Məlumdur ki, son bir ay ərzində Azərbaycanla həmsərhəd ölkələr olan İran və Türkiyədə çox ciddi fəsadlar yaradan zəlzələlər baş verib.
Qardaş Türkiyə Respublikasının Elazığ vilayətində, 24 yanvarda baş verən 6.8 ballıq zəlzələ nəticəsində 41 vətəndaş həlak olub, 1466 nəfər yaralanıb.
Bəs həmsərhəd ölkələrdə baş verən zəlzələlər Azərbaycanda təkrarlana bilərmi? Azərbaycanda yaxın zamanlarda zəlzələ baş verməsi gözlənilirmi? Azərbaycandakı binalar zəlzələlər üçün hazırlanan tikinti normalarına nə qədər cavab verir?
Bu məsələnin bizim qədər vətəndaşlarımızı da narahat etdiyini nəzərə alaraq yuxarıdakı sualları Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzinin mətbuat xidmətinə ünvanladıq.
Mətbuat xidmətinin rəhbəri Vüsalə Rafiqqızının Eurasia Diary-ə verdiyi müsahibədə Türkiyədə və İranda baş verən zəlzələlərin Azərbaycanda hiss edilməyini qeyd edib:
<img alt="Vüsalə Rafiqqızı ile ilgili görsel sonucu" "="" data-cke-saved-src="https://azertag.az/files/galleryphoto/2019/2/1000x669/1560175457304138859_1000x669.jpg" src="https://azertag.az/files/galleryphoto/2019/2/1000x669/1560175457304138859_1000x669.jpg" style="height: 400px; width: 600px;">
“Məlumdur ki, ölkəmiz cənubi Qafqaz regionunda yerləşir və bu region tektonik aktivliyi ilə seçilir. Lakin Türkiyədə və ya İranda baş verən zəlzələlər Azərbaycanda hiss edilməyib və təkrarlanmayıb. Çünki bir ərazidə baş verən zəlzələnin digər ərazidə təkrarlanması və ya hiss edilməsi üçün zəlzələnin qırılma əlaqəsi mövcud olmalıdır. Qırılma əlaqəsindən savayı zəlzələnin digər ərazidə hiss edilməsi məsafədən də çox asılıdır. Tutaq ki, Türkiyədəki zəlzələ Elazığda deyil, Azərbaycanla sərhəddə yaxın bir ərazidə baş versə idi, təbii ki, daha çox hiss edilərdi”.
V.Rafiqqızı həmçinin zəlzələlərin proqnozlaşdırılmasının mümkün olmadığını qeyd edib:
“Yalnız Azərbaycanda deyil, dünyanın heç bir yerində seysmoloqlar zəlzələlərin baş verməsini proqnozlaşdıra bilmir. Seymoloqlar uzun illərdir proqnozlaşdırma ehtimalları üzərində çalışır. Lakin hələ də zəlzələlərin proqnozlaşdırılması üsulları kəşf edilməyib, təsadüfi deyil ki, bu sahədə heç bir alim Nobel mükafatına layiq görülməyib”.
V.Rafiqqızı Azərbaycanda seysmoloji cəhətədən ən aktiv yerin Xəzər dənizi olduğunu qeyd edib və Xəzərdəki zəlzələlərin Xəzəryanı ərazilərdə hiss edilməsi ehtimalını belə qiymətləndirib:
“Xəzər Azərbaycanın seysmoloji cəhətdən ən aktiv bölgəsidir. Lakin Xəzərdə baş verən hər bir zəlzələ quruda, Xəzəryanı şəhər və qəsəbələrdə hiss edilmir. Xəzərdəki zəlzələlər o zaman ətrafda hiss edilər ki, zəlzələnin episentr və dərinlik səviyyəsi yüksək olsun. 30-40-50 km dərinlikdə baş verən zəlzələlər təbii ki, təsirsiz olur. 3.6 maqnitudadan yüksək zəlzələlər isə vətəndaşlar tərəfindən hiss edilə bilər”.
Mətbuat katibi həmçinin Bakı şəhəri və regionlarda tikintilərin zəlzələləyə davamlı olub-olmaması ilə bağlı suala belə cavab verib:
“Seysmoloji xidmətin işi tikinti aparılan ərazilərdə seysmoloji yoxlamalar aparıb, rəy verməkdir. Bakı ərazisi isə seysmoloji cəhətdən eyni deyil. Bəzi ərazilər 8, bəziləri 7 və ya 9 ballıq ərazilərdir. Ona görə də tikintidən öncə seysmolji tədqiqatların aparılması zəruridir. Ötən ilə qədər ölkə ərazisindəki rəsmi tikintilərin əksəriyyətində bu tədqiqatlar aparılır və seysmoloji rəy verilirdi. Tədqiqatlarda daha çox ərazinin və tikintinin seysmik standartlara uyğunluğu yoxlanılırdı. Hazırda bu yoxlamalar daha çox Fövqəladə Hallar Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir.”
P.S. Hazırda ölkə ərazisindəki tikililərin, xüsusilə yeni salınmış yaşayış massivləri və yaşayış binalarının böyük əksəriyyəti tikinti normalarına cavab vermir. Misal üçün qeyd edə bilərəm ki, yaşadığım Nəsimi Rayonu, 4 Mikrorayon dairəsində iki məhəllənin arasında tikilən yeni binalar arasında məsafə olduqca azdır. Normalda isə zəlzələ, partlayış, sürüşmə və başqa fövqəladə hallarda çökən binaların digərinin üzərinə aşmaması və ya digərində fəsadlar yaratmaması üçün minimum məsafə gözlənilməlidir. Lakin indiki vəziyyətdə iç-içə tikilən yaşayış binalarının hər hansısa bir sürüşmə və ya zəlzələ halında taleyinin necə olacağı az-çox bəllidir. Allah göstərməsin, 6 baldan yuxarı bir zəlzələ baş verərsə Bakıda çox böyük fəlakətlər yaşana bilər. Ona görə də bu məqalə FHN və Şəhərsalma və Arxitektura İdarəsi başda olmaqla muvafiq qurumlar üçün "həyəcan təbili" hesab edilməlidir.
Nicat İSMAYILOV
