Azərbaycan Ordusu Vətən Müharibəsi zamanı bir çox silah sistemlərini ilk dəfə olaraq döyüş əməliyyatlarında tətbiq etməklə adını hərb tarixinə yazdırdı. Onlardan biri də Türkiyədən əldə etdiyimiz KORAL kompleksidir.
Hazırlanması
KORAL mobil kompleks olaraq Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin ehtiyaclarına uyğun olaraq hazırlanıb. Əsas podratçısı ASELSAN şirkətidir, digər subpodratçıların sayı isə 50-dən çoxdur. KORAL silahlanmaya qəbul edilməzdən əvvəl 1000 fərqli sınaqdan keçirilib. 2015-ci ildə Rusiyaya məxsus "Su-24" təyyarəsinin vurulmasından sonra Türkiyə Suriya ilə sərhəddə KORAL-dan istifadəyə başladı. Sınaqları uğurla başa vurduqdan sonra 2016 -cı ilin fevral ayında KORAL Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinə təhvil verilib.
Təyinatı
KORAL Türkiyənin daxili imkanları hesabına istehsal olunan mobil radioelektron mübarizə kompleksidir. NATO standartlarına uyğun hazırlanan kompleksinin əsas təyinatı düşmənin radioelektron vasitələrinə maneələr yaradaraq onların funksiyalarını yerinə yetirməsinə maneə yaratmaqdan ibarətdir.
Kompleksin tərkibi
KORAL kompleksi 2 əsas alt sistemdən ibarətdir. KORAL ED adlanan Elektron Dəstək Sistemi, düşmənin radarlarının fəaliyyətini aşkarlayır və onları izləyir. Radarı aşkarlandıqdan sonra onun tezlikləri təyin edilir. Kompleksin tərkibində 1 ədəd KORAL ED sistemi mövcuddur.
KORAL ET adlanan Elektron Hücum Sistemi isə düşmən radarlarının siqnallarını basdırmaq üçün nəzərdə tutulur. Bu funksiyalar düşmən radarlarına qarşı çox təsirli nəticə verir. Kompleksin tərkibində 4 ədəd KORAL ET sistemi mövcuddur.
Kompleksə daxil olan sistemlər 8x8 təkər formulasına malik taktiki avtomobil üzərində quraşdırılıb. Kompleks müvafiq NATO standartlarına uyğundur.
Modifikasiyası
Vətən Müharibəsinin başa çatmasından iki gün sonra ASELSAN şirkətində keçirilən mərasimdə çıxış edən Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan, KORAL kompleksinin yeni versiyasının hazırlandığını açıqlaması, bu vasitənin imkanlarına malik olan düşmənlərimizin dərin narahatlığına səbəb oldu.
Əlavə funksiyaları
KORAL ilə birlikdə istifadə olunan "Planlama ve Analiz" proqramlarının mövcudluğu REM əməliyyatlarında çox vacib bir əhəmiyyət daşıyır. Bu proqramın sayəsində əməliyyat bölgəsinə aid məlumatlar və hazırlıqlar əvvəlcədən sistemə yüklənə bilir. Əməliyyat zamanı qeyd edilən siqnalların detallı analizi aparılır, sistemdəki "yaddaş kitabxanası" daim yenilənir.
İmkanları
KORAL kompleksi döyüş əməliyyatlarının dəstəklənməsində mühüm rol oynayır. Gələcəyin müdafiə texnologiyası hesab edilən bu tip komplekslər çox az sayda ölkələr tərəfindən istehsal edilir. Kompleks düşmən radarlarını kor etmək, aldatmaq və çaşdırmaq imkanlarına malikdir.
Rəqib ölkələrin HHM sistemlərində mühüm problemlər yarada bilən kompleksin Rusiyanın müasir ZRK-ları qarşısında da olduqca güclü təsirə malik olduğu da məlumdur. Rusiyalı mütəxəssislərin özləri də KORAL-ın S-400 komplekslərinin 30% funksiyasını basdıra bildiyini etiraf ediblər.
Elektron Dəstək Sistemi kompleksin axtarış və aşkarlama funksiyalarını, Elektron Hücum Sistemi (KORAL ET) isə düşmən radarlarının fəaliyyətinin əngəllənməsi funksiyası yerinə yetirir.
Yüksək keçicilik qabiliyyətinə malik taktiki şassi üzərində yerləşməsi kompleksin ən çətin ərazilərdə hərəkətini və minimal müddətdə yerdəyişməsini təmin edir.
Taktiki texniki xüsusiyyətləri
Taktiki-texniki göstəricilərinə görə ilkin standart versiyada KORAL 100 kilometrdən çox məsafədə fəaliyyət göstərir. Ən azı iki modifikasiyaya malik komplekslərin taktiki iexniki xüsusiyyətləri tam məxfi saxlanılır və bu da anlaşılandır. Ehtimal olaraq yalnız son versiyanın əhatə dairəsinin iki dəfəyə qədər artırıldığını deyə bilərəm. Məlum olan ümumi xüsusiyyətlər isə aşağıdakılardır.
KORAL ED:
- Modulyar sistem dizaynına;
- Geniş tezlik və yüksək həssaslıq səviyyəli qəbuledici arxitekturasına;
- Yüksək aşkarlama ehtimalını təmin edən imkanlara;
- Yüksək parametr ölçmə dəqiqliyinə;
- Avtomatik rejimdə və operator tərəfindən idarə olunan təhdid identifikasiyası qabiliyətinə;
- Yüksək sürətli sistem reaksiyasına;
- İntensiv yayım mühitində işləmək bacarığına;
- Hədəf istiqamətini yüksək dəqiqliklə tapmaq imkanına;
- Çox sistemli birgə fəaliyyət ilə yüksək dəqiqlikli hədəf
koordinatlarını (pelenqi) təyin etmək imkanına malikdir.
KORAL ET:
- Modulyar sistem dizaynına;
- İnteqrasiya edilən qəbulediciyə, texniki emal və rəqəmsal RF yaddaş blokuna;
- Aktiv elektron şüa taramasını təmin edən mərhələli anten qurğusuna və çoxsaylı gücləndiricilərə;
- Yüksək çıxış gücünə;
- Geniş tezlik və istiqamət əhatə dairəsinə;
- Yüksək parametr ölçmə dəqiqliyinə;
- Avtomatik rejimdə və operator tərəfindən idarə olunan təhdid basdırma qabiliyətinə;
- Çox sayda hədəfi paralel qarışdırma və aldatma qabiliyyətinə;
- Yüksək sürətli sistem reaksiyasına malikdir.
Kompleksin ətraf mühit xüsusiyyətləri
- Fəaliyyət temperaturu: -30 ° C / +50 ° C;
- Anbarda saxlama temperaturu: -40 ° C / +60 ° C;
- Rütubət: 95%
- Ətraf mühit standartı: MIL-STD-810F;
- Elektromaqnit uyğunluq standartı: MIL-STD-461 E / MIL-STD-464 A.
Sınaqları
Kompleksin sınaqlardan keçirilməsi üçün, onun Suriya sərhədində yerləşən Hatay vilayətində və Yunanıstanla sərhəddə - Egey dənizi sahillərində yerləşdirilməsi daha əvvəllər məlum idi. Bu yolla Türkiyə Silahlı Qüvvələri düşmənin yerüstü, dəniz və aviasiya radarlarını basdırmaq və qarışdırmaq üçün strateji imkanlarını real vəziyyətdə yoxlamaq istəyirdi. Bu məqsədlə kompleksin Rusiya təyyarələrinə və ZRK-larına qarşı sınaqdan keçirildiyi barədə məlumatlar da mövcuddur.
Döyüşlərdə tətbiqi
Komplekslərin döyüş əməliyyatları zonasında tətbiqi nəticəsində Rusiya təyyarələri Suriyadakı YPG düşərgələrinə səhvən 4 dəfə zərbə endirdiyi də iddia olunur. Rus təyyarələrinin müttəfiq Əsəd qüvvələrinə zərbələr endirməsini rəsmi Dəməşqin təsdiq etməsi, bu iddiaların daha çox həqiqətə uyğun olduğunu göstərir. Nəticədə Rusiya həmin ərazilərdə özünün "Krasuxa" REM vasitələrini yerləşdirdi.
Hazırda KORAL həm Türkiyənin Suriya ilə, həm də Azərbaycanın Ermənistanla sərhədində düşmən tərəfindən törədilə biləcək mümkün təhdidlərə qarşı aktiv fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Ordusu bu komplekslərdən Vətən Müharibəsində effektiv vasitə kimi də istifadə edib. Mobil şassi üzərində quraşdırılan KORAL kompleksinin köməyi ilə Ordumuz Ermənistanın PUA-larına və digər radioelektron bloka malik vasitələrinə maneələr yaratmaqla, onların döyüş əməliyyat teatrında funksiyalarını yerinə yetirməsinə kifayət qədər ciddi maneələr yarada bildilər.
Hərbi ekspert, Ədalət Verdiyev
