Avrasiya Media Şəbəkəsinin keçmiş baş redaktoru, hazırda Çin Mərkəzi Televiziyasında (CCTV) fəaliyyətini davam etdirən Malik Eyyub Sumbal oktyabrın 23-də Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fonduna səfər edib.
Eurasia Diary siyasi ekspertdən son günlərdə dünya siyasətinin gündəmini zəbt edən hadisələrlə əlaqədar müsahibə alıb.
Bu yaxınlarda Səudiyyə Ərəbistanı jurnalist Camal Qaşıqçının sui-qəsdini rəsmi olaraq təsdiqlədi. Səudiyyə Ərəbistanın jurnalistinin öldürülməsində məsuliyyətinin olduğunu ortaya çıxardıqdan sonra ABŞ prezidenti silah təchizatını dayandırmamağa qərar vermişdi. Xahiş edirik, bu məsələyə münasibətinizi bildirəsiniz və bu hadisə dünyanın geosiyasətinə necə təsir edəcək?
- Birincisi, Camal Qaşıqçı hadisəsi ən qəddar hadisələrdən biridir: Səudiyyənin avtoritar rejimi haqqında danışan jurnalistin səsini susdurmaq üçün öldürmək. Amma bu hadisənin nəticəsi və sonra baş verəcəklər daha çox narahatlıq yaradır. Səudiyyə Ərəbistanı və xarici işlər naziri bunu tarixləri boyu ən böyük səhvlərindən biri olduğunu anladılar. Qaşıqçı hadisəsindən sonra bir çox layihələrdən investisiyalar geri çəkildi. Başqa bir mühüm məsələ isə Səudiyyə Ərəbistanı üçün beynəlxalq sanksiyaların tətbiqi əsas problemlərdən biri olmasıdır. Çünki, Qaşıqçı hadisəsi Salman və oğlu Məhəmməd bin Salmanın Səudiyyə Ərəbistanını gücləndirmək və inkişaf etdirmək planlarına ciddi zərbə vurdu. Ekspertlər deyirlər ki, bu hadisə Yaxın Şərq paradiqmasını dəyişə bilər və Səudiyyə Ərəbistanı siyasətində bəzi mühüm dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Beləliklə, bunun necə baş verəcəyini zaman göstərəcək.
Bu yaxınlarda CNN Səudiyyə Ərəbistanın Camal Qaşıqçı cinayəti ilə bağlı günahkar olduğunu iddia etdikdən 2-3 gün sonra Səudiyyə Ərəbistanı rəsmi olaraq bu işdə məsuliyyətli olduğunu bildirib. Siz bu hadisələrin ABŞ-ın gələcək siyasətinə necə təsir edəcəyini düşünürsünüz və sizcə o hər hansı bir sanksiya tətbiq etmək və ya Səudiyyə ilə silah müqaviləsini pozmaq niyyətindədirmi?
- Donald Trampa KİV-lərdən və Konqresdən Səudiyyə Ərəbistanına qarşı sanksiya tətbiq etmək zərurəti ilə əlaqədar böyük bir təzyiq var və bu təzyiq davamlı olaraq artır. Səudiyyə Ərəbistanı ABŞ-ın əsas silah alıcılarından biridir. Camal Qaşıqçı isə əsasən qərb xalqları, qərb mediası üçün danışır və Səudiyyə Ərəbistanı Krallığını ifşa etməyə çalışırdı. Beləliklə, Səudiyyə Ərəbistanına Almaniya və Avropa ölkələrindən silah satışı ilə bağlı sanksiyaların tətbiqi başa düşüləndir.
Başqa bir beynəlxalq məsələ isə keçmiş Sovet İttifaqı ilə ABŞ arasındakı 1987-ci ildə imzalanan Orta Mənzilli Nüvə Raketləri Müqaviləsidir. Bu yaxınlarda ABŞ Rusiyanı sazişi pozmaqda ittiham edərək ondan çıxmaq istədiyini ifadə etdi. Bu mövzu ilə əlaqədar fikirlərinizi bilmək istərdik?
- Donald Tramp hakimiyyətdə olarkan sazişlərdən çıxmaqla bağlı bir çox hadisələrlə yadda qalıb. Məsələn, Paris İqlim Dəyişikliyi, İran Nüvə Sazişi və digər beynəlxalq müqavilələrdən geri çəkilib. ABŞ-ın mərkəzi idarəsi bu mövzuda narahatlığını ifadə edərək Çin və Rusiyanın ABŞ-ın təhlükəsizliyinə ən böyük təhdid olduğunu iddia edirlər. Hətta müdafiə naziri Cim Mettis bir neçə dəfə təkrarlayıb ki, Rusiya və Çin ABŞ-ın milli təhlükəsizliyi üçün əsas təhdidə çevriləcək. Buna görə də, hesab edirəm ki, nüvə sazişindən imtina ABŞ Milli Təhlükəsizlik siyasətinin növbəti addımıdır. Lakin mənim fikrimcə, bu cür addımlar beynəlxalq sülh üçün təhlükəlidir, çünki ABŞ beynəlxalq sülh üçün əhəmiyyətli olan müqavilələrdən öz imzasını geri götürür. Bu isə daha sonra gələcəkdə böyük bir qarşıdurmaya səbəb ola bilər.
Brekzit prosesi sual kimi qalmaqda davam edir. 29 martda İngiltərənin Aİ-dən çıxması planlaşdırılır, ancaq hökumətdə, xüsusilə də Mühafizəkar partiyasında bəzi qırılmalar var. Bildiyiniz kimi, Tereza Mey 40% dəstəyə malikdir, digər 60% isə Aİ-dən çıxmağa qarşıdır. Gələcək Brekzit müqaviləsi və İrlandiya sərhəd məsələsinə dair proqnozlarınız nədir?
- Hesab edirəm ki, İngiltərədə Tereza Mey tərəfindən idarə olunan siyasət real fəlakətdir, çünki onun siyasəti anti-Britaniya siyasəti hesab olunur. Brekzit baş verdiyi zaman Britaniyanın Avropadan ayrılmasına ehtiyac yaranacaq və başqa variant yoxdur, başqa bir referendum da lazım deyil. Çünki ilk referendumda Qərb maraqlarına yönəlmiş siyasət aydın idi, buna görə də başqa birinə ehtiyac yoxdur.
Müsahibəni götürdü: Əkbər Bayramov
