Son dövrlərdə Avropada getdikcə artan islam nüfuzu və buna qarşı Avropa ölkələrində həyata keçirilən siyasi və ya ictimai tədbirlər daim diqqət mərkəzində qalmaqdadır. Ona görə də bu gün Avropada islama münasibət və Avropada müsəlmanların və islamın gələcəyi kimi vacib bir mövzunu araşdırmağa qərar verdik. Mövzu ilə bağlı siyasi elmlər üzrə tədqiqatçı Şamxal Əbilov Eurasia Diary-ə müsahibə verib.
- Avropada islamofobiyanın səbəbləri nələrdir?
- Bunun bir çox səbəbləri mövcuddur. Lakin, fikrimcə, ən əsas səbəb odur ki, İslam sadəcə bir din deyil, eyni zamanda çox effektiv bir mədəniyyətdir. Yəni, son dövrlərdə Avropada müsəlmanların sayının çoxalması və Avropada islamın nüfuzunun genişlənməsi Avropa mədəniyyəti üçün yeni bir alternativ kimi İslam mədəniyyətinin ortaya çıxmasına səbəb olub. Bu gün Avropada müşahidə olunan islamofobiyanın da əsas səbəbi budur. Avropa illərdir dünyaya örnək kimi təqdim etdiyi mədəniyyətini itirmək, onun təsirini zəiflətmək istəmir. Ona görə də, Avropa məqsədyönlü şəkildə “islamı gözdən salaraq” bir növ öz mədəniyyətini qorumağa çalışır.
- Avropada son günlər islamofobiyaya alternativ kimi “panislamist meyllər” də müşahidə olunur. Oslo universitetinin tətqiqatlarında son illərdə 6 mindən çox vətəndaşın islamı qəbul etdiyi aşkarlanıb. Bundan savayı, Avstriya, Fransa və Almaniya kimi ölkələrdə müsəlmanların əleyhinə qəbul edilən bəzi qərarlara qarşı ciddi etiraz nümayişlərinin keçirilməsi və yerli vətəndaşların bəzi müsəlman ölkələrinə dəstək göstərməsi və s. amillər Avropada panislamist meyllərə misal ola bilər. Avropa dövlətləri bu panislamist meyllərə necə münasibət göstərir?
- Avropada tam bir şəkildə panislamist cərəyan olmasa da qeyd etdiyiniz faktlarla razılaşaraq burada vətəndaşların bir qisminin islama rəğbət göstərdiyini söyləmək olar. Əslində bu panislamizm olmasa da gələcəkdə ciddi bir panislamist hərəkata çevrilə bilər. Avropa dövlətləri də məhz bunun qarşısını almağa çalışırlar. Avropa bu gün panislamizmə qarşı millətçilik ilə çıxış edir. Avropa dövlətlərində millətçiliyin yenidən inkişaf etməsi əsla təsadüfi deyil. Diqqət yetirsək görərik ki, Avropa dövlətlərinin bir çoxunun parlamentində son dövrlər millətçi partiyalar böyük çoxluq əldə ediblər. Bundan savayı, neofaşist və neorasist cərəyanlar demək olar ki, heç bir təzyiqlə qarşılaşmadan öz fəaliyyətlərini və nümayişlərini həyata keçirirlər. Fikrimcə, bütün bunlar siyasi dairələrin planlarıdır və xüsusən də, panislamizmə qarşı çevrilmişdir.
- Bəs nə üçün Avropada millətçilik bir dinə qarşı yönəlir?
Avropada millətçilik türk coğrafiyasında və ya Avrasiya məkanında olduğu kimi deyil. Burada millətçiliyin tarixi daha qədimdir. Avropa millətçiliyinin islamı hədəf almasının səbəbi də yalnız siyasi arqumentlərdən asılı deyil. Avropalı millətçilər miqrant və terror problemini əsas gətirərək anti-islam mövqeyini ifadə edirlər. Həmçinin, Avropa millətçiliyinin bu qədər islama qarşı sərt hətta bəzi ölkələrdə radikal münasibətinin əsas səbəbini buraya Suriya, Liviya və digər ölkələrdən gələn miqrantların həqiqi islami imicə sahib olmaması və onların islamdan uzaq və qeyri-etik davranışları ilə də əlaqələndirmək olar.
- Fransada və Avstriyada son dövrlər həyata keçirilməyə çalışılan “yerli islam” və “sekulyar islam”ın yaradılması siyasətinin əsas hədəfləri nələrdir?
- Fikrimcə, əsas hədəf burada yaşayan müsəlmanların Türkiyə, İran, Səudiyyə Ərəbistanı və s. islam coğrafiyasında lider olan dövlətlərlə əlaqələrini zəiflətmək və ölkədə yaşayan müsəlmanların dövlətə qarşı loyal münasibətini formalaşdırmaqdan ibarətdir.
- Avropada müsəlmanlarının sayının get-gedə artması və regionda islamın təsirinin genişlənməsi Avropanın sosial və siyasi müstəvidə gələcəyinə necə təsir edəcək?
- Bu çox maraqlı və bir o qədər də çətin sualdır. Hadisələrin necə inkişaf edəcəyini proqnozlaşdırmaq çətin olsa da, belə bir fikiri qeyd edə bilərəm ki, Avropada islam təsiri azalmayacaq. Çünki uzun illərdir burada yaşanan mənəvi aşınma cəmiyyətdə islam kimi muhafizəkar və effektiv bir dinə etiqadın artması üçün zəmin hazırlayıb. Avropa dövlətlərinə gəlincə isə gec də olsa bir çoxu Fransa kimi anlayacaq ki, islamofobiya ilə islam təsirini zəiflətmək mümkün deyil. Onlar da bir müddət sonra az öncə qeyd etdiyimiz Fransa kimi İslamı institutlaşdırmağa çalışacaq.
Müsahibəni götürdü: Nicat İsmayılov
