Beynimiz yalana niyə inanır? ARAŞDIRMA

Maraqlı 10:30 08.06.2023
Hər kəsin mütləq inandığı bir və ya çox yalan var. Mütəxəssislər bidirir ki, inanclarımıza və düşüncələrimiza uyğun gələn yalanlara inanmaq həqiqətə inanmaqdan daha asandır. Üstəlik məlumatın yanlış olduğunu öyrənsək də, inandığımız yalanlar bizə təsir etməyə davam edir.
 
Ednews ntv-yə istinadən xəbər verir ki, istər fərdi, istərsə də sosial olaraq qəbul etdiyimiz hər bir qərarı dəqiq məlumat əsasında verməyə çalışırıq. Lakin şübhələrimiz və meyllərimiz bizi yalanlara və dezinformasiyaya qarşı həssas edir. Biz də yalana inanmağa davam edirik və həqiqəti öyrənəndə belə yalan məlumatları xatırlayırıq.
 
Northwestern Universitetinin kommunikasiya tədqiqatları üzrə professoru Nathan Uolter deyir: “Dezinformasiya hər səviyyədəhəqiqəti üstələyir”.
 
O qeyd edir ki, dezinformasiya və ya yalan insanın siyasi baxışına, dini inancına və ya sosial mövqeyinə uyğun gələrsə, o qalıcı olur. Əgər bir insan siyasi və dini səbəblərdən yalana inanırsa, o yalan məlumatı dəyişdirmək və ya onu həqiqətə inandırmaq çox çətindir.
 
Üstəlik, araşdırmaya görə, yanlış məlumatı düzəltməyə çalışmaq da bu dezinformasiyanın güclənməsinə səbəb ola bilər.
 
Eyni zamanda, bir şeyin təkrarlandığını nə qədər çox görsək, onun doğru olduğuna bir o qədər inanırıq. Buna "aldadıcı gerçək effekti" deyilir.
 
Dəfələrlə təkrarlanan məlumat anlama asanlığını təmin edir. Asan başa düşülən məlumat qısaca “həqiqətə gedən qısa yol” kimi qəbul edilir. Məlumatın yalan olub-olmamasından asılı olmayaraq, bir şey nə qədər çox təkrarlanırsa, insana bir o qədər dəqiq və tanış hiss olur.
 
Purdue Universitetindən Nadia Braşier deyir: "Adətən, iddianın yalnız bir faktiki əsası olduqda, bu məlumatı manipulyasiya etməyin sonsuz sayda yolu var. Araşdırma göstərir ki, saxta xəbərlərə bir dəfə məruz qalma belə, onu gerçəkləşdirmək üçün kifayətdir.
 
Həmçinin ekspertlər deyirlər ki, biz dünyagörüşümüzə və ya sosial kimliyimizə uyğun gələn yalan məlumatlara daha çox inanırıq. Yəni, yalan da olsa, inandığımıza uyğun olan məlumatları qəbul edə bilirik.
 
Digər tərəfdən, yalan məlumatları olan hekayələri başa düşmək real statistikadan daha asan və daha cəlbedicidir. Uolter bildirir ki, biz rəqəmlər, imkanlar və risk faktorlarının yeni dünyasında gəzirik. Amma istifadə etdiyimiz beyin çox "köhnədir”.
 
Yanlış məlumat eşitdiyimiz zaman həqiqəti bilmək istəsək belə, kökünü kəsmək çətindir. Çoxsaylı araşdırmalar göstərir ki, yanlış məlumatla bağlı düzəliş alsaq və düzəlişin düzgün olduğuna inansaq belə, dezinformasiya yenə də düşüncəmizə təsir edə bilər. Bu, “davamlı təsir effekti” adlanan bir fenomendir.
 
6500-dən çox insanın iştirak etdiyi 32 araşdırmanın nəticələrini birləşdirən təhlildə Uolter müəyyən edib ki, səhvləri düzəltmək yalanın təsirini azaldır, lakin onu tamamilə aradan qaldırmır.
 
Çünki həm yalan məlumat, həm də doğru məlumat beynimizdə mövcud olmağa davam edir və hər ikisi yadda qalmaq üçün bir-biri ilə yarışır. Levandovski və həmkarları tərəfindən aparılan tədqiqatlar göstərir ki, beynimizi həm orijinal yalanı, həm də düzgün məlumatı depolayır. O deyir: "Bir şeyi dinləmək, anlamaq və eyni zamanda ona inanmamaq idrak baxımından demək olar ki, qeyri-mümkün görünür".
 
Mütəxəssislərin fikrincə, yaddaşımızdakı düzgün məlumatlar zamanla öz təsirini itirə bilər və beynimiz yenidən yanlış məlumatı bizə təqdim edə bilər.
 
Oğuz
Rasim Musabəyovdan SƏRT SÖZLƏR: "Fransa qələt edir" - MÜZAKİRƏ-VİDEO

Xəbər xətti

İtaliya komandanlığı ordunun sayını artırmağa ümid edir
20:43 28.03.2024
Əli Nağıyev: Azərbaycanın təhlükəsizlik orqanlarının qarşısında yeni çağırışlar durur
20:30 28.03.2024
Kürdəmirdə 16 yaşlı piyadanı maşın vurub
20:21 28.03.2024
"Müharibə olmasın, bizə ədəbiyyat lazım deyil" - Yazıçılar arasında SORĞU
20:00 28.03.2024
Naxçıvanda mənşəyi bilinməyən saxta zeytun yağları satışdan çıxarılıb
19:36 28.03.2024
Aİ Şurasının komitə üzvləri Cənubi Qafqaz regionuna səfər edəcəklər
19:30 28.03.2024
Sabah Qubanın qaz təchizatında fasilə yaranacaq
19:20 28.03.2024
Əfqanıstanda güclü zəlzələ oldu
19:00 28.03.2024
Türkiyənin Rusiya-Ukrayna arasında strategiyası necə olacaq? – İsmayıl Cingözün RƏYİNDƏ – ÖZƏL
19:00 28.03.2024
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat etdi
18:40 28.03.2024
Taksilərdə videokameralar quraşdırılacaq - BU TARİXDƏN
18:20 28.03.2024
AMADA-nın əməkdaşı WADA-nın vebinarında iştirak edib
18:08 28.03.2024
İki ali məktəbə prorektor təyin edilib
17:55 28.03.2024
Azərbaycanda icbari sığorta üzrə daxilolmalar azalıb
17:50 28.03.2024
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat edib
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat edib
17:39 28.03.2024
Azərbaycanda taksilər üçün POS-terminal tələbi qoyulub
17:35 28.03.2024
BAMF-ın daxilində Müstəqil Həmkarlar İttifaqı yaradıldı - QHT sektorunda İLK - FOTOLAR
17:33 28.03.2024
Bayram günlərində baş vermiş qəzalarda ölənlərin sayı AÇIQLANDI
17:23 28.03.2024
Azərbaycanda əlillərə məxsus avtomobillərlə taksi fəaliyyəti göstərmək qadağan edilir
17:10 28.03.2024
Şadlıq saraylarında menyular bahalaşdı - QİYMƏTLƏR
16:59 28.03.2024
CAR lideri Prezident İlham Əliyevi təbrik edib
16:49 28.03.2024
Taksilərə qoyulan rəng tələbinə aydınlıq gətirilib
Taksilərə qoyulan rəng tələbinə aydınlıq gətirilib
16:41 28.03.2024
Qurban Qurbanov Elvin Cəfərquliyevi CƏRİMƏLƏDİ - SƏBƏB
Qurban Qurbanov Elvin Cəfərquliyevi CƏRİMƏLƏDİ - SƏBƏB
16:22 28.03.2024
Bakıda ucuz avtomobillər satışa çıxarılacaq
16:16 28.03.2024
Taksi minik avtomobilləri ağ və ya qırmızı rənglərdə olacaq
16:11 28.03.2024
Peşə ixtisasını təsdiq edən sənədin verilməsi qaydası dəyişdirilib
16:07 28.03.2024
Azərbaycanda bank AMB-nin tələblərini pozub
16:00 28.03.2024
Tunisdə təqsirli bilinən 4 nəfər ölüm cəzasına məhkum edilib
Tunisdə təqsirli bilinən 4 nəfər ölüm cəzasına məhkum edilib
15:53 28.03.2024
Kuleba sülh planını müzakirə etmək üçün Hindistana gəlib
Kuleba sülh planını müzakirə etmək üçün Hindistana gəlib
15:42 28.03.2024
Rasim Musabəyovdan SƏRT SÖZLƏR: "Fransa qələt edir" - MÜZAKİRƏ-VİDEO
15:35 28.03.2024
Azərbaycanda “Avtomobil yolları haqqında” qanun DƏYİŞDİ
15:20 28.03.2024
Rusiya kəşfiyyatı niyə Crocus terror aktı ilə bağlı məlumat ala bilməyib?
Rusiya kəşfiyyatı niyə Crocus terror aktı ilə bağlı məlumat ala bilməyib?
15:14 28.03.2024
"Sazz” İnternet provayderindən ŞİKAYƏTLƏR ÇOXALIR - Qaynar xəttdən CAVAB
15:09 28.03.2024
Azərbaycanda baş məşqçi hakimi döydü
15:08 28.03.2024
Zaxarova: Ermənistan Qərbin alətinə çevrilib
Zaxarova: Ermənistan Qərbin alətinə çevrilib
15:00 28.03.2024
Bakı Kənar Dairəvi yolunda qəza sıxlığa səbəb oldu
Bakı Kənar Dairəvi yolunda qəza sıxlığa səbəb oldu
14:55 28.03.2024
Fransanın nüfuzlu nəşrindən ETİRAF: Artıq Bakıya təzyiq etmək mənasızdır
14:43 28.03.2024
Putinin terror aktından sonra "Crocus"a niyə getməməsinə aydınlıq gətirilib
14:25 28.03.2024
Yaşayış binalarında da parklanma yerləri BAHALAŞDI - Yeni qiymət
14:09 28.03.2024
Simonyan və Paşinyanın haçalanan fikirlərinə erməni ekspertdən ŞƏRH
14:00 28.03.2024
Hamısı