Gözlərindən vətən həsrəti yağan bir ziyalıdır o, əsl bakılı, Bakı yəhudisi Əmir Qut. İllərlə Bakıda yaşayıb-yaradan bu şəxs artıq 20 ildən çoxdur ki, İsraildə yaşayır. Oğlu politoloq Arye Qutla yenidən Bakıya gələn Əmir Qut maraqlı həyatı barədə Eurasia Diary-ə ekskluziv müsahibə verib.
Mən Moskvada rejissorluq fakültəsinə daxil olmuşdum. Daha sonra valideynlərimin səhətində yaranan ardıcıl problemlər məni Bakıya qaytardı və təhsilimi Bakıda yerləşən Mədəniyyət və İncəsənət İnsitutunda davam etdirdim. Universiteti bitirdikdən sonra rejissorluq fəaliyyətinə başladım. 50-dən çox sənədli filmin rejissoru olmuşam. Siz gəncsiniz, bilməzsiniz bəlkə, ancaq Süleyman Rüstəmin yubileyinə, Mingəçevirə və Naxçıvanın 50 illiyinə həsr olunmuş filimlər nəinki Azərbaycan televiziyasinda bütün SSRİ məkanında izlənilib. Bu filimlər mənim yaradıcılığımın zirvələridir.
Həm də aparıcı olmusunuz, hansı verlişləri aparmısınız?
Daha çox siyasi-ictimai mövzuda. Təxminən 1000-dən çox verilişin ya rejissoru, ya da aparıcısı olmuşam. Ən çox da Heydər Əliyevin Bakıya geri qayıtdığı dövrlərdə siyasi motivdə olan verilişlərim papulyarlıq qazanmışdı. O dövrlərdə “Müharibə yoxsa sülh?”, “Qayıdış”, “Qurtuluş” kimi filim və verilişlərim yayımlanıb. Maraqlıdır ki, “Qurtuluş” Heydər Əliyev yenidən hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra çəkilmişdi. Elə onun qayıdışına həsr edilmişdi. Daha sonralar bu filmin adı bayrama çevrildi.
Heydər Əliyev haqqında bir çox verilişlər və sənədli filmlər hazırlamısınız. Onunla şəxsi münasibətiniz olubmu?
Şəxsi münasibət deməzdim, ancaq məni tanıyırdı. Dəfələrlə görüşmüşdük. Ümumiyyətlə, o elə bir şəxs idi ki, hamıya qarşı diqqətcil və qayğıkeş idi. Məni hər dəfə görəndə əhvalımı soruşur, övladlarım və ailəmlə maraqlanırdı. O, yalnız böyük lider deyildi, həm də böyük insan idi və çox sadə, qayğıkeş biri idi. Allah ona rəhmət eləsin.
Düzü, bilmirəm belə suallara münasibətiniz necədir. Ancaq maraqlıdır. Əqidə cəhətdən yəhudisiz ya müsəlman?
Əlbəttə, müsəlmanam. Mənim atam da müsəlman olub. Biz köhnə bakılıyıq. Lap “ağşalvarlılardan”. Atam bir yəhudi qızıyla ailə qurub, yəni anamla. Mən də bir yəhudi qızıyla ailə qurmuşam. Ancaq bu mənim şəxsi dünya görüşümə və dini inancıma heç bir təsir göstərməyib. Ümumiyyətlə, özünüz də bilirsiniz ki, o vaxtlar Bakıdakı bütün ailələr tolerant idi, bizim ailə də tolerant bir ailə idi, hələ də elədir. Bakıda elədir. Buranı gözəlləşdirən şey də budur. İnsanlar başqa dinlərdən və ya millətlərdən ola bilər, ancaq Bakı onların hamısı üçün vətəndir.
Bəs niyə illər sonra İsrailə qayıtdınız?
Bilirsiniz, Azərbaycanda vəziyyət gərginləşəndə və Sovet İttifaqı dağılanda ailə üzvlərim İsrailə köçdülər. Mən bir müddət qaldım, lakin sonra müəyyən problemlər yarandı. Və mən bir andaca hər şeyimi, şəhərdəki evlərimi və Nardarandakı dəniz qırağında yerləşən bağımı satıb İsrailə yollandım. Sonralar qayıtmağım üçün çox xahişlər edildi, lakin artıq gec idi.
Qəribçilik çəkdinizmi İsraildə?
Düzü, çox da yox. Çünki daim Bakıyla və oradakı bakılılarla kontaktda idim. İsraildə azərbaycanlılara həmişə yaxşı münasibət olub. İvrit dilini öyrənə bilməsəm də orada ilk vaxtlar hər şey çox yaxşı idi. Lakin son 5-6 ildə vətən həsrəti məni rahat buraxmır. Bakı üçün çox darıxıram və indi buradayam deyə özümü çox xoşbəxt hiss edirəm. Dənizi çox sevirəm, uşaqlığım Nardaranın gilavar küləkli sahillərində, xəzərin qoynunda keçib. Ancaq indi Nardarana gedə bilmirəm. Qorxuram ki, ora getsəm, üzü dənizə baxan o qayalıqdakı bağımızı görə bilməyəcəm. Düşünürəm buna ürəyim dözməz. Sözün həqiqi mənasında Bakı vurğunuyam. Bunu Bakıdan uzaq qaldığım anlarda daha dərindən hiss etmişəm.
Nicat İsmayılov