Azərbaycanla Macarıstan 1991-ci ildə müstəqillik qazandıqdan sonra həmişə daha yaxşı diplomatik münasibətlərə malik olublar. Təsadüfi deyil ki, Macarıstan həmişə Azərbaycana dəstək vermiş və Sovet İttifaqının dağılmasından sonra ölkənin müstəqilliyini tanıyan ölkələrdən biri olmuşdur. Əslində, Macarıstan və Azərbaycanın türk tarixində qədim zamanlara söykənən bənzərsiz tarixi və mədəni dəyərləri var. Bunu Macarıstanın Azərbaycan Respublikasındakı səfiri cənab Viktor Szederkenyi də Eurasia Diary-yə eksklüziv müsahibəsi zamanı bildirib.
Bəli, Azərbaycan Macarıstanla çox oxşar tarixi və mədəni kökləri olan türkdilli ölkələrdən biridir. Azərbaycanla həm strateji, həm də dost münasibətlərimiz var. Yəqin xoşbəxt səfirəm ki, Macarıstanla belə əla münasibətləri olan bir ölkəyə təyin olunmuşam", o deyib.
Hörmətli səfir, xatırladaq ki, Baş nazir cənab Viktor Orban da öz çıxışlarında dəfələrlə Macar xalqının Qərb Hunlarının böyük sərkərdə Atillanın soyundan olduğunu, Macarların isə türk mənşəli olduğunu söyləmişdi. Baş nazirin dediyi kimi Macarıstanda əhalinin əksəriyyəti özlərini türk olaraq görürlərmi?
“Bəli, biz, macarlar özümüzü hunların və onların böyük lideri Attilanın nəslindən olduğumuzu düşünürük. Bu tarixi təfəkkürümüzün bir hissəsidir.
Mərkəzi Avropa ölkəsi, Avropa İttifaqı və NATO-nun üzvü olmaqla Şərq köklərimizi unutmuruq. Bəzən deyilir ki, biz ən qərb Şərq millətiyik.
Oxucularınız üçün qeyd etmək istərdim ki, məsələn, Macarıstanda Kunlar kimi tanınan və türk millətinə mənsub olan Qazaxıstan qıpçaqları, 13-cü əsrdən bəri Macarıstanda yaşayırlar.
Onu da deyim ki, macar dilinin türk dilləri ilə oxşarlıqları çoxdur, əslində yüzlərlə türk mənşəli sözlərimiz var.
Macarıstan son illərdə türkdilli ölkələrlə, xüsusən də Azərbaycan və Türkiyə ilə sıx əməkdaşlıq edir. Bu, Macarıstanın Türk Şurasının müşahidəçi üzvü olaraq türkdilli dövlətlərin birliyinə inteqrasiya etmək əzmini də nümayiş etdirir. Bu mənada Macarıstan diplomatiyasının əsas hədəfləri nələrdir?
“Türkdilli ölkələr və Türk Şurası ilə əməkdaşlığımızın uzun tarixi var. Bir il əvvəl Türk Şurasına müşahidəçi üzv dövlət olduq. Bu bütün Türk Şurasına üzv dövlətlər, Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və yeni üzv Özbəkistanla əla ikitərəfli münasibətlərimizə əsaslanır. Artıq 5 ilə yaxındır ki, Türk Şurası Parlament Assambleyasında müşahidəçiyik. Biz Nur-Sultan Türk Akademiyasına da müşahidəçi kimi qatıldıq və bu yaxınlarda Bakıda yerləşən Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunda müşahidəçi olduq.
Bundan əlavə, Türk əməkdaşlığına töhfə olaraq, Bakıdakı Zirvə görüşündən bir ay əvvəl biz Budapeşt Türk Şurasının Avropa Nümayəndəliyini açdıq. Bu ofis işgüzar, mədəni və digər mədəniyyət mübadilələri üçün platformanı təmin edəcək və ümumiyyətlə Avropa Birliyinə türk dünyası üçün bir pəncərə olacaq".
Məlum olduğu kimi, ABŞ-ın Şevron neft şirkəti Xəzərdəki paylarını satır. Macarıstanın neft şirkətlərinin Şevron-un səhmlərini almaqda maraqlı olduqlarını da öyrəndik. Macarıstan şirkətlərinin Şevronu Xəzərdəki neft hasilatında əvəz etməsi nə dərəcədə mümkündür?
"Şevron qlobal enerji bazarında özünü tanıtmaq istəyirdi və Macarıstanın neft şirkəti olan MOL, Şevron ilə Azəri-Çıraq-Günəşli neft yatağında və Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərindəki paylarını almaq üçün uğurlu danışıqlar apardı. Bu, digər səhmdarlar tərəfindən təsdiqlənməli olan bir layihədir. Azərbaycana bu investisiyanın yatırılmasından məmnunuq, əminəm ki, hər iki ölkə üçün faydalı olacaq. Hökumətlərimiz enerji sektorundakı əməkdaşlığı, xüsusilə də əsas şirkətlərimiz olan MOL və ARDNŞ arasındakı əməkdaşlığı həmişə dəstəkləyib. Biz Azərbaycanı etibarlı tərəfdaş hesab edirik və strateji münasibətlərimiz kontekstində qarşılıqlı investisiya qoyuluşlarını təşviq edirik".
Macarıstan bir tərəfdən Türk Şurasına inteqrasiya edir, digər tərəfdən də Baş Nazirin verdiyi açıqlamada Macarıstanın Rusiya ilə sıx əməkdaşlıqda maraqlı olduğunu söylədiyi Nord Axını layihəsini dəstəkləyir. Macarıstan bu vəziyyətdə Rusiya və Aİ ilə diplomatik münasibətlərdə balansı necə qoruyub saxlayır?
“Nəzərinizə çatdırım ki, “Şimal axını” layihəsi Rusiya ilə Qərbi Avropanı birləşdirərək Qərbi Avropa ölkələrini enerji ilə təmin edir. Digər tərəfdən, Rusiya ilə əməkdaşlıq və praqmatik əlaqələr axtarırıq. Bəzi ölkələr tərəfindən bizi tez-tez tənqid edirlər, baxmayaraq ki, Macarıstan Rusiya ilə ticarətdə ciddi itkilərə məruz qaldı, lakin bizi tənqid edən bəzi ölkələr ticarət dövriyyələrini artırdılar. Macarıstan enerji təhlükəsizliyinə, enerji tədarükünün şaxələndirilməsinə böyük əhəmiyyət verir və bu baxımdan Azərbaycanın üstün rola malik olduğu Cənub Qaz Dəhlizini qeyd edim. Avropanın enerji təhlükəsizliyi baxımından olduqca vacib olan bu layihəni həyata keçirmək üçün Azərbaycanı dəstəkləyirik. Boru kəməri indi Türkiyəyə və gələn il İtaliyaya çatacaq və bir çox Cənubi və Şərqi Avropa ölkələrilə əlaqə yaranacaq. Əlbəttə, Macarıstan Azərbaycan qazını gələcək enerji strukturunda nəzərdən keçirməkdə də maraqlı olardı”.
Bilirik ki, Macarıstan istənilən siyasi və iqtisadi problemdə Azərbaycanı və Türkiyəni dəstəkləyir. Bununla yanaşı, Macarıstanın Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı mövqeyini oxucularımız üçün yenidən qiymətləndirməyinizi istərdim.
“Buna cavabımız olduqca sadədir. Bu olduqca vacib məsələdə mövqeyimiz dəyişməz olaraq qalır: biz Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü əsasında sülh yolu ilə həllini dəstəkləyirik".
Bu yaxınlarda Macarıstan və Azərbaycan xalqları arasında yeni mədəniyyət körpüləri quruldu. Mədəni əlaqələrimizi daha da gücləndirmək üçün hansı sosial və mədəni layihələri həyata keçirmək olar?
“Səfirliyimiz Azərbaycanda bir sıra təhsil layihələri həyata keçirmişdir. Baş Nazirin bu yaxınlarda Bakıda Türk Şurası Sammitində söylədiyi kimi, Macarıstan hazırda "Türk dünyası" üçün Macarıstan universitetlərində 725 nəfərə təqaüd verir və bunun 200-ü azərbaycanlı tələbələrdir. Hər il. Bu, bütün sahələrdə gələcək əlaqələrimizə qoyulan sərmayədir.
Son 2 ildə Azərbaycanda keçirdiyimiz mədəniyyət tədbirlərinin sayını üç qat artırdıq. Bir neçə həftə əvvəl məşhur Beynəlxalq Muğam Mərkəzində “Macar musiqisi axşamları” keçirdik. 5 Dekabr tarixində Filarmoniyada xeyriyyə konserti təşkil edəcəyik, buradan əldə olunan gəlir ehtiyacı olan uşaqlara yönəldiləcək. Proqramlarımız çərçivəsində Azərbaycanda həmişə gördüyümüz qonaqpərvərliyin qarşılığını verməyə çalışırıq".
Eurasia Diary-nin baş redaktoru: Elnur Ənvəroğlu