Hörmətli Vasif Talıbovun administrasiyası və Azərbaycan hökumətinin rəhbərliyi Naxçıvan Muxtar Respublikasının öyrənilməsinə, onun tarixinə və Azərbaycanın bu bölgəsində mədəni turizmin inkişafına xüsusi diqqət yetirmişdir.
Beynəlxalq tarixçilər və azərbaycanlı alimlərin fikrincə: Naxçıvan Muxtar Respublikasının arxeoloji abidələri və tarixi burada məskunlaşmanın təxminən beş min il əvvələ aid olduğunu nümayiş etdirib; İnsanlar Paleolit dövründən Naxçıvanda yaşayırdılar. Naxçıvanın qədim mədəniyyəti bütün bölgənin və Avropa qitəsinin iqtisadi və mədəni mühitini formalaşdırmışdır.
III minilliyin sonunda ticarətin və yerli iqtisadiyyatın inkişafı Naxçıvana ilk əlaqələrini qurmağa imkan verdi. Naxçıvan şəhəri ətrafında edilmiş qədim kəşflər E.ə 2-ci minilliyin ikinci yarısına aiddir. Bütün davam edən beynəlxalq arxeoloji layihələrə Prezident İlham Əliyev və sədr Vasif Talıbov hökuməti tərəfindən xüsusi diqqət ayrılır; hazırki kəşflərə boyalı qablar, bürünc əşyalar, kənd təsərrüfatı alətləri və keramika məmulatları daxildir. Yerli qədim qəbir sahələrində digər sənət əsərləri və mədəniyyət nümunələri tapılmışdır. Bu kəşflərə, maddi və mədəni qalıqlara əsasən, elm adamları deyirlər ki, Naxçıvan şəhərinin təməli miladdan əvvəl 2-ci minilliyin əvvəlində qoyulmuşdur. Bəlkə də bir çox qədim yaşayış yerləri torpağın, müasir binaların altında yerləşir.
Aydındır ki, köhnə Naxçıvanın bəzi yerlərində şəhər tipli yaşayış məntəqələri, o cümlədən: II-III minillikdə əsası qoyulmuş Şahtaxtı, Gizilburun və Qarabağlar daha çox Qərb turistlərini cəlb etməyə davam edir.
II əsrdə yaşayan yunan coğrafiyaşünası və tarixçisi Klavdiy Ptolomeyin "Coğrafiya" əsərində Naxçıvan adını "Naksuana" kimi çəkir. 6-cı əsrdə Sasani hökmdarlarının sikkələrində şəhərin adı qısa formada "Naxç" kimi yazılmışdır. Naxçıvan şəhərinin adı orta əsr mənbələrində "Nəxçuan" və "Neseva" kimi, 11-ci əsrin sikkələrində "Nəşava" və şərq mənbələrində (XII-XVII əsrlər) "Nəxcəvan" kimi istifadə edilmişdir. Akademik Yaqut Həmaviyə görə şəhər sakinləri arasında "Nəxcuan" adı ilə məşhur idi. "Naxçıvan" adının müxtəlif etimoloji mənaları var. Bəzi tədqiqatçılar onların mənasını Nuhun əfsanəsi ilə bağlayırlar və Nuhun Gəmisi ilə əlaqəsini tapmağa çalışırlar. Onlar Naxçıvanın mənasını "ilk dayanacaq" və ya "ilk düşərgə" olduğunu düşünürlər. Digər mənbələr isə Nuhun gəmisini Gəmiqaya vurduğunu və bu yerdə dayandığını iddia edirlər. Və buna görə Nuhun qəbri Naxçıvandadır. Bəzi orta əsr fars mənbələri hesab edir ki, "Naxçıvan" sözü "ovçuluq yeri" mənasını verən "naxşir"dən gəlir. Ancaq İran və Türk mənbələrində Naxçıvan adı "Nəqşicahan" kimi istifadə edilmişdir. "Nəqşicahan" adı ilk dəfə Azərbaycan tarixçisi Məhəmməd ibn Hiduşah Naxçıvaninin "Dəstur əl-katib fitayin əl-məratib" kitabında keçir. Əslində orta əsrlərdə şərq ölkələrində "Nəqşicahan" adlanan müxtəlif yerlər mövcud idi; eyni zamanda bu sözün (digər hallarda) ləqəb kimi istifadə edildiyi ortaya çıxıb. Bəzi tədqiqatçılar Naxçıvan şəhərinin adını bu ərazidə yaşayan "naxçi" tayfaları ilə əlaqələndirirlər. Onlara görə, "naxçi" qəbilə adıdır, "van" "torpaq" mənasını verən şəkilçidir. Orta əsr mənbələrində bu qəbilə haqqında geniş məlumatlar var.
Naxçıvan ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqatlar E.ə III-II minillikdə bu ərazidə naxçi adlı türk tayfalarının uzun illər yaşadığını təsdiqləyir. Məhz bu möhtəşəm hekayələr Naxçıvan Muxtar Respublikasının arxeoloji qazıntılarını və erkən tarixini öyrənmək istəyən çox sayda xarici turisti özünə cəlb edir.
Pensilvaniyadan (ABŞ) olan Meri Attikin bu yaxınlarda etdiyi səfər turistlərin və alimlərin dünya tarixinin nadir xəzinəsi olan Naxçıvanın qədim irsinə olan marağını əks etdirir.
Xanım Atik və onun həyat yoldaşı Möminə Xatun Türbəsi, Nuhun məzarı və Əşabi Kəxf təbii mağarası və ziyarətgahından heyrətləniblər. Atikin sözlərinə görə, "[onlar] dünyanın bu hissəsini ziyarət etmək barədə heç vaxt düşünməyiblər! Naxçıvanda ümumdünya irsinə daxil olan bir çox obyektlər var! Ümid edirik ki, digər insanların da Azərbaycanın bu qədim tarixi regionunu tədqiq etmək imkanı olacaq və bilirik ki, onlar dost, mehriban insanlardan təsirlənəcək və bu möcüzədən həzz alacaqlar!" Naxçıvana səfər - Avrasiyanın arxeoloji xəzinələri haqqında biliklərinizi zənginləşdirmək və Azərbaycanda Naxçıvanın mehriban insanlarında təcəssüm edən beş min illik mədəniyyətin mənasını öyrənməyin ən yaxşı yoludur.
.jpg)
Piter Teys müstəqil jurnalist və tədqiqatçı alimdir
.jpg)
