilərin ömür uzunluğunun artmasına yol açır.
Yol-nəqliyyat qəzalarının sayı azalan ölkələrdə də bu amil kişilərin ömür uzunluğunun artmasına təsir edir.
