Monqolustan artıq bizim Sovet dövründə tanıdığımız ölkə deyil. Monqolustan Respublikasında orta əmək haqqı 390 ABŞ dolları, minimum əmək haqqı isə 120 dollardır. Ölkə əhalisinin sayı 3,1 milyon nəfərdir. 24 iyun 2020-ci ildə Monqolustan Respublikasında keçiriləcək parlament seçkilərində səslərin elektron qaydada sayımı proseduru həyata keçirildi. Bu ölkənin vətəndaşları mitinqlər təşkil edə, hakimiyyət qarşısında tələb qoya və ədalətli seçkilər keçirə bilər.
Bayar Duqarsuren Monqolustan Təhsil Nazirliyinin Ali Təhsil Siyasəti İdarəsinin əməkdaşıdır, o həm də Azərbaycan İqtisad Universitetinin məzunudur. İndi o, təhsil prosesində Avropa proqramlarının tətbiqi ilə bağlı Bakıda keçirilən beynəlxalq konfransda iştirak edir. Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun qonağı olan Bayar Duqarsuren Eurasia Diary-nin suallarını cavablandırıb.
- Azərbaycan və Monqolustanın təhsil nazirlikləri arasındakı münasibətlərin hazırkı vəziyyəti barədə nə deyə bilərsiniz?
- Keçmiş sovet respublikalarından olan digər ölkələr kimi Azərbaycan da inkişaf edir. Təhsildə islahatlar aparılır, Azərbaycanda çox sayda universitetlər təsis edilib. Bu gün Azərbaycan universitetlərinin reytinqində birinci yeri tutan Xəzər Universitetində oldum. Monqolustan və Azərbaycan universitetləri arasında münasibətlər yaxşılaşır. Bunun üçün burada Azərbaycan Təhsil Nazirliyi ilə görüşlər keçirirəm. Mən öz Assosiasiyamızdan rəsmi məktubla gəlimişəm və onu sizin ölkənizin təhsil nazirinə göndərəcəyəm. Məktubda əməkdaşlıq təklifimiz var. Azərbaycan Təhsil Nazirliyindən xahiş edəcəyik ki, Azərbaycan universitetlərində monqol tələbələri üçün 10 ödənişsiz yer ayrılsın. Əgər razılıq əldə olunarsa, payızda tələbələrimizi Bakıya göndərəcəyik. Tələbələrimizin burada ingilis dilində təhsil ala bilməsi üçün yaradılmış imkana müsbət baxırıq.
- Monqolustanda azərbaycanlı tələbələr və Azərbaycanda Monqolustandan gələn tələbələr varmı?
- Sovet dövründə Monqolustandan bir çox tələbə Bakıda oxuyurdu: Kirov adına Dövlət Universitetində, Əzizbəyov adına Neft və Kimya İnstitutunda, Bünyadzadə adına Xalq Təsərrüfatı İnstitutunda və müxtəlif peşə məktəblərində.
Azərbaycan təhsil müəssisələrinin məzunları Monqolustanda öz Assosiasiyalarını yaradıblar. İndi təəssüf ki, Bakıda monqol tələbələri yoxdur. Ancaq SSRİ dövründə hər il 10-20 monqol gənci burada təhsil almağa gəlirdi. Monqolustanda isə bir-iki azərbaycanlı gənc təhsil alır.
Azərbaycandakı universitetlər inkişaf etdikcə Monqolustandan daha çox gənc sizin universitetlərdə təhsil ala bilər. Monqolustanda ilk neft emalı zavodu tikildiyi üçün gənc vətəndaşlarımız Bakıda neft-kimya ixtisasları üzrə təhsil almasında maraqlıyıq. 2-3 ildən sonra onun açılışı olacaq. Monqolustan hələ sosializm illərində öz neft yataqlarını kəşf etmişdi. 60-cı illərdə neft az həcmdə hasil edilirdi və hasilat və daşıma üçün resurslar olmadığına görə quyular bağlandı. İndi isə nefti hasil edərək Çinə satırıq. Rusiyadan benzin alırıq. Neftin emal edilməsi üçün ölkəyə neft emalı zavodu lazımdır. Monqolustanda şərqşünaslıq üzrə mütəxəssislərə, ərəb dilində mütəxəssislərə də ehtiyac var.
- Azərbaycanda belə bir fikir var ki, Sovet təhsil sistemi müasir təhsil sistemindən daha yaxşı olub. Bəs Monqolustanda bu barədə nə düşünürlər?
- Monqolustanda da belə deyirlər, xüsusən də ona görə ki, sosializm dövründə təhsil pulsuz idi, indi isə Monqolustanda bütün universitetlər pulludur. Tələbələr təhsil haqqını ödəmək üçün Monqolustanda minimum beş illik icbari iş və 10 il müddətinə borcu ödəmək şərti ilə Dövlət Təhsil Fondunda kredit götürə bilərlər.
Monqolustanda kredit təhsili sistemi qəbul edildi. Yalnız orta məktəblər pulsuzdur, lakin bu səviyyədə özəl pullu məktəblər də var. Ali təhsilin qiyməti ildə 600 ilə 3000 ABŞ dolları arasında dəyişir.
- Monqolustanda koronavirusun yayılması ilə bağlı vəziyyət necədir?
- Çində koronavirusa yoluxma hallarının azalması, Cənubi Koreyada isə epidemiyanın artması müşahidə olunur. Cənubi Koreyada təxminən 30 min Monqolustan vətəndaşı var. Ölkəmizdə bununla bağlı təxirəsalınmaz tədbirlər görülüb, vətəndaşlarımızın xarici vətəndaşlar tərəfindən yoluxmasının qarşısını almaq üçün xaricdən Monqolustana giriş bağlanıb. Monqolustanda kütləvi tədbirlər qadağan olunub, bu yaxınlarda buddistlərin yeni ili qeyd olunacaq və insanlar öz qohumları və valideynləri ilə görüşəcək. Hökumət bu cür ziyarətləri qadağan etmək qərarına gəlib, qoy insanlar bir-birlərini internet vasitəsilə təbrik etsinlər və bu virusların yayılmasındansa daha yaxşıdır. Ancaq hər hansı bir tədbir görülməsindən asılı olmayaraq xəstəlik riski həmişə var.
Kamal ƏLİ
